Fréttablaðið - 30.12.2020, Síða 56

Þetta var þá ekki kyrfilega undir-
búið plan B hjá ykkur, að grípa til
þessara úrræða ef samningar við
Flugfreyjufélagið tækjust ekki?
„Nei, alls ekki. Það var ávallt
okkar markmið að semja við þau
stéttarfélög sem við vorum með
samninga við. Sem betur fer tókst
það að lokum.“
Í aðdraganda hlutafjárútboðsins
voru skiptar skoðanir á meðal fjár-
festa á samningunum við flugstétt-
irnar og hvort nægjanlega langt
hefði þar verið gengið í hagræðingu
á launakostnaði.
„Við teljum að með þessum samn-
ingum,“ útskýrir Bogi, „sé verið að
tryggja samkeppnishæfni félags-
ins til lengri tíma litið og erum því
bjartsýn á stöðu Icelandair þegar
faraldrinum linnir. Við höfum ekki
séð mörg önnur flugfélög gera slíkar
breytingar á kjarasamningum,
nema þá aðeins til skemmri tíma,
við sínar flugstéttir í þessu árferði.“
Með enga vissu fyrir útboð
Par Capital, stærsti hluthafi félags-
ins, ætlaði ekki að taka þátt vegna
erfiðleika í öðrum fjárfestingum
sínum í f lugi og ferðaþjónustu og þá
var eins mikil óvissa um aðkomu líf-
eyrissjóða. Varst þú bjartsýnn á að
þetta myndi takast?
„Ég var nú tiltölulega bjart-
sýnn allan tímann. Við vorum þó í
algjörri óvissu þegar útboðið hófst
þar sem engir fjárfestar voru búnir
að skuldbinda sig eða gefa upp
formlega að þeir myndu taka þátt.“
Þegar útboðið hefst klukkan 9 að
morgni miðvikudags þann 16. sept-
ember, þá voruð þið, stjórnendur og
ráðgjafar félagsins, ekki með neina
vissu um hvort einhverjir í hópi líf-
eyrissjóða, langsamlega stærstu
fjárfesta landsins, ætluðu sér að
taka þátt í útboðinu sem stóð yfir í
tvo daga?
„Nei, við vorum ekki með neina
vissu fyrir því. Við gerðum ráð
fyrir því að bandaríski sjóðurinn
PAR Capital myndi ekki koma að
útboðinu en með aðra stóra fjár-
festa og hluthafa félagsins, eins og
lífeyrissjóðina, þá vissum við ekki
hvað þeir ætluðu sér að gera.“
Eftir að útboðinu lauk kom í ljós
að tveir af stærstu lífeyrissjóðum
landsins, Lífeyrissjóður verzlunar-
manna og Birta, höfðu ákveðið að
taka ekki þátt, auk þess sem ýmsir
aðrir meðalstórir og smærri lífeyris-
sjóðir gerðu slíkt hið sama.
Eftir klukkan þrjú á síðari degi
útboðsins, f immtudag inn 17.
september, birtust fréttir um að
bandaríska athafnakonan Michele
Ballarin, sem hefur haft hug á því
að stofna f lugfélag á Íslandi eftir
að hún keypti eignir WOW air af
þrotabúinu, ætlaði að tryggja sér
fjórðungshlut í Icelandair og hefði
skilað inn sjö milljarða tilboði í
útboðinu.
Spurður hvort þær fréttir, sem
bárust innan við klukkutíma áður
en frestur til að skila inn tilboði í
útboðinu rennur út, hafi ýtt við fjár-
festum að taka þátt á lokametrun-
um vegna áhyggna af að það kynni
að vera minna framboð af bréfum í
boði en þeir höfðu áður talið segist
Bogi ekki telja að svo hafi endilega
verið.
„Við gátum ekki fylgst með því
hvernig f læðið í áskriftum var að
þróast yfir daginn í útboðinu en
ég efast um að þær fréttir hafi haft
mikil áhrif á heildareftirspurnina,
meðal annars í ljósi þess hversu
seint þær komu um daginn.“
Tilboði Ballarin upp á sjö millj-
arða var að lokum hafnað af stjórn
Icelandair síðar um kvöldið þann
sama dag þar sem hún gat ekki reitt
fram nægjanlegar tryggingar til
staðfestingar á því að hún væri með
fjármagn á lausu til að geta staðið
við kaupin.
