Fjölrit RALA - 20.11.1992, Blaðsíða 70

-66-
hvað bitið er. Þar sem fleiri en einni búfjártegund er beitt saman í haga er ekki hægt að
nota aðferðina til að kanna plöntuval hverrar tegundar.
í ágúst fundust ummerki um beit í nær öllum athugunarreitum í tilraunalandinu, er féð
hafði gengið þar í mánaðartíma. Á þeim tíma hafði helmingur af liðlega sextíu
háplöntutegundum, sem skráðar voru í beitilandinu verið bitinn. Þegar tekið er tillit til
plöntusamsetningar í gróðurlendinu þá valdi féð hlutfallslega mest af grastegundum og
því næst störum en minnst af runnkenndum tegundum. Talsverður munur kom fram í beit
og plöntuvali milli hólfa, einkum milli L hólfsins og hinna hólfanna tveggja. Gera má
ráð fyrir að í L hólfinu hafi framboð gróðurs og fjölbreytni verið mest Við slíkar
aðstæður getur féð haldið sig við eftirsóttar tegundir. Rannsóknir hafa sýnt að plöntuval
búfjár er mest þar sem gróður er fjölbreyttur og framboð mikið (Amold 1987) en úr því
dregur með minnkandi framboði sem getur bæði stafað af auknum beitarþunga og
dvínandi sprettu er líður á sumarið (Sigurður H. Magnússon og Borgþór Magnússon
1990). Þegar sneyðist um eftirsóttustu plöntutegundimar sækir féð í auknum mæli í
tegundir sem em síðri til beitar. í niðurstöðunum frá Auðkúluheiði kom þetta m.a. fram í
því að fleiri tegundir vora bitnar í M og Þ hólfum heldur en í L hólfinu (11. tafla).
Það er athyglisvert að slíðrastör og smjörgras reyndust vera með hæsta beitartíðni í L
hólfinu (17. mynd). Báðar fundust þær í mjög litlum mæli í gróðrinum og hafa án efa
verið hverfandi hluti af fæðu fjárins. Af smjörgrasinu beit féð mest efri hluta stöngla þar
sem blómin sitja. Smjörgras hefur verið talið lítið bitið af sauðfé (Ingvi Þorsteinsson
1980b), en það kom fram í svolitlum mæli í vambarsýnum úr sauðfé og hreindýram sem
felld vora á heiðum á Austuriandi (Anna Guðrún Þórhallsdóttir 1981; Kristbjöm Egilsson
1983). Litlar heimildir er að finna um beit á slíðrastör, en blöð hennar geta minnt á
stinnastör sem er yfirleitt miklu algengari í gróðri. Ekki er loku fyrir það skotið að
slíðrastör slæðist með stinnastör í greiningum (sbr. Lye og Lauritzen 1975). Grávíðir
gekk næstur slíðrastör og smjörgrasi að beitartíðni í L hólfinu en hann fannst þar í mun
meiri mæli. Hefur hann sennilega verið nokkur hluti af fæðu fjárins í hólfinu. f
rannsóknum á plöntuvali sauðfjár og hreindýra á Austurlandi kom í Ijós að grávíðir var
meðal algengustu plöntutegunda í vambarsýnum beggja þessara tegunda að sumarlagi
(Anna Guðrún Þórhallsdóttir 1981; Kristbjöm Egilsson 1983). Þessar niðurstöður benda
til að grávíðir sé mjög mikilvæg beitarplanta fyrir sauðfé á afréttum hér á landi.
í M og Þ hólfinu var lítið eða ekkert um þær þrjár tegundir sem vora eftirsóttastar í L
hólfinu, sem stafar sennilega bæði af landgerðarmun og ofbeit á þeim. Þess í stað jókst
beit á öðram tegundum og jafnframt fór féð að bíta tegundir sem ekki vora skráðar bitnar
í L hólfinu (17. mynd). Eftirsóttustu tegundimar í M og Þ hólfinu reyndust vera
blásveifgras, stinnastör, komsúra og geldingahnappur. Komið hefur fram við rannsóknir
að stinnastör er mikið valin af sauðfé í högum (Ingvi Þorsteinsson 1964; Ingvi
Þorsteinsson og Gunnar Ólafsson 1965a, 1967; Anna Guðrún Þórhallsdóttir 1981) og hún