Bændablaðið - 17.12.2020, Síða 62

Bændablaðið | Fimmtudagur 17. desember 202062
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Þrjátíu og ein hryssa hlaut heiðursverðlaun fyrir afkvæmi 2020:
Aldrei fyrr hafa jafn margar hryssur
hlotið heiðursverðlaun á einu ári
Hið alþjóðlega kynbótamat fyrir
íslenska hestinn var reiknað eftir
alla kynbótadóma ársins í byrjun
október og birt í WorldFeng. Þar
kom í ljós að 31 hryssa á Íslandi
hlýtur heiðursverðlaun fyrir
afkvæmi í ár. Aldrei fyrr hafa
jafn margar hryssur hlotið slík
verðlaun á einu ári en skýringuna
er helst að finna í breyttum
útreikningi á kynbótamati.
Til að hljóta verðlaunin þarf
hryssa að eiga að lágmarki fimm
dæmd afkvæmi og vera með 116
stig í kynbótamati ýmist fyrir
aðaleinkunn eða fyrir aðaleinkunn
án skeiðs.
Af heiðursverðlaunahryssum
í ár eru 6 sem ná viðmiðinu fyrir
aðaleinkunn án skeiðs. Röðun
hryssnanna fer eftir kynbótamati
fyrir aðaleinkunn, ekki eftir
kynbótamati fyrir aðaleinkunn án
skeiðs. Séu hryssur jafnar að stigum
ræðst röðun þeirra af aukastöfum
kynbótamatsins.
Kynbótamatið byggir sem fyrr á
dómum frá kynbótasýningum. Magn
upplýsinga (dóma) og gæði þeirra
hefur áhrif á endanlega niðurstöðu
og má segja að kynbótamatið
byggi á 3 upplýsingabrunnum: frá
ætterni, eigin frammistöðu og svo
frammistöðu afkvæma. Eftir því
sem meiri upplýsingar liggja að
baki eykst öryggi matsins.
Í raun má segja að kynbótamat
sem byggir aðeins á upplýsingum
frá ætterni sé kynbótaspá um líklegt
kynbótagildi einstaklings. Þegar
eigin dómur bætist við endurspeglar
kynbótamatið kynbótagildi
einstaklingsins af meira öryggi.
Dómur er þó alltaf samspil erfða
og umhverfis og mjög jákvæð
umhverfisáhrif geta vegið upp
takmarkaða erfðagetu og svo öfugt.
Dómar afkvæma gefa verðmætar
upplýsingar. Fjöldi dóma afkvæma
vega endurtekið inn í matið og auka
ekki aðeins öryggi þess heldur fara
að vega meira en ætternisdómar og
eigin dómur þegar vissum fjölda
er náð, viðmiðið er 5 eða fleiri.
Dómar afkvæmanna endurspegla
enn frekar kynbótagildi einstaklinga
til framræktunar, þar sem gæði
erfðanna sem hross gefa til afkvæma
sinna skýrast. Það er gríðarlega
mikilvægt að sem flest afkvæmi,
sér í lagi hlutfallslega, skili sér í
dóm og það er ástæða þess að nýr
eiginleiki var tekinn inn í útreikninga
kynbótamatsins, mæting til dóms.
Það var þó ekki eina breytingin sem
gerð var á útreikningunum í byrjun
árs en þær voru eftirfarandi:
• Nýtt kynbótamat er byggt
á nýjum vægisstuðlum
eiginleikanna
• Nýtt kynbótamat er byggt á
endurmetnum erfðastuðlum
• Kynbótamat fyrir hægt stökk
• Mæting til dóms – hlutfall
sýndra dætra
• Endurbót á kynbótamati fyrir
skeið
• Kynbótamat á aðaleinkunn
án skeiðs
• Afkvæmaverðlaun –
afkvæmahross eru einnig
verðlaunuð á grundvelli
aðaleinkunnar án skeiðs.
Eins og áður segir hljóta sex hryssur
viðurkenningu fyrir afkvæmi í ár
byggt á kynbótamati aðaleinkunnar
án skeiðs og má segja að það auki á
fjölbreytileika dýrmætra hestgerða
sem hljóta afkvæmaverðlaun.
