Milli mála - 2019, Blaðsíða 119

Milli mála 11/2019 119
ÁSDÍS RÓSA MAGNÚSDÓTTIR
eskjur, það felist í því að brjóta niður staðalmyndir og til þess noti
Maximoff gjarnan hléin í frásögninni þar sem hann fræðir lesandann;
orðræðan hefur þá það hlutverk „að gera við“, „laga“ og upplýsa og
þannig leitast hann við að koma sínu fólki til varnar.26 Hins vegar
hamri hann á því hversu mikilvægt sé að kunna að lesa og skrifa. Í
skáldsögunni Vinguerka lætur hann Papo segja eftirfarandi:
Ég vona að mörg ykkur eigi eftir að fara í skóla, og læra að lesa og skrifa,
og verði jafnvel rithöfundar einn daginn. Þá mun ykkur bera skylda til
þess að fræða aðra um ættflokk okkar, það sem við höfum lifað og það sem
við lifum. Og ekki eins og þessir útlensku höfundar sem ímynda sér það
og segja svo frá.27
Það leynir sér ekki að Maximoff tók sér einmitt þetta hlutverk: að
flytja menningu sína til þeirra sem þekkja hana ekki, og það gerði
hann meðal annars með því að skrifa sögur og segja frá. Þó svo að
hann hafi kosið að skrifa á frönsku er móðurmál hans, rómíska, líka
eitt af því sem hann vill kynna fyrir lesendum sínum.
3.
Þróun rómískra bókmennta er stundum skipt í fjögur tímabil.28 Það
fyrsta hefst með birtingu texta á rómísku í upphafi 20. aldar og á
millistríðsárunum; annað tímabil hefst um miðja 20. öld þegar þó
nokkrir rómískir höfundar gáfu út verk sín í Evrópu; þriðja tíma-
bilið hefst um 1980 þegar áhersla á menntun rómískra barna á
móðurmáli þeirra fer vaxandi; það fjórða hefst um aldamótin en þá
verður útgáfa bóka á rómísku útbreiddari. Markaðshugsun og sölu-
möguleikar hafa þó einnig haft áhrif á útgáfu verka á rómísku.29
26 Sama, bls. 88–89.
27 Matéo Maximoff, Vinguerka, Romainville: Chez l’auteur, 1987, bls. 49, sjá Kovácsházy, „Matéo
Maximoff, romancier. Une vie pour la littérature“, bls. 89.
28 Sofiya Zahova, „Romani Literature: Historical Developments and Challenges of
Internationalization“, Elena Marushiakova, Vesselin Popov (ritstj.), Roma Culture: Myths and reali-
ties, München: Lincom Academic Publishers, 2016, bls. 81–126, hér bls. 82–83.
29 Rómíska skiptist í fjóra mállýskuhópa með samtals 60–70 mállýskum. Ekki ríkir sátt um að nota
eina mállýsku frekar en aðra sem ritmál. Þó er algengt að Vlax-mállýskur séu notaðar á alþjóð-
legum ráðstefnum eða fundum, en þær eru móðurmál um helmings Rómafólks. Kalderash-
mállýskan fellur í þennan hóp; Ian Hancock, We are the Romani People, bls. 139–149.