Freyr - 01.05.1906, Blaðsíða 14

74
FEEYR
Skógar, — Skóggræðsla.
Erá elstu tíinum hefir skógarhögg verið
«tundað i öllum bygðum löndum, hefir það
eingöngu verið í því fólgið,' að fella trén til
þess að hafa þau til bygginga, eldiviðar eða
annarra gagnsmuna; en ekkert gert til þess að
halda skógunum við með sáningu eða annari
græðslu, alt fram á seinustu aldir. Oft hafa
skógarnir verið eyddir með eldi og járni, ein-
ungis með því augnamiði að rækta annan gróð-
ur á landinu, sem hefir verið arðmeiri, eða
sem álitin hefir verið arðmeiri. Af þessu hef-
ir leitt, að þéttbygðustu löndiu hafa smátt og
smátt orðið fátækari af skógum, og skógurinn
hefir jafnvel gjöreyðst í stórum héruðum.
Stundum hafa skógarnir horfið Og orðið
að lélegu kjarri fyrir illa meðferð, án þess
hægt sé að segja að ofmikið hafi verið höggv-
ið í þeim, ef það hefði verið gert með nær-
gætni og þekkingu. Hér kemur líka fleira
til greina, en skógarhöggið; hlifðarlaus beit í
skógunum hefir sömu afleiðingar, sem heimsku-
legt skógarhögg; skógarnir eyðast eða verða
fyr eða síðar að lélegu kjarri, ekki sízt ef að
skilyrðin fyrir þrifum þeirra hafa verið léleg
frá náttúrunnar hendi, annaðhvort vegna óhlíðu
veðuráttunnar eða ófrjósemi jarðvegsins. Hér
á landi sjást þessar raunalegu afleiðingar illr-
ar raeðferðar skóganna svo ljóst og átakanlega,
að því þarf ekki að lýsa. Heilar sveitir og
bygðarlög eru svo gjöreydd skógi, að það er
engu líkara en að heill her af óaldarseggjum
hafi öldum saman farið um landið og rænt og
ruplað hverjum einasta tanna, sem til skógar
eða trjátegunda gat talist.
Það er ekkert eins dæmi, þó að skógarn-
ir hafi verið eyðilagðir á Islandi. Svo hefir
verið víða annarsstaðar t. d. Danmörku; þar
voru skógarnir fyrir 50—100 árum síðan orðn-
ir svo litlir, að ekki nam nema um 4°/0 af öllu
landinu, og hefir þó Damnörk í fornöld verið
anjög auðug af skógum. Á síðari hluta aldar-
dnnar sem leið hafa Danir aukið skógana hjá
sér að miklum mun, svo að nú eru þeir nálægt
7°/0 af flatarmáli landsins; en samt er Dan-
inörk eitt af skógarfátækustu löndunum í
Evrópu; það eru einungis Bretlandseyjarnar,
Portugal og eftil vill Niðurlöndin, sem standa
þar neðar á hlaði. Mestir skógar í Evrópu
eru í Svíþjóð, á Einnlandi, Rússlandi og í
suðurfylkjum Þýzkalands. I Noregi eru all-
miklir skógar, en þar hafa þeir stöðugt mink-
að, vegna þess að skógarhögg er stöðugt þar
í mjög stórum stíl, en skógræðsla ekki að
sama skapi. Þó er síðustu árin stöðugt lögð
meiri og meiri stund á skógrækt, og í sumum
héruðnm landsins hefir skógurinn vaxið að
miklum mun á síðustu árum.
Mjög er það mismunandi, hve fljótt skóg-
arnir eyðileggjast þó að illa sé með þá farið.
Stundum hafa þeir eyðst eða orðið að lélegu
kjarri á einum eða tveim mannsöldrum, en
annarsstaðar, þar sem skilyrðin fyrir þrifum
þeirra hafa verið betri, hefir baráttan milli
hinna eyðileggjandi og hlífðarlausu aðfara
manna og skepna á aðra hlið, og lífsafl og
gróðrarkraftur skóganna á hina, staðið svo
mörgum öldum hefir skift.
Einnig getur það komið fyrir að skógarn-
ir eyðileggist af öðrum ástæðum en hér eru
taldar t. d. af sjúkdómum, fyrir hyltiugar nátt-
úrunnar, eða af því að vaxtarskilyrðin breytast að
öðru leyti. Þannig geta skógarnir eyðst eða
beðið meiri eða minni hnekki af svömpum,
skorkvikindum, eldgosum, saudfoki, skriðhlaup-
um, eða af því að jarðvegurinn verður votari eða
þurrari en hann áður var.
Eftir því sem skógarnir hafa minkað, hef-
ir verð á timbri og brenni hækkað, og menn
hafa lært að meta skógana og þau hlunnindi,
sem þeim fylgja, og jafnframt hefir það kent
mönnum að halda við þessum gæðum náttúr-
unnar, sem á fyrri öldum voru svo ríkulega
úthlutuð og útbreidd um öll lönd, en eins og
vant er undir slíkum kringumstæðum, lítils
metin.
Skóggræðslan hefir fyrst á síðustu öldum
fengið nokkra verulega þýðingu og útbreiðslu.
Eyrsta vísi hennar má þó ef til vill rekja
nokkuð langt aftur i tímann. Eru það helzt
munkar, sem á miðöldunum fengust við að
gróðursetja tré, eða sá trjáfræi hér og þar,
einkum þó í kringum klaustrin. Mest var það
samt fólgið í því, að gróðursetja smáhólma,