Fjölrit RALA - 20.11.1992, Blaðsíða 75

-71-
milli hólfa en þá var beitarþungi íMogÞ hólfunum minni en síðar varð. Með aukningu
beitarþunga í þessum hólfum féll fallþungi lamba og varð hann minnstur 1980 og 1981 en
þá náði beitarþungi hámarki í þeim (17. mynd). í Þ hólfinu fór fallþungi niður í 10,0 kg
1981. Eftir þetta var beitarþungi minnkaður í M og Þ hólfunum og jókst fallþungi
verulega við það, einkum í Þ hólfinu. Sumurin 1984-1987 var fallþungi yfir 12 kg í Þ
hólfinu og aðeins 0,1-0,4 kg minni en x M hólfinu. Sumarið 1986 var fallþungi mestur í Þ
hólfinu á tilraunatímanum eða 13,0 kg. Fallþungi í L hólfinu var stöðugri yfir
tilraunatímabilið enda voru þar minni breytingar í beitarþunga en í hinum hólfunum.
Mestur varð fallþungi þar sumarið 1984, 14,8 kg, en minnstur sumurin 1977 og 1981,
12,7 kg.
Tengsl fallþunga við sumarhita og úrkomu, beitartíma og beitarþunga yfir
tilraunatímabilið var könnuð með því að reikna fylni fallþungans við þessa þætti (15.
tafla). í ljós kom að fallþungi sýndi einungis marktæka fylgni við beitarþunga og átti það
við um M og Þ hólfin og þegar hólfunum þremur var slegið saman. Það virðist því sem
beitarþunginn hafi ráðið mestu um sveiflur í fallþunga í M og Þ hólfunum, auk munar á
fallþunga milli hólfa. f L hólfinu þar sem beitarþunginn var mun jafnari kom ekki fram
marktæk fylgni við beitarþunga. Það er athyglisvert að þar kom heldur ekki fram
marktæk fylgni við sumarhita eða úrkomu. Áður hefur komið fram að ekki er einhlýtt
samband á milli sumarhita og fallþunga lamba hér á landi (Stefán S. Thorsteinsson o.fl.
1982; Ólafur R. Dýrmundsson og Jón V. Jónmundsson 1987). Fylgni fallþunga við lengd
beitartíma var mjög lág (15. tafla), en þó neikvæð í öllum tilvikum sem gæti bent til
jákvæðra áhrifa af seinkun upprekstrar.
Gera má ráð fyrir að náið samhengi sé á milli fallþungatalnanna og
gróðurframboðsins í hólfunum. Við aukningu beitarþunga dregur úr vexti fjárins sem
bendir til að takmörkun verði á magni og gæðum gróðursins. Það fer ekki á milli mála að
beitarþungi í Þ hólfinu hefur farið talsvert fram yfir eðlileg mörk á árunum 1976 til 1981
en þá hafði hver lambær aðeins 1,6-1,8 ha til beitar. Sennilegt er að gróður hafi látið
undan í hólfinu á þessu tímabili. Með því að minnka beitarþunga í Þ hólfinu þannig að
hver tvflemba hafi 2-2,6 ha til beitar eykst hins vegar fallþungi þar verulega á tímabilinu
1982-1987. Þessi aukning sem verður í fallþunga um leið og létt er á hólfinu 1982 bendir
til að gróðurinn hafi staðist allvel ofbeitina árin á undan og að hún hafi ekki valdið
stórfelldri rýmun á gæðum beitilandsins. Niðurstöður gróðurmælinganna 1987 virðast
benda í sömu átt. Þær sýna að gengið hefur verið of nærri gróðri í Þ hólfinu, sem kemur
m.a. fram í aukningu ógróins yfirborðs og rýmun runnaþekju. Beitin hefur hins vegar haft
mjög lítil áhrif á tegundasamsetningu í hólfinu sem m.a. má sjá á því að reitir úr því skera
sig ekki frá reitum nálægra hólfa (9. mynd). f M hólfinu þar sem hver lambær hafði 2,8-
4 ha til beitar á tilraunatímabilinu komu ekki fram skýr merki um það við rannsóknimar
að gengið hefði verið of nærri gróðri með beit eins og í Þ hólfinu. Fallþungatölumar
sýndu hins vegar (19. mynd) að við þennan beitarþunga hlýtur gróðurframboðið að hafa