Sjómannadagsblaðið - 05.06.2015, Blaðsíða 14

26 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 5. júní 2015 275. júní 2015 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
www.66north.is #66northKlæddu þig vel
Sá rauðguli
Fyrir um 90 árum hóf Hans Kristjánsson
framleiðslu á sjóklæðum úr olíudúk fyrir
sjómenn heima á Suðureyri. Þótt efnið og
liturinn hafi breyst, þá erum við stolt af því
að stakkurinn frá 66°NORÐUR er enn
hluti af daglegu lífi íslenskra sjómanna.
Til hamingju með daginn!
Sendum íslenskum sjómönnum árnaðaróskir á Sjómannadaginn
Akraneskaupstaður
Kjötbankinn
KÓPAVOGSHAFNIR
í Menntaskólanum í Reykjavík
eftir að ég var búinn með skólann
heima, þá fimmtán ára gamall.
Hugurinn hafði alltaf stefnt á sjóinn
og þangað vildi ég fara í stað þess
að sitja áfram á skólabekk. „Mér
tókst á fá pabba á mitt band og
hann talaði við aflaskipstjóra héðan
úr Garðinum, Þorstein Þórðarson,
sem réð mig á síld þá um sumarið.
Um haustið fór ég yfir á Hilmi sem
stundaði reknetaveiðar og þar varð
ég fyrir áfalli. Sjóveikin helltist
yfir mig og ég var svo þjakaður
að ég hefði verið feginn ef strák-
arnir hefðu kastað mér fyrir borð
og bundið þar með enda á þjáningar
mínar en ég þrjóskaðist við enda
heiður minn í húfi.“
Þrátt fyrir sjóveikina stóð Örn
sína plikt. „En þetta var erfitt, mikil
vinna og aðbúnaðurinn um borð af-
leitur eins og almennt var á þessum
tímum. Bátarnir voru litlir og
mannskapurinn hafði ekkert pláss.
Mannskapurinn svaf í lúkarnum
og þar var líka borðað og lyktin var
eftir því. Hreinlætisaðstaðan var
lítil sem engin og klósett komu ekki
um borð í skip og báta fyrr en löngu
seinna. Menn létu bara vaða yfir
borðstokkinn eða í besta falli í fötu
sem hellt var úr í sjóinn. Það var
ekki fyrr en fyrstu kvenkokkarnir
komu á síldarbátana að farið var að
hafa fötuna fyrir aftan létt skilrúm.
En klósettin komu ekki fyrr en
miklu seinna.“
Örn segir að árans sjóveikin hafi
haft töluvert með það að gera að
hann fór rúmlega tvítugur í Stýri-
mannaskólann. „Siglingatíma, sem
mig vantaði, náði ég mér í meðan
ég var í skólanum og sem betur fer
rjátlaðist sjóveikin smám saman
af mér á þessum árum og ég fann
mun minna fyrir henni þegar ég
var búinn með skólann og réð
mig á síld. Þetta var á blómatíma
síldveiðanna og ég man að vertíðin
gaf mér 52.000 krónur.“
Asdikið bjargaði miklu
Örn lauk námi frá Stýrimanna-
skólanum 1958. Þá var síldin í
algleymingi og hann upplifði miklar
breytingar á síldveiðunum á þessum
árum. Ekki hafði tíðkast annað
en kasta á síld sem menn sáu með
berum augum. Menn voru á útkikki
á svo kölluðum gónhól og leituðu
að vaðandi síld. Flugvélar flugu yfir
miðin og leituðu síldar í yfirborðinu
og komu skilaboðum þar um til
flotans. En svo hætti síldin að vaða.
