Fréttablaðið - 16.05.2020, Síða 72

Áhugaverð
sýning er nú í
Sjóminjasafn-
inu í Reykjavík
sem margir hafa
komið að.
Safnstjóri Listasafns Reykja-víkur, Ólöf Kristín Sig-urðardóttir, segir markmið
verkefnisins hafa verið að gera
útilistaverk borgarinnar sýnilegri
fyrir almenning og nota listina til
að fá fólk til að upplifa umhverfi
sitt með nýjum hætti. „Markmiðið
var að auka vitund almennings um
listaverkin sem prýða borgina og
eru hluti af þeim verðmætum sem
Listasafn Reykjavíkur ber ábyrgð
á. Einfalt markmið en alls konar
púsl sem þurfti til að gera það að
veruleika.“
Fjölbreytt miðlun
Verkefninu var miðlað til almenn-
ings með fjölbreyttum hætti. „Fók-
usinn í okkar innra starfi var á að
finna leiðir til að hafa áhrif á það
hvernig fólk upplifir listaverkin í
borginni í öllum sínum fjölbreyti-
leika,“ skýrir Ólöf frá. „Við gerðum
þetta með því að miðla og beina
athyglinni að þeim upplýsingum
sem við höfum um verkin og eins
útbjuggum við gönguleiða-app um
útilistaverkin í Reykjavík. Mikil-
vægur hluti ársins voru sýningar,
bæði upplýsandi sýningar um
útilistaverkin í borginni en líka
gjörningaverkefni sem skaut upp
kollinum á óvæntum stöðum í
borginni.“
Smáforritið gerir notendum
kleift að sjá upplýsingar um
útilistaverk sem staðsett eru í
grenndinni. „Það er með göngu-
túrum og upplýsingum um hvert
og eitt verk. Fólk getur staðsett sig
og fengið upplýsingar um „verk
nálægt mér“, þannig að hægt er
að nýta það á göngu um borgina.
Í appinu eru líka leikir, sem eru
ákveðin hvatning fyrir fólk til
þess að lesa um verkin og skoða
atriði, á borð við hvað sker sig úr.
Það eru til mörg rétt svör og mörg
röng svör, en þetta er leið til að fá
fólk til að velta fyrir sér innihaldi
verkanna, efninu eða forminu.“
List sem kemur og fer
Viðfangsefni ásrsins teygðu anga
sína víða. „Á sýningunni Haust-
laukar, sem var síðastliðið haust,
lögðum við áherslu á að vekja
athygli á list í almenningsrými,
sem er ekki varanleg. Þá er að
vísa til þess að listaverkið sé ekki
efnislegt eða varanlegt, heldur eitt-
hvað sem kemur og fer, viðburður
sem kemur og fer eða listaverk
sem er komið fyrir tímabundið á
áberandi stað. Það er þá ekki endi-
lega stytta á stalli, heldur inngrip
inn í daglegt líf og umhverfi fólks,
bæði til að fá fólk til að hugsa á
nýjan hátt um umhverfi sitt og
endurmeta borgarrýmið.“
Athyglisvert var hversu
margir áttuðu sig ekki á því að
um gjörning var að ræða. „Eitt
af þeim verkum sem voru hluti
í þessu verkefni var Umhverfis-
hetjan, sem menn kannski vissu
ekki alveg að væri listaverk, heldur
bara umhverfishetja sem fór um
borgina og þreif og hreinsaði í líki
ofurhetju. En þetta var sem sagt
listamaður og listaverk sem var
hluti af sýningunni Haustlaukar,“
segir Ólöf.
