Fjölrit RALA - 20.11.1992, Blaðsíða 68
-64-
Fjölbreytugreining
Fjölbreytugreining hefur mikið verið notuð við úrvinnslu gróðurfarsgagna undanfama
áratugi. Hún er mjög vel fallin til að finna skyldleika sýna (t.d. reita) og kanna samband
gróðurs og umhverfis, þ.e. svörun tegunda við breytingum í umhverfisþáttum. Hacker
(1983) benti einna fyrstur á gagnsemi hnitunar við rannsóknir á ástandi beitilanda. Hann
notaði ákveðna aðferð hennar til að kanna tengsl gróðurfars og beitarálags í haglendi í
Astralíu, en beit má líta á sem hvem annan umhverfisþátt sem áhrif hefur á gróðurfar.
Þar í landi er fjölbreytugreining notuð í auknum mæli við rannsóknir og mat á ástandi
beitilanda en hún getur m.a. komið að gagni við að ákvarða mörk skynsamlegar og
skaðlegrar nýtingar (Foran o.fl. 1986; Friedel 1991).
Niðurstöður DECORANA-hnitunar leiddu í ljós að gróður í tilraunalandinu á
Auðkúluheiði var einsleitur og ekki mikill munur á gróðurfari þeirra reita sem ólíkastir
vom hverjir öðram. Megindreifing reita var eftir ási 1 sem skýrði stærstan hluta
breytileika í gróðurfarinu. Þegar hugað var að reitum úr einstökum hólfum kom í ljós að
þeir mynduðu ekki þyrpingar sem skildu sig frá reitum annarra hólfa. Þess í stað kom
fram veraleg sköran á milli hólfa (10. mynd). Þá var ekki hægt að greina stefnu eða
gróðurbreytingu í ákveðna átt þegar bomir vora saman paraðir reitir úr samliggjandi
hólfum með misjafnan beitarþunga. Þetta bendir til að munur í beit hafi ekki orsakað
veralegan gróðurfarsmun á milli hólfa á tilraunatímanum. Skýringa á gróðurmun í
tilraunalandinu var hins vegar miklu fiemur að leita í jarðvegsþáttum sem mældir vora,
þ.e. þykkt jarðvegs, stærð ógróins yfirborðs og magni lífrænna efna í jarðvegi (12.
mynd). Sá munur sem kom fram í gróðri á milli einstakra hólfa stóð í mun steikari
tengslum við þá heldur en beitina á tilraunatímanum.
Við TWINSPAN-flokkun gagnanna fékkst frekari staðfesting á því sem lesið var úr
niðurstöðum hnitunarinnar. Reitimir flokkuðust í tvo meginhópa með svipuðum fjölda
reita (15. mynd). Skiptingin fylgdi ekki ákveðnum mörkum í beitarþunga milli hólfanna,
heldur landgerðarmun í tilraunalandinu. Annars vegar var um að ræða reiti þar sem
yfirborð var tiltölulega vel gróið, jarðvegur þykkur og ríkur af lífrænum efnum. Hvað
gróður áhrærði, þá einkenndist þessi hópur m.a. af því að vallarsveifgras fannst í
nokkram mæli í flestum reitum og að mikið var um stinnastör í þeim. Reitir þessir vora
flestir í norðvesturhluta tilraunalandsins. Hins vegar var um að ræða reiti með grynnri
jarðvegi og snauðari af lífrænum efnum og meira rofi í yfirborði. Sterkustu
einkennistegundir þessa hóps vora smjörgras og sýkigras. Þessir reitir lágu yfirleitt í
suðausturhluta tilraunalandsins. Meiri flokkun hvors hóps leiddi ekki til aðgreiningar
reita eftir beitarhólfum og varpaði ekki frekara ljósi á tengsl gróðurfars við jarðvegsþætti
eða beit.