Þjóðólfur - 21.12.1942, Blaðsíða 1

Útgefandi MUNINN h.f.
Ritstjórar:
Ámi Jónsson
Valdimar Jóhannsson (ábm.)
Skrifstofa:
Laufásvegi 4. •— Sími 2923.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f.
itjórnin.
Eins og vita mátti, og sagt
var fyrir hér í blaðinu, varð
leit átta-mannanefndarinnar
svokölluðu að sameiginlegum
grundvelii undir stjórnarmynd-
un árangurslaus. Starf nefnd-
arinnar var verra en ekki neitt,
því sá litli samstarfsvilji, sem
fyrir var, fór algerlega forgörð-
um í höndum hennar. Eftir 6
eða 7 vikna erindislausa tilburði
gaf hún frá sér og sneri upp
öllum hófum.
Hér var í óefni komið. Hinir
„nýju vendir“ á Alþingi höfðu
afrekað það eitt, að sópa burtu
þeim lítilfjörlegu leyfum fornr-
ar virðingar fyrir þessari stofn-
un, sem eftir voru.
Mönnum létti því er málið
komst í hendur ríkisstjóra, enda
leysti hann það greiðlega.
Vonir þjóðarinnnar standa
nú til hinna nýju manna, sem
tekið hafa við völdum. Þótt
þeirra bíði vandasamt verk, þá
er það að mörgu leyti þakklátt.
Þjóðin er búin að fá sig full-
sadda á lýðskrumi og lausa-
tökum síðustu ára. Ríkisstjórn-
in þarf síður en svo að óttast
áfellisdóm almennings, þótt
hún taki hlutverkin föstum
tökum, ef réttlætis er gætt.
Það ætti ekki að þurfa að
minna ráðherrana á það, einn
eða neinn þeirra, að þeir eru
ekki fulltúar flokkannan, held-
ur alþjóðar. Flokksræðið hefir
með öllum útispjótum sínum,
einhliða áróðri, taumlausu lýð-
skrumi, blygðunarlausu upp-
boðshaldi, snúið öllum málum
til verri vegar.
Ríkisstjórninni er alveg ó-
hætt að treysta því, að þjóðin
þráir heilbrigðari vinnubrögð
en tíðkast hafa. Hún þarf líka
að vita, að þjóðin krefst þess,
að hún standi einhuga og stað-
föst gegn öllum gerningaveðr-
um flokksræðisins.
Háðung Alþingis er næg þó
það fari ekki að óreyndu að
setja fætur fyrir þá menn,
sem leyst hafa vandræði þess.
Stjórnin verður að fá vinnu-
frið. Það á að dæma hana af
verkunum. Hún þarf að fá
tækifæri til að vinna verkin.
Vér árnum hinni nýju stjórn
langlífis og góðs farnaðar í
heilbrigðu þjóðnytjastarfi.
Áskrifeudnr
ÞdÓBÓLFS
Komið sjálfir til að greiða blað-
ið, á afgreiðsluna, Laufásvegi 4.
Sjiíklingurinn við Austurvö
JJIÐ nýkjörna þing hefir
reynst þess vanmegnugt,
að rækja þá frumskyldu sína, að
sjá þjóðinni fyrir ríkisstjórn.
Elzta þjóðþingið í heiminum
hefir lýst yfir pólitísku gjald-
þroti sínu. Alvarlegra áfalli gát-
um við ekki orðið fyrir.
Island er orðið „eyvirki" ^
þeirra stórvelda, sem hafa j
letrað þjóðfrelsi á fána sinn í i
styrjöld þeirri, sem nú er háð. t
Ef hér hefði búið frumstæð
þjóð, snauð af sögulegum minn-
ingum, þjóðlegri menningu og
arfhelgum stofnunum., hefði
ekki þótt vandgert við hana. Þá
hefði verið litið á landið eins
og hvert annað vogrek, sem á
heppilegri stundu hefði skolað á
fjörur, einmitt þegar á þurfti að
halda.
Þjóðir þær, sem tekið liafa sér
stundaraðsetur hér, hafa heitið
að hverfa héðan með herafla
sinn að ófriðarlokum. Þær játa
óskoraðan eignarrétt okkar á
landinu, en réttlæta ihlutun sína
með því, að framtíðarfrelsi okk-
ar og .alls mannkyns hafi legið
við. Viðurkenningu fullveldisins
eigum við að þakka þeim sögu-
legu menningarverðmætum,
sein okkur hefir tekizt að varð-
veita. Mest þéirra verðmæta er
Alþingi. Tíu alda löggjafarþing
er slikt skírteini frjálsrar þjóð-
menningar, að ekki verSur vé-
fengt af þeim, sem. frelsi unna.
IJI ÍMABILIÐ frá stofnun hins
forna íslenzka ríkis, þar til
er landið gekk undir erlendan
konung, er i hugum okkar „gull-
öld Islendinga“. Samt er ekki til
hnefi gulls eða dýrra steina frá
þessum tímum. Auður þeirrar
aldar var frelsið. En Alþingi var
hið æðsta tákn frelsisins. Ef slík
stofnun nýtur ekki ARFHELGI,
þá er þvi hugtaki ofaukið í ís-
lenzka tungu.