Hefðir þú þorað að veðja á það við
upphaf útboðsins, vitandi að tveir
af fjórum stærstu lífeyrissjóðunum
myndu ekki taka þátt, að ykkur tæk-
ist samt að sækja 23 milljarða?
„Nei, það skal viðurkennast –
allavega ekki með þeim hætti sem
varð reyndin. Við hefðum líkast til
haft miklar efasemdir um niður-
stöðu útboðsins vitandi að þessir
tveir sjóðir ætluðu sér ekki að taka
þátt, óvissan var það mikil. Ef við
hefðum fengið þau skilaboð hefðum
við örugglega velt stöðunni aðeins
öðruvísi fyrir okkur í hreinskilni
sagt. Það var þess vegna frábært
að sjá niðurstöðuna í útboðinu,
þar sem reyndist vera umtalsverð
umframeftirspurn, þrátt fyrir að
þessir hluthafar hafi kosið að fjár-
festa ekki í félaginu á þessum tíma-
punkti.“
Meðan á útboðinu stóð héldu
lífeyrissjóðirnir mjög þétt að sér
spilunum og vildu lítið gefa upp um
mögulega þátttöku sína. Rétt fyrir
klukkan eitt á síðari degi útboðsins,
aðeins þremur tímum áður en því
lauk, greindi Fréttablaðið frá því að
LSR, stærsti lífeyrissjóður landsins,
hefði skilað inn skuldbindandi til-
boði fyrir að lágmarki tveggja millj-
arða hlut í útboðinu.
Bogi segir það ekki vera neitt
launungarmál að fréttir af þátt-
töku LSR hafi „verið mjög ánægju-
legar og vakið bjartsýni“ en á þeim
tímapunkti höfðu ekki komið fram
neinar staðfestar upplýsingar um
aðra stóra fjárfesta sem ætluðu sér
að taka þátt.
Mikil eftirspurn reyndist vera frá
almennum fjárfestum í útboðinu
og var samanlagður eignarhlutur
þeirra þegar því lauk um 50 pró-
sent. Fjöldi hluthafa, sem var um
fjögur þúsund fyrir útboðið, fór í
um tólf þúsund. Frá þeim tíma, á
undanförnum þremur mánuðum,
hefur hluthöfum Icelandair fjölgað
enn frekar samhliða miklum við-
skiptum með bréf félagsins og eru
þeir nú um þrettán þúsund.
„Það er frábært að finna fyrir
þessum stuðningi almennings í
útboðinu og það er ljóst að það
hefur hleypt af stað ákveðnu lífi í
hlutabréfamarkaðinn sem er afar
jákvætt,“ segir Bogi. Hann tekur
undir það aðspurður að þessi drjúga
þátttaka almennings hafi „siglt
útboðinu í höfn, ásamt mikilli þátt-
töku starfsfólks Icelandair og eins
stórum fjárfestum“.
Sumarið gæti verið í hættu
Fram hefur komið í máli Boga, rétt
eins og hjá öðrum forsvarsmönnum
fyrirtækja í ferðaþjónustu, að und-
anförnu að ef einhverjir ferðamenn
eigi að koma til landsins næsta
sumar verði að vera fyrirsjáanleiki
með sóttvarnareglur á landamær-
unum. Núverandi fyrirkomulag,
sem hefur verið í gildi frá því um
miðjan ágúst og kveður á um tvö-
falda skimun og fimm daga sóttkví
á milli, verður tekið til endurskoð-
unar eigi síðar en 15. janúar.
„Það verður mjög erfitt að selja
Ísland sem ferðamannaland fyrir
sumarið 2021,“ útskýrir Bogi, „ef við
og aðrir ferðaþjónustuaðilar getum
ekki sagt við okkar viðskiptavini
hvernig þessum málum verður
háttað þegar þeir koma til landsins.“
Spurður hvernig hann vilji sjá
þetta bendir Bogi á að það hjálpi
varðandi fyrirsjáanleikann að vita
fram í tímann hvaða fyrirkomulag
muni gilda eftir því á hvaða stað
faraldurinn er hverju sinni.
„Óvissan er enn mikil en við verð-
um samt að búa til einhver plön. Ef
núgildandi sóttvarnareglum verður
breytt fyrir til dæmis 1. mars þá
held ég að ferðamannasumarið geti
orðið ágætt miðað við aðstæður. En
ef þetta fyrirkomulag verður hins
vegar óbreytt fram í maí eða júní þá
tel ég ljóst að sumarið sé í raun farið.