„Við stóðum líka fyrir gjörningi
í Egilshöll sem var hugleiðslustund
með meistara Hilarion sem er
hliðarsjálf listamanns og síðan var
ótrúlega fallegur umhverfisgjörn-
ingur á horninu á Pósthússtræti og
Austurstræti, þar sem að lista-
maður yfirtók hornið. Þarna steig
safnið út fyrir veggi sína og braut
upp hversdagsleikann í borginni.“
Frábærar viðtökur
Þá var sérstök áhersla lögð á verk
Ásmundar Sveinssonar. „Hjartað
í þessu verkefni okkar voru
sýningarnar í Ásmundarsafni, því
Ásmundur Sveinsson er sá lista-
maður sem er höfundur flestra
listaverka í almannarými á land-
inu, en það sést vel á sýningu sem
við settum upp í Ásmundarsafni
og mun standa út sumarið. Þar er
sjónum beint að verkum Ásmundar
sem fólk þekkir úr almannarými og
þau eru gríðarlega mörg, út um allt
land,“ segir Ólöf. „Síðan settum við
upp, í samhengi við verk Ásmundar
fimm sýningar á verkum starfandi
listamanna sem eru höfundar úti-
listaverka sem setja svip á borgina.“
„Við nýttum líka árið líka vel
til að efna til umræðna um list í
almannarými. Við héldum röð
málþinga þar sem við fjölluðum
um hlutverk listar í almannarými:
Hvað er almannarými og hver
ræður yfir rýminu sem við göngum
um dags daglega, hver er það sem
tekur ákvarðanir um það hvað sé
þar og skilgreinir það?“ segir Ólöf.
„Síðan vorum við með málþing
sem fjallaði um deilur um list í
almannarými, því það hafa alltaf
verið deilur um hana með jöfnu
millibili. Talandi dæmi um það er
að árið hófst með því að tilkynnt
var um niðurstöðu úr samkeppni
um útilistaverk í Vogabyggðinni,
verk sem heitir Pálmatré eftir Karin
Sander. Þetta verk olli miklum
deilum, alveg eins og Vatnsberinn,
sem núna stendur á horninu á
Lækjargötu og Bankastræti. Síðan
var málþing um það hvernig list í
almannarými hefur þróast og hvert
hún stefnir í framtíðinni, og mögu-
leika listarinnar á að hafa áhrif á
okkar daglega líf og þá ekki bara
með varanlegum listaverkum sem
setja svip á umhverfið heldur líka
með gjörningum og tímabundnu
inngripi í hversdagsleikann - list í
almannarými sem kemur og fer.“
Ólöf segir almenning hafa tekið
vel í ár listar í almannarými hjá
safninu. „Viðtökurnar voru mjög
jákvæðar. Ég held að það hafi
unnið með okkur að þetta var fjöl-
breytt hjá okkur, þetta voru bæði
sýningar og gjörningar og síðan
umræður og fræðsluefni við allra
hæfi. Með þessu verkefni náðum
við að styrkja innra starf safnsins
og taka vel utan um þann hluta
safneignarinnar sem er utan veggja
safnsins um leið og miðlun þekk-
ingar fann sér nýja leiðir í appinu.“
Leiða saman listir og fólk
Listasafn Reykjavíkur er tilnefnt til Safnaverðlaunanna fyrir verkefnið „Ár listar í almannarými –
2019“. Þar er lögð áhersla á að auka vitund almennings um útilistaverk og gera þau aðgengilegri.
Ólöf Kristín segir tilnefninguna til Safnaverðlaunanna fyrir verkefnið „2019
- Ár listar í almenningsrými“ hafa verið afar ánægjulega. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Grunnsýning Sjóminja-safnsins í Reykjavík, Fiskur & fólk – sjósókn í 150 ár
er tilnefnd, en unnið var að gerð
sýningarinnar frá 2014 til 2018 og
hún sett upp með aðkomu fjölda
innlendra og erlendra aðila.
Vilja ná til yngra fólks
„Við uppsetninguna horfðum við
til Landsnámssýningarinnar í
Aðalstræti, sem fékk safnaverð-
launin á sínum tíma. Við fengum
líka margverðlaunað hollenskt
fyrirtæki, Kossmanndejong, til
að hjálpa okkur við að hanna
sýninguna,“ segir Guðbrandur
Benediktsson, safnstjóri Borgar-
sögusafns.
„Það er ekki algengt að fá erlend
fyrirtæki svona til liðs við sig, en
fyrirtækið er alþjóðlegt og hefur
sett upp sýningar í Helsingør, Rot-
terdam og Amsterdam.
Við gerðum líka viðtakenda-
rannsóknir til að átta okkur á því
hverjir væru líklegir markhópar
sýningarinnar og hvernig ætti
að ávarpa þá,“ segir Guðbrandur.
