Fjölrit RALA - 10.11.1992, Blaðsíða 26

-18-
vegagerðar. Jarðveginum má síðan jafna yfir gróður- og jarðvegssárin þegar
uppgræðsla hæfist. Bent er á nauðsyn þess að nýta staðartegundir við uppgræðslu
vegsára.
INNGANGUR
Verklegar framkvæmdir hafa yfírleitt í för með sér röskun á gróðri og jarðvegi. Sárin
sem myndast eru lýti í landslagi og geta skapað hættu á rofi. Sé ekkert aðhafst eru
þau yfírleitt lengi að gróa. Vegagerð ríkisins hefur um alilangt skeið lagt mikla áherslu
á að græða upp svæði sem raskast hafa við vegagerð og hefur uppgræðslan í flestum
tilfellum falist í sáningu grasfræs og dreifingu áburðar. Þessi aðferð er í megindráttum
hin sama og einna mest hefur verið notuð við uppgræðslu örfoka svæða hér á landi,
en með henni má ná upp gróðurþekju á stuttum tíma.
Fremvu: lítið er vitað um langtímabreytingar á gróðri í kjölfar uppgræðslu hér á landi,
því yfirleitt hefur aðeins verið fylgst með gróðurbreytingum í stuttan tíma (1-6 ár) eftir
að uppgræðsla hefst (Sturia Friðriksson 1969; Sturla Friðriksson og Jóhann Pálsson
1970; Aslaug Helgadóttir 1988ab; Áslaug Helgadóttir 1991). f þessum rannsóknum
hefur einkum verið lögð áhersla á að fylgjast með afdrifum sáðgresis, en lítið verið
hugað að framvindu annars gróðurs. Dæmi eru þó um að gróðurbreytingar hafi verið
rannsakaðar eftir lengri tíma (Sturla Friðriksson o.fl. 1977, Elín Gunnlaugsdóttir 1985,
Þóra Ellen Þórhallsdóttir 1991). Gróðurframvinda tekur yfirleitt langan tíma og til
þess að unnt sé að meta árangur uppgræðslustarfs er nauðsynlegt að fylgjast með
gróðri mun lengur en gert hefur verið.
Vitað er að plöntur hafa oft mikil áhrif hveijar á aðra þar sem landnám gróðurs á sér
stað. Ef gróðurþekja er lítil er oft um jákvæð áhrif að ræða milli einstaklinga, þannig
að frumheijaplöntur geta aukið líkur á landnámi annars gróðurs (t.d. Sigurður H.
Magnússon og Borgþór Magnússon 1990). Þetta stafar m.a. af því að við landnámið
dregur úr yfirborðshreyfingum í jarðvegi, skjól verður meira og vaxtarskilyrði því
betri. Einnig er þekkt að frumheijar geta beinlínis hindrað landnám annarra plantna
(t.d. Ágúst H. Bjamason 1991, Densmore 1992), t.d. vegna áhrifa á spírun fræs og
vegna vaxandi samkeppni. í upphafi gróðurframvindu er venjulega lítil samkeppi á
milli tegunda en hún eykst yfirleitt með vaxandi þekju.
Skilyrði til gróðurþróunar í vegraski eru sennilega að verulegu leyti áþekk skilyrðum
á örfoka landi. í vegraski er þó yfirleitt mun minna áfok og oftast styttra í gróið land
og þar með í fræuppsprettu. Umferð bfla og annarra ökutækja hefur þar að auki
margvísleg áhrif, sem venjulega gætir lítið sem ekkert á örfoka landi. Má þar nefna
mengun frá útblæstri véla, vegryk, salt, áhrif snjómoksturs (Spencer o.fl. 1988), auk
þess sem umferð farartækja getur haft bein áhrif á dreifingu plantna.
Margir þættir hafa áhrif á gróður í vegsárum og má ætla að skilyrði til landnáms séu
afar misjöfn, bæði innan og á milli svæða. Þar sem jarðvegur hefur verið fjarlægður að
öllu eða miklu leyti má reikna með erfiðum landnámsskilyrðum. Þar er
næringarástand trúlega slæmt, fræforði jarðvegs lítill og vatnsbúskapur erfiður. Á