Auðvitað verður þetta svo allt háð
því hvernig heiminum hefur tekist
að ná tökum á faraldrinum.“
Hafið þið væntingar um að það
sé mikill uppsafnaður ferðavilji á
meðal almennings og áhugi á Íslandi
sem áfangastað þegar þessum far-
aldri linnir?
„Við skynjum það sterkt í sam-
skiptum við samstarfsaðila á okkar
helstu mörkuðum erlendis að það er
almennt mikill ferðavilji þótt hag-
kerfin séu kaldari og fólk hafi að
meðaltali minna á milli handanna
en áður. En miðað við skilaboðin
sem við erum að fá, þá er veru-
legur áhugi á að ferðast til Íslands.
Þar vinnur með okkur strjálbýlið,
sterkir innviðir og öflugt heilbrigð-
iskerfi.“
Aðspurður segist Bogi sannfærð-
ur um að íslensk ferðaþjónusta geti
tekið f ljótt við sér um leið og for-
sendur skapast að nýju fyrir ferða-
lögum fólks á milli landa. „Hvenær
það gerist veltur auðvitað fyrst og
fremst á því að bólusetningar gangi
f ljótt og vel fyrir sig. Ef bólusetning
verður orðin almenn innan fárra
mánaða og faraldurinn þróast í
jákvæða átt þá getur viðspyrnan
fyrir Ísland verið hröð enda verður
mun meiri eftirspurn eftir því að
koma til áfangastaða eins og Íslands
heldur en stórborga.“
Fullreynt með tvö íslensk félög
Forsvarsmenn Play Air, nýs lág-
gjaldaflugfélags sem boðaði komu
sína á markaðinn fyrir meira en
ári, hafa sagst vera tilbúnir að hefja
flugrekstur um leið og tækifæri gefst
til og langtímafjármögnun er í höfn.
Stjórnendur Play telja forsendur
fyrir því að tvö f lugfélög starfi á
Íslandi. Hvernig horfir það við þér
og að fá mögulega á ný samkeppni
frá öðru innlendu f lugfélagi?
„Við berum virðingu fyrir allri
samkeppni og það eru öflugir ein-
staklingar, með mikla reynslu af
f lugrekstri, sem standa að baki Play
Air. Við erum stöðugt í samkeppni
við risastór erlend flugfélög á öllum
okkar mörkuðum enda ekki mikil
fyrirstaða fyrir þessi félög að hefja
f lug til Íslands sjái þau tækifæri á
þeim markaði. Þá hefur ávallt verið
mikil og hörð samkeppni á VIA
markaðinum svo við þurfum ávallt
að vera samkeppnishæf á öllum
sviðum rekstrarins. Það er hins
vegar mín skoðun að það sé engan
veginn raunhæft að reka tvö f lug-
félög frá Íslandi sem eru með Kefla-
víkurflugvöll sem tengimiðstöð (e.
hub).
Þetta hefur verið reynt tvisvar
áður, fyrst með Iceland Express
og síðar WOW air. Við sjáum þetta
aðeins á stórum alþjóðlegum flug-
völlum, eins og til dæmis í Sao Paulo,
Tókýó, Chicago og New York, en í
f lestum tilfellum, jafnvel á f lugvöll-
um í kringum borgir með milljónir
manna, þá er aðeins um að ræða eitt
f lugfélag – eða jafnvel ekkert – sem
rekur tengimiðstöð á viðkomandi
flugvelli. Heimamarkaðurinn er svo
mikilvægur og hjá okkur telur hann
einungis 360 þúsund manns og þess
vegna tel ég ekki raunhæft að reka
héðan tvö f lugfélög til lengri tíma
sem starfrækja tengibanka. En við
erum ekki hrædd við samkeppnina,
við ætlum að standa okkur í henni.
Sama hvernig úr þessu spilast þá
verður alltaf mikil samkeppni í
f lugi til og frá Íslandi. Erlend f lug-
félög munu f ljúga hingað til lands
frá fjölmörgum borgum beggja
vegna Atlantshafsins í samkeppni
við íslensk flugfélög.“
Á meðal erlendra lággjaldafélaga
sem þið hafið átt í samkeppni við eru
Norwegian, sem hefur háð langvinnt
dauðastríð, og Wizz Air. Gæti það
ekki reynst banabiti Icelandair ef
félag á borð við Wizz ákveður að fara
af fullum krafti inn á ykkar markað í
f lugi yfir hafið?