„Þar stóð upp úr að yngri kyn-
slóðin hefur ekki sömu tengingu
við fisk og sjávarútveg og fyrri
kynslóðir. Við þurftum því að
ná til ungu kynslóðarinnar og
gerðum það bæði með efnistök-
um, frásögninni og gagnvirkum
miðlunarleiðum.“
Víðtæk, félagsleg áhrif
„Grunnstef sýningarinnar er sam-
band okkar við hafið, en við erum
náttúrulega eyþjóð og sjávarút-
vegur hefur mótað samfélagið.
Við segjum frá fiskinum í hafinu,
veiðum, vinnslunni og útflutningi
og frásögnin endar á diski neyt-
andans,“ segir Guðbrandur. „Það
er margt sem fléttast inn í þetta.
Þetta er að hluta til hagsaga og
að hluta umfjöllun um hafrann-
sóknir og náttúru hafsins, en líka
félagssaga, því þessi atvinnugrein
hefur alltaf haft gríðarleg áhrif á
samfélagið.“
Segja sögu
sjósóknar
Fiskur & fólk, ný grunnsýning Sjó­
minja safnsins í Reykjavík, var sett upp
með aðkomu erlendra sérfræðinga
og er ætlað að ná til yngra fólks, með
margþættri og yfirgripsmikilli um­
fjöllun um sögu og áhrif sjósóknar. Guðbrandur Benediktsson segir að Fiskur & fólk, ný grunnsýning Sjóminja-safnsins í Reykjavík, sé metnaðarfull, fjölbreytt og yfirgripsmikil og reyni að
ná til kynslóðar sem hefur ekki tengsl við sjávarútveg. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Guðbrandur segir að þar sem
þetta er Sjóminjasafnið í Reykja-
vík, sé áhersla á borgina og
hvernig hún byggðist að stórum
hluta upp út frá sjósókn. „Það sem
er sérstakt við þessa sögu í Reykja-
vík er mikil þilskipa- og síðar
togaraútgerð. Reykjavík er ein
stærsta löndunarhöfn landsins og
enn er mjög öflugur sjávarútvegur
úti á Granda,“ segir hann.
Gott samstarf
„Við leituðum samstarfs við
sjávarútvegsgeirann og fengum
bæði fjárhagsstuðning, aðgang að
sérfræðingum og annan stuðning,
hjá öflugum fyrirtækjum eins og
66° N, Hampiðjunni, HB Granda,
Marel og Faxaflóahöfnum, svo
dæmi séu tekin,“ segir Guð-
brandur.
„Við notuðum tækifærið til að
mynda tengslanet, þannig að þessi
geiri geti litið á Sjóminjasafnið
sem sinn heimavöll.“
Grettistak áhugamanna
„Sjóminjasafnið er hluti af
Borgarsögusafni Reykjavíkur, sem
varðveitir töluverðan flota skipa,
þar á meðal varðskipið Óðinn og
dráttarbátinn Magna,“ segir Guð-
brandur. „Varðveisla skipa er f lók-
inn málaflokkur og Íslendingar
hafa kannski ekki alltaf staðið sig
nægilega vel á því sviði, enda fylgir
þessu mikil vinna og kostnaður.
En gríðarlega öflugt starf sjálf-
boðaliða og áhugamanna um sögu
og varðveislu Óðins og Magna
er einstakt og ómetanlegt, leyfi
ég mér að segja. Það er sérstakt
hvernig tekist hefur að virkja
áhugafólk til að sinna minjavörslu,
öllu samfélaginu til heilla. Félagar
í hollvinasamtökum Óðins hafa
á liðnum árum gert stórátak í
viðgerð og viðhaldi á skipinu og
síðastliðinn mánudag voru aðal-
vélar hans ræstar, eftir um 15 ára
hlé. Hollvinasamtök Magna eru
líka að vinna að því að gera hann
gang- og sjófæran.
Við erum sannarlega með byr í
seglum, ef svo má að orði komast,“
segir Guðbrandur að lokum.
4 1 6 . M A Í 2 0 2 0 L AU G A R DAG U RSAFNADAGURINN