Fjölrit RALA - 10.11.1992, Blaðsíða 27

-19-
þeim stöðum þar sem mestur hluti jarðvegsins, einkum efsta lagið, hefur verið skilinn
eftir má búast við betri skilyrðum. Næringarástand er þar sennilega betra, fræforði
meiri og vatnsbúskapur betri. Alþekkt er að gróðurskilyrði eru misjöfn eftir
landshlutum og hæð yfir sjó og má því reikna með miklum mun á milli svæða. Ætla má
að gróðurþróun gangi t.d. mun hægar á hálendi en á láglendi.
Megintilgangur uppgræðslu vegsára er að flýta fyrir gróðurframvindu og minnka
hættu á rofi. Því er æskilegt að ná upp verulegri gróðurþekju strax í upphafi og geta
lágplöntur, svo sem mosar og fléttur, gegnt þar mikilvægu hlutverki ekki síður en
háplöntur. Einnig er æskilegt að gróðursvipurinn í vegsárunum verði sem líkastur
þeim gróðri sem er í næsta nágrenni þeirra. Svörðurinn sem myndast við uppgræðslu
vegsára má þess vegna ekki hindra landnám tegunda úr nærliggjandi gróðurlendi
(Bayfield 1980). Þegar meta skal árangur af uppgræðslu vegsára er því nauðsynlegt
að fylgjast með landnámi plantna úr nærliggjandi gróðursamfélögum. Mat á árangri
verður að byggja að verulegu leyti á því hversu vel þessum tegundum gengur að
nema land en ekki á uppskerumagni eða lostætni landnámsgróðurs, eins og gert hefur
verið þegar land er grætt upp til beitar eða við túnrækt í hefðbundnum landbúnaði.
Hér á eftir er greint frá niðurstöðum rannsókna sem gerðar voru á landnámi gróðurs í
vegsárum við mismunandi aðstæður á Vestur- og Norðurlandi. Gerðar voru
gróðurmælingar í vegsárum 3-10 árum eftir að uppgræðsla hófst og voru þær síðan
endurteknar á sömu stöðum 3-4 árum seinna.
RANNSÓKNASVÆÐIN
Almenn lýsing
Valin voru fjögur svæði til rannsókna, tvö á hálendi og tvö á láglendi.
Hálendissvæðin eru við þjóðveg 1, annað á Öxnadalsheiði en hitt á Holtavörðuheiði.
Láglendissvæðin eru bæði í Borgarfirði og er annað þeirra við veg 524, Þverárveg
skammt frá Þverárrétt en hitt við veg 550-03, Borgarfjarðarbraut, skammt sunnan við
Litla-Kropp(l. mynd).
Svæðið á Öxnadalsheiði er um 7 km á lengd og liggur að mestu leyti norðaustan á
heiðinni. Austurmörk eru innst í Öxnadal, um 4 km norðaustan við Bakkasel, en
vesturmörk eru vestan háheiðarinnar, um 500 m austan við Gijótá. Neðsti hluti
svæðisins liggur í um 300 m hæð og sá efsti í um 540 m hæð. Rannsóknasvæðið á
Holtavörðuheiði er um 8 km á lengd og nær ffá háheiðinni í norðri og suður að brú
við Heiðarsporð. Lægsti hluti þess liggur í um 230 m hæð yfir sjó, en sá hæsti í um
400 m. Svæðið við Þverárrétt nær frá Helgavatni að ofan og um hálfan kílómetir
niður fyrir réttina og er um 2 km á lengd. Hæð yfir sjó er um 60 m. Svæðið við
Litla-Kropp er tæpur hálfur kílómetir að lengd og liggur í um 90 m hæð yfir sjó.