„Nei, alls ekki. Það verður ávallt
hörð samkeppni og við verðum að
standa okkur í henni. Ein ástæðan
fyrir því að við komumst í gegnum
þessar hremmingar á árinu, og
kláruðum stórt hlutafjárútboð, er
auðvitað sú að við erum með við-
skiptamódel sem hefur sannað
sig til margra ára. Nú höfum við
styrkt samkeppnishæfni félags-
ins enn frekar. Á undanförnum
árum hafa markaðsaðstæður verið
mjög krefjandi. Norwegian, sem
var komið í mikil vandræði fyrir
faraldurinn, hafði veruleg áhrif á
markaðinn í heild sinni og þar með
tekjugrunn okkar með ósjálf bærri
verðlagningu á f lugsætum. Þá var
verðlagning WOW air á f lugsætum
ekki sjálf bær síðustu árin í rekstri
þess félags, þau voru í stórum stíl
seld langt undir kostnaðarverði.
Icelandair hefur hins vegar staðið
þetta allt af sér og mánuðina áður en
faraldurinn braust út gekk rekstur
félagsins vel. Við vitum fullvel að
Icelandair getur ekki keppt í verð-
um við félög eins og Wizz Air, sem er
gert út frá Austur-Evrópu, á meðan
við erum að starfrækja fyrirtæki
á markaði þar sem laun og annar
rekstrarkostnaður er mun hærri.
Verkefnið er að finna sylluna okkar
á markaðinum, og vera þar með
réttu vöruna, sem er í samræmi við
þann kostnaðarstrúktúr sem er á
Íslandi,“ segir Bogi.
Aðstoð Kviku einsdæmi
Að lokum segist Bogi vilja koma á
framfæri þakklæti til allra þeirra
sem lögðust á árarnar með félaginu
á árinu.
„Ég vil fyrst og fremst þakka
okkar frábæra starfsfólki fyrir að
hafa unnið þrekvirki á öllum svið-
um starfseminnar í gríðarlega krefj-
andi aðstæðum. Ég lít svo á að sú
viðurkenning sem ég hef hlotið í dag
sé viðurkenning okkar allra. Þá eiga
þeir fjölmörgu aðilar sem stuðluðu
að því að fjárhagsleg endurskipu-
lagning félagsins tókst jafn vel og
raun bar vitni miklar þakkir skild-
ar. Þar vil ég nefna stjórn félagsins,
góða samvinnu við ráðgjafa félags-
ins, Íslandsbanka og Landsbanka,
en framlag þeirra var mikils virði.
Þá verður seint fullþakkað fyrir þátt
Kviku banka. Marinó Tryggvason
bankastjóri hafði frumkvæði að því
strax í marsmánuði að bjóða fram
aðstoð bankans endurgjaldslaust,
án þess að hafa nokkurra hagsmuna
að gæta. Það er án efa einsdæmi. Þá
vil ég jafnframt koma á framfæri
þakklæti til fjölskyldunnar, ekki síst
eiginkonu minnar, Bjarkar Unnars-
dóttur, fyrir alla þolinmæðina og
stuðninginn á árinu.“
Við hefðum haft
miklar efasemdir
um niðurstöðu útboðsins
vitandi að þessir tveir sjóðir
ætluðu sér ekki að taka þátt.
Það er engan veginn
raunhæft að reka
tvö flugfélög frá Íslandi sem
eru með Keflavíkurflugvöll
sem tengimiðstöð.
Kallað á málaferli og óvissu til margra ára
Eitt stærsta viðfangsefnið í fjár-
hagslegri endurskipulagningu
Icelandair var að ná samkomu-
lagi við flugvélaframleiðandann
Boeing. Það kveður á um að
Icelandair, sem er nú þegar með
sex Boeing 737 MAX vélar í flota
sínum, kaupi alls tólf MAX-vélar í
stað sextán, fái aukinn afslátt við
kaup á þeim sex flugvélum sem
á eftir að afhenda og fébætur.
Fjárhagsleg áhrif samkomu-
lagsins við Boeing, í formi lægri
skuldbindinga og skaðabóta,
námu um 260 milljónum dala.
