Þjóðólfur - 31.12.1942, Blaðsíða 1

Útgefandi MUNINN h.f.
Ritstjórar:
Árni Jónsson
Valdimar Jóhannsson (ábm.)
Skrifstofa’
Laufásvegi 4. — Sími 2923.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f.
»nvnim
II. árgangur.
Fimmtudagirm 31. des. 1942.
57. tölublað.
Er ekki tími þlóðræðisins
einmitt nú að renna upp?
öryggislaust samkomulag ereinskisnýtt,
IWI ENN hafa alltaf verið að býsnast og blöskrast yfir
því, hve þingflokkunum gengi illa að „koma sér
saman“.
Menn mundu hætta að furða sig á þessu, ef þeir gerðu sér
ljóst, að þessi vandræði eru að kenna stjórnskipulagi voru, ef
skipulag skyldi kalla, en eiginlega ekki einstökum þingmönn-
um eða flokkum eins og nú er komið.
Allir íslendingar vita, að
þjóðinni hefur aldrei í sögu
sinni legið meira á sam-
heldni en nú. í fyrra haust
komst fyrverandi forsætis-
ráðherra, Hermann Jónas-
son svo að orði að við vær-
um „undir smásjá tveggja
stórvelda“ í þingsetning-
aræðu sinni nú í haust vék
ríkisstjóri að því sama, er
hann benti mjög alvarlega
á, að við þyrftum að stand-
ast „prófraun“ í félagsleg-
um þroska. Annars gætum
við átt á hættu að glata
samúð annarra mikilsmet-
inna þjóða og þar með ör-
ygginu fyrir framtíðar-
frelsi okkar og sjálfstæði.
Þessar sömu aðvaranir
hafa verið uppistaðan í
máli manna úr öllum
flokkum, bæði 1 blöðum og
á mannfundum.
Það er ömurlegt að þurfa
að játa, að þjóðin hefur með
þennan friðarskilning 1
huga og þessi friðarorð á
vörum, lent út í illvígri og
langstæðri baráttu.
Afleiðingar þeirrar
sundrungar, sem hér hefur
ríkt, eru margvíslegar og
allar á eina lund, til tjóns
og niðurdreps. Við höfuin
misst tökin á dýrtíðinni og
þar með stofnað efnahag
okkar og framleiðslu í voða
um ófyrirsjáanlega fram-
tíð. Við höfum teflt á
fremsta hlunn með að fyr-
irgera virðingu og samúð
þeirra þjóða, sem frelsi
okkar er mjög háð, og við
höfum loks vakið efasemd-
ir í okkar eigin brjóstum
um það, að við getum stað-
ið á eigin fótum.
Nú verður að játa, að
undir árslokin hefur ofur-
lítið rofað til í moldviðri
sundrungarinnar. Hinni
nýju stjórn er vel fagnað.
Menn vænta þess að hún
ræki þá höfuðskyldu sína
við þjóðina, að láta kast-
vinda flokksræðisins ekki
hrekja sig af réttri leið.
Þjóðólfur á enga ósk heit-
ari en þá, að sundrungin
megi hverfa úr þjóðfélag-
inu. Hann óskar gervallri
íslenzku þjóðinni árs og
friðar.
Þetta ósamkomulag í þinginu
er í rauninni ekkert annað en
smærri mynd af ósamkomulagi
þjóðarinnar sjálfrar, sem stafar
af því, að þjóðin hefur látið við-
gangast að hinn borgaralegi frið
arsamningur hennar — stjórn-
arskráin — væri gerður ógildur
með því að nema burt úr honum
sjálfan stjórnarkjarnann, sjálfa
gæzlu réttarins í löggjöf og
stjórn og afhenda þessa gæzlu
sjálfum hinum stríðandi máls-
pörtum!
K ETTA er samskonar réttar-
* spilling á sviði þjóðmálanna
eins og menn mundu sjá á sviði
borgaralegra dómsmála ef menn
fengju að vita, að nú væru all-
ir dómarar settir frá og nú yrðu
menn bara að vera góðu börnin
og „koma sér saman“!