Aldrei höfum við átt jafn mik-
ið undir þvi og nú, að réttur
skilningur ríki á gildi þeirra
verðmæta, sem þjóðartilvera
okkar byggist á. Við krefjumst
þess að aðrar þjóðir virði rétt
okkar. Við ætlumst til þess að
þær sjái og viðurkenni undir-
stöðu þessa réttar. En um leið
og við höldum á loft kröfum
okkar til annarra, gerum við
okkur bera að því, að vanvirða
sjálfir það, sem, okkur á að vera
helgast og hjartfólgnast.
Á Alþingi á að ráða beztu
manna yfirsýn. En svo fjarri f.er
því, að þessuin tilgangi sé náð,
að manni gæti til hugar komiS,
að nú réði þar verstu manna yf-
irsjón. Úrval þjóðarinnar hefir
gert sig að úrkasti. Ekki af því
að þingmenn séu neitt verri en
fólk gerist. Heldur vegna þess,
að flokksræðið er orðið að því
ógnarvaldi, að enginn þykir sýna
fulla hollustu, sem verður upp-
vís að því, að vilja skyggnast út
fyrir grindur þeirrar þröngu
kvíar, sem liann hefir dregizt í.
Hver flokkur á sinn málstað
og sína málsvara á Alþingi. Hver
flokkur segir að málstaður hans
sé málstaður þjóðarinnar, og
málsvarar hans málsvarar þjóð-
arinnar. En sannleikurinn er sá,
að þjóðin sjálf verður þess ekki
vör, aö liún eigi þar einn einasta
málsvara. Alveg eins og íslenzka
þjóðin ætti sér engan sameigin-
legan málstað á viðsjárverðustu
tímum i sögu liennar. Skraf
flokksleiðtoganna um, þjóðar-
hagsmuni, er ekki annað en tal-
kækir, sem helzt gætu minnt á
prestssoninn, sem sagðist lesa
faðirvorið af „bölvuðum barns-
vana“.
JJ NGRI þjóð getur farnast vel,
nema liún sé svo þroskuö
að hún eignist „eina sál“, þegar
hamingja hennar er i veði.
Flokksræðið á Alþingi veldur
því, að þjóðarsálin greinist þar
í fjórar „smásálir“, sundurþykk-
ar ósáttgjarnar, meinfýsnar sér-
hyggjusálir. Þjóðinni var lífs-
nauðsyn að Alþingi yrði „ein
sál“ að afloknum kosningabar-
daganum. Bjartsýnir menn
gerðu sér von um, aö reiðiskálar
þingflokkanna væri tæmdar, svo
ríkulega sem af þeim, hafði aus-
ið verið. En þetta fór á annan
veg. I stað þess að sættir tækj-
ust, magnaðist sundurþykkjan
dag frá degi, þangað til hún var
orðin að því heiftarbáli, að kalla
varð á slökkviliS utan þingsins
til að hefta eldinn. Það sem af
er þessu óheillavænlega þingi,
liefir flokkunum komið saman
um það eitt, að þeir kæmu sér
ekki saman um neitt!
JJ RAKSPÁR rætast, hollspár
ekki“, sagði maður einn
nýlega, þegar hann var beðinn
að gera grein fyrir einkennum
aldarfarsins i sem fæstum orð-
um. Seinustu árin hafa fært
okkur hverja óskastundina af
annari. En alltaf hefir skugga
horið á, um leið og ósk hefir
ræzt. Vig börmuðum okkur að
kveldi yfir einangrun landsins.
Næsta morgun vöknuðum við
inn i miðri hringiðu heimsvið-
burðanna. Fásinnið gerði okkur
hugsjúka eins og daladreng, sem
þráir ys og mannfjölda. Áður en
varði fylltust allar götur af
„aðskotum framandi slóðar“.
Við þjáðumst af því, að enginn
tæki eftir okkur. Óþarft er að
kvarta yfir slíku ',undir smá-
sjá tveggja stórvelda“. Við liéld-
um.að okkur höndum, af þvi að
enginn vildi þiggja vinnuafl. Nú
fórnum við höndum, af þvi að
ekkert fæst gert. Skuldakrögg-
urnar ætluðu okkur að drepa.
Nú eru mögglandi milljónerar
á hverju götuhorni.
Aldrei hefir verið jafn
skammt öfga á milli og í ís-
lenzku þjóðlífi seinustu þrjú ár-
in. Hamingjudísirnar hafa bros-
að við okkur, snúist um okkur,
stjanað við okkur, borið okkur
beztu krásir og dýrar veigar“.
En það hefir verið eiturdropi í
hverjum bikar og böggull með
hverju skammrifi. Þessvegna
getur enginn vitað, hvernig jöfn-
uðurinn verður, þegar að því
kemur að gera upp hlaupareikn-
inginn við stríðslukkuna. Hún
hefir stölui sinnum þótt brellin
í viðskiptum, daman sú.