Enginn veit af hverju en nú þurfti
nýjar aðferðir sem ungur maður
eins og Örn Erlingsson var fljótur að
tileinka sér. „Asdikið bjargaði miklu
og varð til þess að menn gátu kastað
á síldartorfur án þess að sjá þær
með berum augum. Tækið byggir á
tækni sem var notuð við kafbátaleit
á stríðsárunum og sendir frá sér
geisla lárétt út frá bátnum sem
síðan endurköstuðust frá síldartorf-
unum. Út frá þessari svörun gátum
við reiknað út hvar torfan var. Í
raun og veru byggðu dýptarmæl-
arnir á sömu tækni. Ég man að
einhverju sinni sá ég dýptarmæli
gefa til kynna að eitthvað, væntan-
lega síldartorfa, væri beint undir
bátnum. Ég stakk upp á því við
skipstjórann að merkja staðinn með
því að kasta út baugu og kasta síðan
á torfuna. En það var bara hlegið af
mér,en mikið hefði nú verið gaman
ef við hefðum reynt þetta og ég tala
nú ekki um ef við hefðum náð góðu
kasti. Það hefði nú verið saga til
næsta bæjar.“
Asdikið var mikil bylting á sínum
tíma en önnur tæknibylting frá
þessum árum kom fram á sjón-
arsviðið árið 1959, eftir brösugar
tilraunir í nokkur ár, en það var
kraftblökkin. „Og mikið létti hún
okkur lífið en bátarnir voru áfram
þröngir og erfiðir, þetta var enginn
aðbúnaður.“
Sérfræðingur í Kóreu
Síðan hvarf síldin eins og menn
muna og síldarleysið kom sér illa
fyrir marga, þar á meðal Örn. „Já,
blessaður vertu, ég hafði verið hæsti
útsvarsgreiðandinn í Keflavík í tvö ár
og stóð í byggingarframkvæmdum.
Skatturinn var borgaður eftir á og
ég áttaði mig á því að ég hafði mun
minni peninga milli handanna en
áður.
En þá var mér boðið starf sem
sérfræðingur hjá FAO, Matvæla og
landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna. Eftir að hafa hafnað
fyrsta tilboði þeirra hækkuðu þeir
launin þannig að ég fór út og vann
fyrir FAO í Suður-Kóreu. Mitt starf
var aðallega að kenna innfæddum
nótaveiðar þar sem asdiktækið
gegndi mikilvægu hlutverki og það
gekk vel og skilaði góðum árangri.
Kóreumennirnir voru fljótir að
læra og það tók ekki langan tíma
fyrir þá að komast fram úr okkur
Íslendingum.“
Örn kemur frá Kóreu árið 1973
og keypti bátinn Örn RE 1 í félagi
við bróður sinn. Útgerðinni óx
fiskur um hrygg, þeir stofnuðu
fiskvinnslur og eignuðust fleiri
báta. Bræðurnir skiptu síðan fyrir-
tækinu upp „og í minn hlut kom
útgerðarfyrirtækið Sólbakki. Ég lét
byggja uppsjávarskipið Guðrúnu
Gísladóttur í Kína og dragnóta-
bátinn Örn í Póllandi og var þá
kominn með stöndugt fyrirtæki.
Nú hef ég heldur minnkað við mig
en geri enn út Örn KE 14. „Vegna
reglna um sérveiðar við Ísland
mátti báturinn ekki vera lengri en
22 metrar en við höfðum hans hins
vegar breiðari og dýpri en gengur
og gerist. Það var til þess að bæta
vinnuaðstöðuna um borð en ekki
síður til þess að gengið væri betur
um aflann. Okkar áhersla hefur
alltaf verið sú að góð meðferð
aflans skili meiri tekjum og með
góðri kælingu tókst okkur að fá 20
til 25% hærra verð á mörkuðun en
aðrir bátar,“ segir Örn en báturinn
var einn sá fyrsti sem tók í gagnið
krapakerfi til að kæla fiskinn. „Þá
var einnig byggt yfir millidekkið
og móttökuna þannig að karlarnir
um borð þurftu einungis að fara út
á millidekkið til að kasta og hífa.
Fiskurinn er kældur í ískrapa um
leið og hann kemur í móttökuna.
Við það fer hitastig hans niður
í núll gráður áður en gert er að
honum og hann ísaður í lestinni.”
„Það hafa orðið miklar breyt-
ingar á fiskveiðum hér við land og
fiskvinnslan hefur verið að þróast
yfir í hátæknivædda matvælafram-
leiðslu sem skilar betri afkomu,“
segir Örn Erlingsson skipstjóri og
útgerðarmaður.