Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1990, Side 30
Sigurður E. Guðmundsson fr.kv.stj. Húsnæðisstofnunar ríkisins:
Frá sjónarhóli
stjómenda ríkisstofnana
Eg hef verið beðinn um að gera
grein fyrir atvinnumálum fatlaðra
eins og þau líta út, séð frá sjónarhóli
stjómendaríkisstofnana. Sjálfsagteru
sjónarmið þeirra mismunandi,
vafalaust eru þau einstaklingsbundin
og einnig mótuð af starfsemi þeirra
stofnana, er þeir veita forstöðu. Erindið
mun því bæði túlka persónuleg
sjónarmið mín og einnig þær
meginlínur, sem ég hygg að
stjórnendur ríkisstofnana yfirleitt hafi
í huga.
Þegar stjómandi stendur frammi
fyrir ráðningu starfsmanns er brýnast
að hann geri sér grein fyrir því, hvaða
hlutverki hann á að gegna og hve
hæfur hann virðist vera til þess. Eigi
fatlaður maður í hlut, hlýtur hann að
spyrja sig hvaða skilyrði hann þurfi að
uppfylla. Svarið verður væntanlega
það, að hann þurfi að uppfylla sömu
skilyrði og aðrir. Hann þarf að hafa
nægilega góða heilsu til að vera
viðlátinn allan umsaminn vinnutíma,
án frátafa, yfirleitt, meir eða lengur en
gengur og gerist. Hann þarf að hafa
nægilega menntun og þekkingu á því
sviði, sem hann er ráðinn til starfa á.
Hann þarf að geta komist inn á
vinnustaðinn og brott af honum, þegar
vinnu er lokið, sem og borið sig um
vinnusvæðið, eftir því, sem starf hans
krefst, hvort heldur hann er í hjólastól
eður ei. Hann þarf að vera góður og
þægilegur í umgengni.
Þótt hér sé talað um skilyrði, sem
hinn fatlaði verði að uppfylla, er
ekki svo að skilja, að þau séu hans
einkamál. Hann getur haft allt það til
að bera, sem krafist er, en samt ekki
uppfyllt skilyrðin. Vinnuveitandinn
verður, með öðrum orðum sagt, að
gera honum kleift að uppfylla þau,
verður að búa svo um hnútana, skapa
þannig aðstöðu, að hinn fatlaði geti í
raun og veru uppfyllt þau. Það þýðir
t.d. ekki að gera þá kröfu til hins
fatlaða, að hann geti komist inn á
vinnustaðinn og farið þar allra sinna
ferða nema vinnuveitandinn hafi gert
þær ráðstafanir, sem á þarf að halda,
svo að það sé unnt.
etta eru væntanlega hin almennu
sjónarmið, sem stjórnendur hafa
í huga þegar þeir standa frammi fyrir
mannaráðningum, t.d. ráðningu
fatlaðs manns. En hver skyldi þá vera
afstaða stjórnenda opinberra stofnana
til ráðningar fatlaðra manna í störf hj á
sér? Sjálfsagt er hún á ýmsan veg en
mitt mat er það, að þeir séu yfirleitt
hlynntir því. Astæður fyrir því gætu
t.d. verið þessar:
Siðferðilega séð finnst þeim
líklegast sem þeim beri að vera
jákvæðir gagnvart slíkum ráðningum
og ætlast sé til þess af þeim, bæði af
almenningi og stjómvöldum. Þeir
þurfa ekki alltaf að gera jafnharðar
arðsemiskröfur til starfsmanna sinna
og stjórnandi í einkarekstri þarf oft að
gera. Af því leiðir, að þeir geta frekar
leyft sér að vera með starfsfólk, sem
ekki er alltaf unnt að gera mjög harðar
kröfurtil, t.d. vegna veikinda, fötlunar,
o.s.frv. Til viðbótar þessu kemur, að
stjómendur á vegum hins opinbera
geta yfirleitt ekki boðið jafngóð laun
og stjómendur í einkarekstri. Það getur
hugsanlega leitt til þess, að þeir séu
fúsari en ella til þess að ráða til sín
fatlað fólk, sé það hæft og geti það
sætt sig við þau laun, sem í boði eru.
En þrátt fyrir þetta hygg ég, að
stjórnendur í opinberum rekstri geri
svipaðar eða sömu kröfur og aðrir um
að fötlun starfsmanna þeirra hamli
þeim ekki í starfi eða komi
viðskiptavinum óþægilega á óvart. En
þetta gefur hugsanlega til kynna, að
yfirleitt henti afgreiðslustörf fötluðum
ekki jafnvel og ýmis störf, sem eru í
rólegra umhverfi á vinnustaðnum.
í framhaldi af þessu er rétt að fjalla
nokkuð um vinnustaðinn. Augljóster,
að vinnustaðirnir henta hinum fötluðu
misvel, hverjir sem eigendur þeirra
eru, bæði til að starfa þar og koma
þangað í eigin erindum. En hvemig
þurfa slíkir vinnustaðir að vera? Ég
held, að þeir verði m.a. að uppfylla
neðangreind grundvallarskilyrði:
Þeir verða að bjóða hinum fatlaða
upp á aðgengileg og trygg bílastæði,
helst af öllu innanhúss. Allt aðgengi,
inn í og út úr byggingunum, sem
vinnustaðirnir eru í, verður að vera
auðvelt, bæði með dyr og í lyftum í
byggingum, sem eru tvær hæðir eða
meir, að minnsta kosti þegar fólk í
hjólastólum á í hlut. Þeir verða líka að
bjóða upp á góða hreinlætisaðstöðu
og góð mötuneyti eða mataraðstöðu.
Og síðast en ekki síst, þarf starfsfólk
að vera jákvætt í garð hins fatlaða,
taka honum eða henni vel þegar í
byrjun og leggja áherslu á gott
samstarf.
Og þá er maður kominn að sjálfri
samviskuspumingunni: Hvað
með þig sjálfan og þá stofnun, sem þú
veitir forstöðu?
Húsnæðisstofnuninhefurverið svo
heppin, allt frá 1966, að vera til húsa
í byggingum, sem fatlað fólk hefur átt
mjög auðvelt með að komast inn í og
fara um allra sinna ferða. Svo var á
Laugavegi 77, svo er um Suðurlands-
braut 24. Þegar það hús var hannað
lagði ég höfuðáherslu á að aðgengi
30