Ætli þau mál kæmu ekki upp,
sem settu þá hina sömu menn,
sem nú álasa þingmönnunum
mest, í líkan vanda og hið mátt-
lausa og réttarvana Alþingi er
nú— þar sem menn og flokkar
hafa verið rændir réttarörygg-
inu og settir í sömu afstöðu hver
gagnvart öðrum eins og nú ræð-
ur í heimsstyrjöldinni. -
Hafa ekki alltaf verið til há-
værar og heimskar raddir, sem
jafnan kröfðust þess af heims-
ríkjunum, að vera nú góðu börn
in og „koma sér saman“, enda
þótt ríkin hefðu enga sameigin-
lega réttargæzlu og þar af leið-
andi ekkert réttaröryggi?
ALLIll vita, og hafa þó aldrei
séð betur en einmitt nú,
hvernig öryggislaust samkomu-
lag milli ríkja hefur gefizt. Og
vantar þó sízt, að samkomulag
hafi verið reynt.
Sagnfræðingur einn í Rúmen-
íu er sagður hafa reynt að ná
yfirliti yfir alla þá samninga og
sáttmála sem vitað er, að ríkin
hafi gert sín á milli til að jafna
misklíð og stofna „ævarandi frið
og samkomulag“ — eins og það
er oftast kallað. —' Hann fann
samtals eitthvað á 9. þúsund
slíka samninga, sem áttu að
vera ævarandi. En varanleikur
þeirra reiknaðist honum að hafa
verið að meðaltali um tvö ár!
Hvort sem þessi reikningur er
meira eða minna nákvæmur,
nægir hann til að staðfesta það,
sem heilbrigð skynsemi ætti
strax að geta séð — að þótt sam-
komulag án réttartryggingar
hafi oft gefizt vel í bili, er það
yfirleitt skammvinnt og jafnan
því skammvinnara, því meira
sem í húfi er. Öryggisleysi þess
liggur í því, að annar aðilinn get
ur alltaf slitið því, og er aldrei
í vandræðum með að finna á-
stæðu til þess. — „Það þarf
minnst tvo til að semja frið, en
aldrei nema einn til að slíta hon
um“ —segir máltækið.
Vegna hvers vilja menn ekki
setja tryggingar fyrir samkomu-
lagi? — Það er vegna þess að
menn vilja hafa óbundnar hend-
ur til að rifta því.
f"-) AÐ er því nú óhætt að slá
* því föstu sem vísindalegri
staðreynd, að tryggingarlaust
samkomulag hliðstæðra aðila
um alvarleg ágreiningsmál, eru
ekki annað en markleysa, rétt-
arlega skoðað. — Ef nánar er að
gætt, eru tryggingarlausar sætt-
ir um alvarlegan ágreining í
eðli sínu ekkert annað en vopna-
hlé, sem hvor aðilinn fyrir sig
telur sér skylt að nota til að búa
sig undir næstu viðureign. —
Og af því stafar nú einmitt
samkomulagstregða þingflokk-
anna, að þeir vita það hver um
sig að hinir muni alltaf nota
samkomulagið til þess fyrst og
fremst að bæta aðstöðu sína
undir næstu viðureign.
STAÐ þess að vera því allt-
’ af að álasa flokkunum fyr-
ir skort á samkomulagi, ættum
vér einmitt að hrósa happi yfir
því, að þeir skuli nú loksins vera
farnir að átta sig á því, að trygg-
ingarlaust samkomulag um al-
varlegan' ágreining er heimska,
og það er ekki rétt að draga það
lengur að setja inn í stjórnskip-
unina tryggingu fyrir virkilega
stjórnhæfu réttarskipulagi í
landinu í stað hins framhald-
andi og banvæna stríðs, sem
annars er fyrirsjáanlegt, þangað
til einræðið kemur að lokum og
skakkar leikinn.
Tryggingin,
Og hver er þá lausnin? —
Hver er sú trygging sem stjórn-
skipunina vantar nú, til þess að
þing og stjórn verði varanlega
starfhæf, pn þess að horfið sé
frá hinu demókratiska skipu-
lagi?
Lausnin er einföld: —: Hún
er sú — að setja inn í löggjaf-
arvaldið (þingið) samskonar
hlutlausan úrskurðarlið (þriðja
aðila) eins og dómararnir eru
gagnvart málspörtum í borgara-
legum málarekstri.
