Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1990, Síða 28
Soffía Lárusdóttir framkv.stj Svæðisstjónar Austurlands:
Atvinnumál fatlaðra á Austurlandi
Erindi flutt á ráðstefnu Ö.B.Í.
Góðir áheyrendur.
Mér var falið að flytja erindi um
atvinnumál fatlaðra á lands-
byggðinni og mun ég miða út frá því
svæði sem ég kem frá, eða Austurlandi,
en hluti af því sem ég segi hér á eftir
má vafalaust heimfæra víðar á
landsbyggðinni.
Á Austurlandibúau.þ.b. 13þúsund
manns í 31 bæjar- og sveitarfélagi. I
fámennasta hreppnum búa um 30
manns og ífjölmennastabæjarfélaginu
eru íbúar um 1750 manns.
Það er einkennandi fyrir svæðið
að það er stórt og erfitt yfirferðar,
byggð er dreifð, sveitarfélög eru
fámenn og atvinnulíf yfirleitt einhæft.
Á Austurlandi er ekki starfandi
atvinnuleit og hefur því lítið verið
unnið í atvinnumálum fatlaðra. Hins
vegar eru margir fatlaðir bæði í þéttbýli
og í dreifbýli, án eða í stopulli vinnu
og því mikil þörf á átaki.
Ég ætla ekki að fara út í að telja
upp fjöldafatlaðra sem eru án atvinnu
heldur leitast við að skilgreina í grófum
dráttum við hvaða hópa er átt.
* Andlega fatlaðir: Sumir hafa lokið
grunnskóla, aðrir hafa litla eða enga
skólagöngu fengið. Oft hefur þetta
fólk einhver störf innan síns heimilis
en í flestum tilfellum er mikil þörf á
atvinnu, hvort sem hún er vemduð
eða almenn.
* Fólk sem hefur fatlast af völdum
sjúkdóma eða slysa og ekki fengið
aðstoð við að komast út á
vinnumarkaðinn aftur.
* Ungt fólk sem hefur nýlokið
grunnskóla eða lýkur honum á næstu
árum og þarfnast aðstoðar við að
komast á vinnumarkaðinn eða til að
mennta sig til framtíðarstarfa.
Fatlaðir sem eru án atvinnu búa
yfirleitt í heimahúsum, víðsvegar á
Austurlandi, hafa ólíkar fatlanir og
þ.a.l. starfsgetu, þannigað viðúrlausn
þeirra mála þarf að horfa á getu
einstaklingsins og möguleika
byggðarlagsins. Flest hefur þetta fólk
verið lengi án atvinnu og skráir sig
almennt ekki á atvinnuleysisskrá síns
Soffía Lárusdóttir.
sveitarfélags.
Á Austurlandi er einn vemdaður
vinnustaður rekinn af Svæðisstjóm.
Hann er staðsettur á Egilsstöðum og
tengjast verkefnin öll atvinnulífinu,
þannig að þeir sem þar starfa tengjast
óbeint atvinnumarkaðnum.
Eitt verkefnið er að hnýta ábót
(fyrir þá sem ekki þekkja, þá er ábót
önglar festir á tauma). Þessu verkefni
hefur verið dreift til fatlaðra búsettra
víðsvegar á Austurlandi og þannig
skapað ákveðna vinnu fyrir fatlaða
sem annars eru án hennar.
Hins vegar er sú vinna yfirleitt
unnin í heimahúsum þannig að
viðkomandi fær eingöngu lítillegan
fjárhagslegan ávinning af vinnunni
en ekki félagslegan, nema að því marki
sem vinnustundin gefur.
Einnig er verkefnið nokkuð stopult
þar sem framleiðsla þess er háð
eftirspum og ekki er hægt að dreifa
því nema vinnustaðurinn anni ekki
eftirspuminni. Þetta er samt nokkuð
hagstætt fyrir þá sem eru búsettir í
sveit og geta takmarkað tekið þátt í
þeim störfum sem þar eru unnin.
Markmiðið er að þetta verkefni
verði í framtíðinni sem mest unnið
annars staðar en á vinnustaðnum, hann
sjái eingöngu um hráefniskaup og sölu
vamingsins. Má segja að þetta sé ein
leið til að koma til móts við þarfir
dreifbýlis, hvað snertir atvinnu fyrir
fatlaða.
Hvað varðar þá sem starfa á
vinnustaðnum, þá hefur ekki verið
unnið markvisst að því að koma þeim
sem geta, til starfa á almennum
vinnumarkaði. Kemur þar bæði til
almennt atvinnuleysi á Egilsstöðum
og vöntun á atvinnuleit, en mjög brýnt
er að bæta úr þessum þætti.
Ekki eru allir fatlaðir á Austurlandi
atvinnulausir. í mörgum sveitarfélög-
um þar sem fatlaðir búa eru þeir sem
hafa góða starfsgetu í vinnu á
almennum vinnumarkaði, flestir við
sömu kjör og aðrir. Þetta fólk hefur þá
ýmist sjálft útvegað sér vinnu, fengið
hana fyrir tilstilli ættingja eða annarra
í viðkomandi sveitarfélagi en yfirleitt
er um láglaunastörf að ræða.
En hvers vegna er þessi
staða í atvinnumálum
fatlaðra á landsbyggðinni?
Ekki er til neitt svar við þessari
spurningu. Stutt er síðan farið var að
huga að þjónustu fyrir fatlaða á
landsbyggðinni og er langt í frá að
uppbyggingu hennar sé lokið og
atvinnumál fatlaðra er dæmi um
þjónustu sem eftir er að byggja upp.
Á Austurlandi hefur verið komið á
fót sérþjónustu fyrir fatlaða hvað
varðar búsetu og vinnu. Á ég hér við
litla stofnun, sambýli og vemdaðan
vinnustað, sem kallar á að ákveðinn
fjöldi fatlaðra standi að baki hverju
úrræði.
Jafnframt hefur verið komið á fót
ráðgjafarþjónustu, af Fræðsluskrif-
stofunni annars vegar og S væðisstjóm
hins vegar, fyrir fötluð böm og
unglinga í heimahúsum, á almennum
dagheimilum, leikskólum og skólum.
Veittur er sérstuðningur til að mæta
umframþörf fatlaða barnsins. Á
dagheimilum og leikskólum og í
skólum fá þau sérkennslu.
Þetta hefur sem betur fer leitt til
þess að færri fjölskyldur flytja af
svæðinu vegnafæðingarfatlaðs bams.
Fjölskyldan fær þjónustu á almennum
stofnunum, innan síns sveitarfélags
eða sem næst því. Eðlileg afleiðing af
28