Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1990, Blaðsíða 3

Hafdís Hannesdóttir:
------------------/ /
SAMHJALP OG JAFNRETTI
Við lifum spennandi breytinga-
tímabil í heimssögunni. Það eru
tímar umbrota og nýrra vona.
Síðastliðinn vetur báru fjölmiðlar
okkur fréttir um hver stórtíðindin af
öðrum. Múrar féllu og hópar fólks
risu upp og kröfðust þess að á rödd
þeirra væri hlustað. Innræting og
hugmyndafræði valdastéttanna reynd-
ist svo gjörsamlega misheppnuð að
um leið og valdaklærnar misstu takið,
þá spruttu upp hópar manna sem höfn-
uðu henni algjörlega.
Ibúar Austur-Evrópu krefjast
mannréttinda, sem þeir hafa ekki notið
um áratugaskeið. Mál-, rit- og trúfrelsi
eru lykilatriði í baráttu þessara þjóða,
en almenningur er líka að leita sér
betri efnislegra lífskjara. Nokkrar
efasemdir um þjóðfélög vestursins
munu þó hafa vaknað þegar í ljós
komu skuggahliðar velferðarþjóðfé-
Iagsins, húsnæðisskortur og atvinnu-
leysi með þeirri fátækt sem oftast
liggur að baki slíks ástands.
Þegar heimsmyndin breytist
snögglega og heldur óvænt, er eðlilegt
að staldra við og skoða sitt eigið þjóð-
félag og sjá hvar við stöndum. Erum
við á réttri leið, beitum við kröftum
okkar að því að styrkja og efla betra
mannlíf eða ræður einhver önnur
hugmyndafræði ferðinni?
Þegar þetta er ritað, í byrjun maí, er
eðlilegt að leiða hugann nokkra
áratugi aftur í tímann, þegar verkalýðs-
félögin háðu baráttu fyrir ýmsum þeim
réttindamálum, sem við sem yngri er-
um teljum sjálfsögð og meðfædd
hverjum íslendingi. Það er erfitt fyrir
eftirstríðskynslóðirnar að gera sér í
hugarlund þá tíma þegar menn urðu
að kaupa sér hjálpartæki eins og
gervilimi með afborgunum, ef nokkur
von var þá til að kljúfa þau kaup.
Þau félög sem mynda Öryrkja-
bandalag íslands eru flest nokkurra
áratuga gömul og önnur hafa ekki
fyllt fyrsta tuginn ennþá.
Þetta kemur upp í hugann eftir að
við höfum skyggnst inn fyrir rimla á
hælum fyrir ýmsa hópa vanheilla í
Rúmeníu. Það sem þar gaf að líta,
vakti með réttu hrylling, en jafnframt
Hafdís Hannesdóttir.
vöknuðu spurningar. Hvar erum við
stödd með þjónustu við sömu hópa
og sjónvarpið sýndi okkur? Það er
ekki svo ýkja langt síðan við eyddum
litlu fé til umönnunar vanheils/van-
gefins fólks og þeir voru geymdir á
afskekktum stöðum, og litlu plássi
varið í húsakynnin, jafnvel fjósið látið
duga svo auminginn truflaði ekki
vinnandi fólk.
Samhjálpin á sér langa sögu í
okkarþjóðfélagi,en hefurveriðskipu-
lögð með ýmsum hætti.
Fyrireinum áratug varbrotiðblað
í sögu okkar með sérstakri löggjöf
um aðstoð við þroskahefta. Þau lög
endurspegla umræðu og baráttumál
foreldra og fagfólks, sem höfðu
sameinast í hagsmunasamtökum,
Landssamtökunum Þroskahjálp sem
stofnuð voru nokkrum árum fyrr.
Baráttumál þeirra fyrr og síðar voru
að þroskaheftir nytu sömu réttinda og
aðrir þjóðfélagsþegnar. Til þess að
ná því marki, eru talin upp í lögunum
fjölmörg þjónustuúrræði sem komið
skyldi upp um allt land, og er landinu
skipt í átta þjónustusvæði til þess að
tryggja uppbyggingu um landið allt.
Þessi löggjöf var síðan endurskoð-
uð og aukin og heita nú lög um málefni
fatlaðra.
Lykilhugtök í lögunum eru jafn-
rétti og sambærileg lífskjör fatlaðra
og ófatlaðra.
Eg kom til starfa að málum fatl-
aðra bama og ungmenna þegar lögin
um aðstoð við þroskahefta tóku gildi.
Þessi löggjöf skapaði mikla umræðu
á vinnustöðum mínum, Kjarvalshúsi,
sem var undanfari Greiningarstöðvar
ríkisins og í Öskjuhlíðarskólanum. I
Kjarvalshúsi höfðu menn haft það að
leiðarljósi að reyna að byggja upp ein-
hvers konar hjálparúrræði í heima-
byggð skjólstæðinga sinna. Nú var
loks komið stjómkerfi sem gat tekið
við málum þeirra og fylgt þeim eftir
með uppbyggingu úrræða og ráðgjöf
til þeirra sem unnu verkin í dagvist
eða skóla í heimahéraði.
A þeim áratug sem liðinn er síðan
lögin voru sett hefur verið byggð upp
margvísleg þjónusta fyrir fatlaða um
land allt. Foreldrar fá nú ráðgjöf og
mat á fötlun barna sinna fljótlega eftir
að hún kemur í ljós. Aðstaða þeirra til
þess að sækja þjónustu Greiningar-
stöðvar ríkisins eða annarra fagaðila
sem staðsettir eru á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu hefur stórbatnað með tilkomu
gistiheimilis Þroskahjálpar.
Allir foreldrar fá nú greitt fyrir þá
auknu umönnun sem leiðir af
fötlun barna þeirra. Aður en þær
greiðslur komu til framkvæmda urðu
foreldrar og starfsmenn Kjarvalshúss
að leita ýmissa leiða til þess að mæta
þeim kostnaði sem fylgdi ferðum
þeirra og dvöl „fyrir sunnan“. Það er
þó enn baráttumál þessa hóps að fá
greiddan að einhverju leyti dvalar-
kostnað og vinnutap sem utanbæjar-
foreldrar verða að bera og sitja þar
ekki við sama borð og þeir sem hafa
nauðsynlega þjónustu í nágrenni sínu.
egar við skoðum þessa tíu ára
sögu má sjá marga áfangasigra í
málefnum fatlaðra. Mikilsverðust er
kannski sú breiða umfjöllun sem við
höfum getað vakið. Þegar hagsmuna-
samtökin hafafylkt sértil fundarhalda
og í kröfugöngur hafa komið fram
hópar fatlaðra sem áður sáust lítið á
mannamótum. Þeir sem enn eru bak
við rimla í Rúmeníu og voru geymdir
afskekkt hér á Islandi fram á sjötta
áratuginn eru nú í vaxandi mæli þátt-
takendur í samfélaginu og leggja þar
margirnokkuð af mörkum með vinnu
sinni.
Sjá næstu síðu
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
3