Bandarísk flugmálayfirvöld af-
léttu kyrrsetningarbanni vélanna
í nóvember og þá er gert ráð fyrir
að flugmálayfirvöld í Evrópu gefi
grænt ljós á að þoturnar geti
hafið sig á ný til flugs um miðjan
janúar. Samkvæmt sumaráætlun
Icelandair verða slíkar vélar nýttar
í áætlunarferðir til ellefu borga.
Aðspurður segist Bogi telja að
„það muni taka tíma að skapa
traust og útskýra öryggi vélanna
fyrir viðskiptavinum Icelandair og
annarra flugfélaga“ í ljósi þeirra
flugslysa sem urðu 2019 þar sem
346 manns létust.
„Hins vegar hefur engin flug-
vélategund í flugsögunni farið í
gegnum ítarlegri skoðun, rann-
sóknir og úrbætur,“ útskýrir Bogi,
„þannig að ég er mjög bjartsýnn á
að sú staða muni ekki vara mjög
lengi. Vélarnar verða jafnframt
búnar að vera í notkun hjá öðrum
flugfélögum í einhverja mánuði
áður en við förum að fljúga þeim
að nýju í sumar. Okkar færustu
sérfræðingar, flugmenn og aðrir,
treysta vélunum mjög vel.“
Kom ekki til greina að reyna
semja sig frá því að þurfa að taka
við fleiri MAX-vélum?
„Við töldum slíka leið ekki raun-
hæfa. Hún hefði kallað á mála-
ferli og óvissu fyrir dómstólum
til margra ára. Við skoðuðum
vissulega þann valkost afar gaum-
gæfilega, eins og aðrar leiðir, en
við töldum þetta vera farsælustu
niðurstöðuna.“
Spurður hvort fjárhæð skaða-
bótanna frá Boeing hafi haldist í
hendur við fjölda þeirra véla sem
Icelandair hafi samþykkt að fá af-
hentar til viðbótar segir Bogi: „Að
einhverju marki var það þannig
en samkomulagið um skaða-
bæturnar minnkar hins vegar ekki
sveigjanleika Icelandair til fram-
tíðar varðandi flotamálin. Við
erum til að mynda alls ekki skuld-
bundin til að kaupa vélar frekar af
Boeing en Airbus í framtíðinni.“
Sárir og ósáttir við framgöngu Ragnars Þórs
Fjölmargir forystumenn verka-
lýðshreyfingarinnar, meðal
annars forseti ASÍ, formaður
Eflingar og formaður VR, tjáðu
sig um hlutafjárútboð Icelandair
og mæltu gegn þátttöku lífeyris-
sjóða.
Í yfirlýsingu sem VR sendi frá
sér um miðjan júlí var þeim til-
mælum beint til fjögurra af átta
stjórnarmönnum sem stéttar-
félagið skipar í stjórn Lífeyris-
sjóðs verzlunarmanna að snið-
ganga eða greiða atkvæði gegn
fjárfestingu sjóðsins í útboðinu.
Þá sagði Ragnar Þór Ingólfsson,
formaður VR, í viðtali við Frétta-
blaðið sama dag að stjórnar-
mönnum félagsins í sjóðnum,
sem ekki færu eftir tilmælum VR,
yrði skipt út.
Hvað fannst þér um þá fram-
göngu formanns VR?
„Það voru, og eru, mjög margir
starfsmenn innan okkar raða,
sem höfðu verið lengi félags-
menn hjá VR, í senn ósáttir og
sárir vegna framgöngu formanns
stéttarfélagsins og hvernig hann
talaði gegn fyrirtækinu.
Ég ætla ekki að tjá mig sérstak-
lega um þau ummæli sem hann
lét falla í tengslum við útboðið
og gagnvart stjórn Lífeyrissjóðs
verzlunarmanna en almennt
séð finnst mér að stjórnarmenn
lífeyrissjóða og í skráðum fé-
lögum eigi að vera óháðir og taka
ákvarðanir sínar eftir sinni bestu
sannfæringu. Það á ekki að reyna
að hafa áhrif á ákvarðanir þeirra
með einum eða neinum hætti
enda vegur slík íhlutun að sjálf-
stæði stjórna sjóðanna og væri
ekki í samræmi við góða stjórnar-
hætti.“
MARKAÐURINN 11M I Ð V I K U D A G U R 3 0 . D E S E M B E R 2 0 2 0