Og sömuleiðis að gera fram-
kvæmdarvaldið á sama hátt að
hlutlausum embættum, sem að-
'éins séu háð þjóðarheiídinni en
engum sérstökum málspörtum
eða flokkum.
ÞESSU skyni ber að end-
' urskipa Alþingi, sem þjóð-
legt þing á þann hátt, að gera
Efri deild að þjóðdeild, sem
þjóðin öll kýs með óbeinum
kosningum. — Neðri deildin
verði með líku móti og nú, mál-
svari sérhagsmuná allra ein-
staklinga, stétta og flokka þjóð-
arinnar — eða einskonar mála-
færsludeild. — f- Neðri deild
koma þá fram allar séróskir
þjóðarpartanna gagnvart ríkis- '
valdinu og túlka þar mál sín.
En Efri deildin sker úr um all-
an ágreining og um gétu heild-
arinnar til að uppfylla óskirnar.
Efri deildin hefur- því ásamt
þjóðhöfðingjanum algert mála-
miðlunar-, úrskurðar- og stöðv-<
unarvald um allt, er snertir hag
og þarfir heildarinnar. En Neðri
deild hefur einnig stöðvunar-
vald í öllum þeim atriðum er
hún telur ríða í bága við almenn
mannréttindi og rétt hinna
ýmsu þjóðarparta. >
Framkvæmdavaldið og starfs-:
lið ríkisins er ráðið og skipað af * *
þjóðræðilegum og óflokksbundn
um þjóðhöfðingja, og verður’því
að sjálfsögðu algerlega óflokks-
legt og hlutlaust.
Er nú ekki þjóðræðið
að fæðast?
\ / ÉR höfum nú í fyrsta sinn
” eignast landsstjórn ein-
mitt á þessum grundvelli! Ver
höfum eignazt þjóðræðilegt
framkvæmdavald, sem vér verð-
um að halda dauðahaldi í og
aldrei afhenda neinum flokk-
um framar. Allir þjóðhollir op-
inberir starfsmenn eiga að verða
manna fyrstir til að slá hring
um hið nýja stjórnarform, og
fara þegar í stað að vínna að
því, áð tryggja það stjórnskipu-
lega.
Dómsvaldið hefur verið og er
enn þjóðræðilegt, þótt flokka-
valdið hafi reynt að leggja það
undir sig.
En svo er eftir stærsti liður-
inn og mikilsverðasti — sjálft
löggjafarvaldið. — Þar liggur
nú það fyrir, að hjálpa þjóðinni
til að endurheimta sína fornu
arfleifð, sjálft Alþingi, og þó
þannig, að ríkisborgafarnir og
sérhagsmunir haldi þar sínum
lýðfrjálsu ítökum. — Þetta ger-
ist eins og fyrr var sagt þannig,
að þjóðarheildin fái aðra deild-
ina en þjóðarpartarnir hina. —
Þá er hinu lýðfrjálsa og stjórn-
hæfa þjóðræði fullnægt eins og
hægt er á þingræðisgrundvelli.
fT'F núverandi þjóðræðisstjórn
gerir þetta stærsta velferð-
ar- og sjálfstæðismál vort að
stefnumáli sínu, hlýtur hún að
mega vænta óskipts stuðnings
þjóðarinnar. Því að vegna hvers
skyldi þjóðin ekki óska þess að
endurheimta húsbóndaréttinn á
sínu eigin heimili?
H. J.
Ráðuneytíð
fullskipað
R ETT fyrir jólin var skip-
aður fimmti ráðherrann
í ráðuneyti Björns Þórðarson-
ar. Er það Jóhann Sæmunds-
son tryggingayfirlæknir og fer
hann með félagsmál.
Hinn riýi félagsmálaráðherra
er þjóðkunnur maður, þótt
hann sé ungur að aldri. Hann
lauk prófi í læknisfræði við
Háskóla íslands með hárri
fyrstu einkunn árið 1933.
Dvaldi hann síðan nokkur ár
erlendis við framhaldsnám.
Eftir heimkomuna lagði' Jó-
hann etund á læknisstörf hér
í bænum og hefur verið trygg-
ingayfirlæknir hin síðustu ár.
Jóhann Sæmundsson hefur
talsvert látið til sín ta.ka
heilbrigðis . og félagsmál.
Hefur hann flutt erindi um
þau efni í útvarp og ritað í
blöð og tímarit.