1*, ÁNIÐ liefir verið svo ærsla-
fengið, að það hefir lika
leikið við hrakspárnar. Við liöf-
um orðið að reyna, að góð mein-
ing enga gerir stoð. Okkur hefir
verið boðað takmarkalaust lýð-
ræði sem allra meina bót. I
stjórnarskránni liafði um ára-
tug verið ákvæði um það, að
stjórnmálaflokkarnir skyldu fá
þingsæti í réttu hlutfalli við
kjósendatölu sína. Úrelt kosn-
ingafyrirkomnlag olli því, að
þessum tilgangi stjórnarskrár-
innar varð, eklci náð. Misréttið,
sem af þessu leiddi, jafngilti því,
að þingmenn eins flokksins
greiddu atkvæði með háðum
höndum í hverju máli. Hinir
flokkarnir vildu að vonum ekki
sætta sig við, að gengið væri svo
freklega á hlut þeirra.
Með stjórnarskrárbreytingu
þeirri, sem gerð var síðastliðið
sumar, varð því til vegar komið,
að þingfylgi flokkanna má nú
lieita nokkurn veginn rétt mynd
af kjörfylgi þeirra. Þar með er
lýðræðiskröfum þeirra flokka,
sem guldu misréttis liins úrelta
kosningafyrirkomuíags, gerð
þau skil, sem viðunandi -teljast
að svo stöddu. Þar með er lika
bægt frá ágreiningsefni, sem
valdið liefir mikilli sýkingu,
réttmætri óánægju og biturri
misklíð í stjórnmálalífi undan-
farinna ára.
jp LESTIR vonuðu, að liið
aukna lýðræði mundi verða
sjúklingnum við Austurvöll hið
heilsusamlegasta læknislyf,
lækka hitann, lægja ofsann,
jafna deilurnar, draga úr óráð-
inu.
Lyfið hrást. Engin hatamerki
komu í ljós. Þvert á móti. Sjúk-
lingnum elnaði sóttin. Eftir
mánaðar umbrot og óráðsraus
bráði svo af honum eina morg-
unstund, að liann stumraði upp
játningu sinni: „Ég er ekki fær
um að hafa forustu á málefn-
um þjóðarinnar — taki nú aðrir
við.‘“
Þannig var komið lieilsufari
Alþingis, er ríkisstjóri var beð-
inn ásjár. Á einni dagstund
greiddi liann úr þeirri flækju,
sem máttvana sjúklingsfingur
höfðu föndrað við árangui-s-
laust, viku eftir viku.
^IÐ höfum ratað í ógæfu. Ál-
þingi hefir hrugðizt skyld-
um sínum. Það liefir ekki get-
að myndað ríkisstjórn, ekki
samið fjárlög. I þingsetningar-
ræðu sinni minnti ríkisstjóri
þjóðina á, að við værum að
ganga undir „prófraun“ í félags-
legum þroska. Hann sagði:
„Vér eigum nú ekkert undan-
færi frá því, að aðrir(taki eftir
því, hvernig varið er þessum
þroska vorum. Á því, hvernig
vér reynumst í þeirri prófraun,
getur oltið hvort oss tekst að
halda þeirri samúð annarra mik-
ilsmetinna þjóða, sem vér höf-
um átt því láni að fagna að njóta
hingað til, samúð, sem að minni
skoðun er lífsskilyrði fyrir ör-
yggi um framtíðarfrelsi og sjálf-
stæði íslenzku þjóðarinnar.“
Þessi alvarlegu áminningar
orð þurfa ekki skýringar við.
Sú þjóð er í mikilli hættu, sem
fellur við prófraun, þegar fram-
tíðarfrelsi liennar og sjálfstæSi
er í veði. „Elzta löggjafarþing-
ið“ er sú stofnun, sem öllu öðru
fremur tryggir okkur ríkisborg-
ararétt í samfélagi frjálsra
þjóða. Þeir, sem friðhelgi njóta
innan þeirrar stofnunar, hafa
gerzt vargar í vénm. Ef þjóðin
vaknar ekki við slík tíðindi, er
hún feig.
Bandaríkjamenn vöknuðu
ekki til sameiginlegra átaka í
styrjöldinni fyr en eftir ófarirn-
ar við Pearl Harbour. Það var
mesta áfallið, sem þeir höfðu
orðið fyrir. Uppgjöf Alþingis á
að vera okkur Pearl Harbour.
Við verðum að vakna, glað-
vakna, átta okkur á umliverfinu,
gera okkur grein fyrir hættun-
um og horfast í augu við þær.
Við verðum að bannfæra sundr-
unguna, .útrýma flokkskergj-
unni, fylkja okkur um málstað
þjóSarinnar: frelsi niðjanna um
ókomnar aldir.
jþ Ó Alþingi liinu forna
væri áfiátt í mörgu, var
það engu að síður fullkomnasta
þj óðveldisstofnun þeirrar ald-
ar. Ekkert getur betur tryggt
okkur þá virðingu og samúð
annara þjóða, sem okkur er lífs-
nauðsyn á, en bjargfastur ásetn-
ingur nm, að gera „elzta lög-
gjafarþingið“ svo úr garði, að
það sé fullkomnasta löggjafar-
þingið á hverjum tírna.