Rit Búvísindadeildar - 10.06.1997, Side 29

t.d að taka ekki plastið af búrum eða plastgróðurhúsum fyrr en plastið er hætt að
verma plöntumar.
Það fer eftir ástandi jarðarberjaplantna hve gamlar þær eru látnar verða.
Einnig getur orðið að taka tillit til hve mikið er af illgresi í berjabeðunum. Eins og
áður segir, telur Nes, A. (1984) að beijaplöntur, sem ræktaðar em án upphitunar
megi verða 3-6 ára. Brandstveit, T. (1978) skýrir frá athugunum á niðurstöðum
margra ára jarðarberjatilrauna á Norðurlöndum. Veraleg aukning var á uppskeru
frá fyrsta uppskeruári til annars uppskeraárs. Þessi munur varð meiri eftir því sem
norðar dró í Noregi. Hins vegar minnkaði hvert ber að meðaltali um 0,8 g á ári,
en þessi smækkun varð minni í Norður- Noregi en sunnar.
í athugunum á Hvanneyri er varla unnt að merkja smækkun á beijum með
vaxandi aldri plöntunnar. Fjöldi berja á plöntu virðist vera einna mestur á öðra og
þriðja uppskeraári, en þeim fækkar að meðaltali á fjórða uppskeraári. Þyngd og
fjöldi berja fer trúlega mest eftir árferði, aðallega þó hitastigi haust og vor.
Uppeldi á jarðarberjaplöntum
f löndum þar sem ræktun jarðarberja er gróinn atvinnuvegur, era sérstakar
gróðrastöðvar, sem framleiða plöntur fyrir ræktendur til útplöntunar. Sjúkdómar
vilja safnast fyrir í jarðarberjaplöntunum, eins og öðram fjölæram jurtum. Nú era
menn famir að hreinsa sjúkdóma úr beijaplöntum með vefjaræktun. Kongsrad,
K.L. (1994) segir að til þess að draga úr rekstrarkostnaði rækti margir norskir
jarðarberjabændur sjálfir mest af þeim plöntum, sem þeir planta út. Þeir kaupa
bara stofnplöntur, til að hafa heilbrigðar móðurplöntur. Kongsrad ræðir en fremur
um hve nauðsynlegt sé fyrir Norðmenn að spoma við innflutningi á jarðarbeija-
plöntum, vegna ýmissa sjúkdóma sem hrjái plöntumar í löndunum fyrir sunnan
Noreg.
Hansen P. og Mortensen P. (1996) skýra frá tilraun með mismunandi klón
af Senga Sengana, sem gerð var í Danmörku. Plöntur vora fengnar til útplöntunar
frá átta gróðrarstöðvum í fimm löndum. Klónin gáfu ákaflega mismunandi upp-
skeru, það var meira en helmings munur á besta og lakasta klóninu. Af plöntunum
sem komu að Hvanneyri árið 1988 reyndust Jonsok plöntumar mjög vel, miðaða
við önnur afbrigði og Zephyr reyndist illa. Þetta gæti hugsanlega verið vegna þess
að klónið af Jonsok hafi verið gott, en klónið af Zephyr lélegt. Þó er þess að geta
að ræktunaraðstæður vora aðrar fyrir plöntumar, sem komu 1988, en þær sem
komu árið 1977.
Frjóvgun jarðarberja- og hindberjablóma
Jarðarber myndast þannig, að blómbotninn þrútnar og verður að því, sem við
köllum jarðarber. Þau era ekki raunveraleg ber með fræjum innan í, heldur
skinaldin með hnetum, sem liggja utan á aldininu. Frá hnetunum kemur vaki, sem
stjómar vexti berjanna. Léleg frjóvgun verður til þess að berin verða lítil og
vansköpuð. Náttúrleg fijóvgun fer þannig fram að flugur eða vindur ber frjó á
24