Fjölrit RALA - 20.11.1992, Blaðsíða 8

-4-
landinu. í Sölvholti voru gerðar tilraunir með beit sauðfjár, nautgripa og hrossa á
framræstri láglendismýri, en á Auðkúluheiði, þar sem tilraunalandið var í 470 metra hæð
yfir sjó, var sauðfé beitt á þurrlendismóa.
Sumarið 1987 réðst Rannsóknastofnun landbúnaðarins í ítarlegar rannsóknir á
gróðurfari í tilraunalandinu í Sölvholti og á Auðkúluheiði, en Vísindasjóður veitti styrk til
þeirra í þrjú ár. Auk rannsókna á gróðri voru gerðar athuganir á plöntuvali búfjár í
tilraunalandinu og mælingar fóru fram á jarðvegsþáttum. Gerð hefur verið grein fyrir
markmiði rannsóknanna og niðurstöður frá Sölvholti birtar (Borgþór Magnússon 1989;
Borgþór Magnússon og Sigurður H. Magnússon 1990ab, 1991; Sigurður H. Magnússon
og Borgþór Magnússon 1990). í þessari skýrslu verður greint rannsóknunum á
Auðkúluheiði og niðurstöðum þeirra.
Meginmarkmið gróðurrannsóknanna á Auðkúluheiði voru eftírfarandi:
- að kanna hvort merkjanlegur munur væri á gróðurfari, þ.e. tegundasamsetningu og
magni einstakra tegunda milli hólfa, sem rekja mætti til mismunandi beitarálags á
tilraunatímanum,
- að athuga hvort samband væri á milli beitarþunga og rofinnar gróðurþekju,
- að greina þau einkenni í gróðurfari sem gefa öðrum fremur vísbendingu um að land sé
óhóflega beitt,
- að afla upplýsinga um plöntuval sauðfjár.
Tilrauninni á Auðkúluheiði var m.a. ætlað að svara spumingum um hve mikla
sauðfjárbeit þurrlendisgróður á afféttum þolir og hver sé hæfilegur fjárfjöldi þar. Þegar
ráðist var í beitartilraunimar hafði verið nær stöðugur vöxtur í sauðfjárræktinni hér á
landi í langan tíma. Fjárstofninn var stærri en nokkm sinni og nýting á afréttum til beitar
sennilega meiri en áður hafði verið. Árið 1972 fór fjöldi vetrarfóðraðs fjár upp fyrir
800.000 en hámarki náði hann árið 1977 er hann var um 900.000 fjár
(Landbúnaðrráðuneytið 1986). Frá þeim tíma hefur ríkt samdráttarskeið og mun
fjárfjöldi nú vera kominn niður í um 500.000 fjár á vetrarfóðrum. Við þessa fækkun fjár
hefur dregið mjög úr beit á afréttum og sennilega hlutfallslega meira en nemur
fækkuninni (Anna Guðrún Þórhallsdóttir 1991). Það kann því að virðast að spumingar
um sauðfjárbeit á afréttum séu ekki jafn brennandi í dag og þær vora fyrir 15 áram. Með
fækkun fjár hefur sums staðar skapast svigrúm til að friða heil afréttasvæði fyrir beit og
mun friðun viðkvæmra beitilanda vafalítið færast í vöxt á komandi áram. Útlit er fyrir
áframhaldandi samdrátt í sauðfjárrækt hér á landi á næstu áram, en hver langtímaþróun í
atvinnugreininni verður er erfitt að segja til um. Hver sem þróunin verður þá hlýtur
nýting afrétta og heiðalanda áfram að verða nauðsynlegur hluti af sauðfjárbúskap víða
um land.