Útreikningar á kynbótamati
fyrir skeið voru endurbættir og þar
með leiðréttir á þann hátt að nú er
tekið tillit til arfgerðagreiningar
fyrir gangráðinum, en mögulegt
er að hross beri arfgerðirnar AA,
CA og CC. Nokkrar hryssur í
heiðursverðlaunahópnum eru
arfgerðagreindar CA og hafa því
ekki forsendu til að skeiða sjálfar
en geta samt sem áður erft frá sér
skeiðgetu. Almennt er talið að
CA arfgerðin hafi jákvæð áhrif
á gæði grunngangtegunda og
má sjá það glöggt á niðurstöðum
kynbótamatsins. En auk þess má
greina jákvæð og réttmæt áhrif frá
þessum endurbótum á kynbótamat
fyrir skeið og heildarniðurstöðuna
t.d. hjá Happadís frá Stangarholti
sem er örgerfagreind CA. Hún
hefur jafnhátt kynbótamat fyrir
aðaleinkunn og fyrir aðaleinkunn án
skeiðs eða 127 stig, enda gefur hún
bæði úrvalsalhliðahross og klárhross
með tölti.
Nýr útreikningur með
mætinagreiginleika skýrir að
mestu leyti aukinn fjölda
Tilkoma nýs mætingareiginleika í
útreikninga kynbótamatsins skýrir
þó einna helst aukinn fjölda hryssna
sem hljóta nú viðurkenningu, en
nær allar afkvæmahryssurnar
í ár hafa hátt hlutfall sýndra
dætra og þar af leiðandi hátt
kynbótamat fyrir mætingu.
Mætingareiginleikinn er tengdur
öðrum eiginleikum kynbótamatsins
og hefur því jákvæð áhrif á
kynbótamat aðaleinkunnanna sé
kynbótamat mætingar til dóms
hátt. Fjöldi og hlutfall hesta sem
hlutu afkvæmaverðlaun úr hverjum
árgangi breytist ekki á sama
hátt. Í raun má segja að þetta sé
mjög jákvæð áhrif á kynbótamat
hryssna en líklegt verður þó að
telja að þessi mikla aukning í ár
endurtaki sig ekki árlega, heldur
svar við ákveðinni leiðréttingu á
kynbótamati hryssna sem hingað
til hefur ekki jafn mikið ráðist af
dómum afkvæma líkt og nú er með
tilkomu mætingareiginleikans.
Þóra frá Prestsbæ er efst
heiðursverðlaunahryssna
og hlýtur Glettubikarinn
Efsta í hópi heiðursverðlauna­
hryssna árið 2020 og þar með
Glettubikarhafinn í ár er Þóra
frá Prestsbæ undan Orra frá
Þúfu í Landeyjum og Þoku frá
Hólum, Vafadóttur frá Kýrholti.
Báðir foreldar Þóru eru því með
heiðursverðlaun fyrir afkvæmi en
Þoka hlaut þau verðlaun árið 2012.
Ekki síður áhugavert er að Þóra er
3 ættliður hryssna í röð sem hlýtur
Glettubikarinn en amma hennar Þrá
frá Hólum hlaut þá viðurkenningu
árið 2000.
Inga og Ingar Jenssen eru
ræktendur og eigendur Þóru. Þóra
er með 136 stig í kynbótamatinu
og á nú fimm dæmd afkvæmi. 136
stig í kynbótamati er annað hæsta
kynbótamat íslenskra hrossa en
aðeins 2 aðrar hryssur hafa 137 stig
í kynbótamati aðaleinkunnar og eru
þær afkvæmi Þóru líkt hryssan jöfn
henni að stigum. Þóra var sjálf mjög
vel skapaður gæðingur, var fyrst
sýnd fimm vetra og hlaut hæst 8.77
í aðaleinkunn, 9.08 fyrir hæfileika
og m.a. 10 fyrir skeið, 9.5 fyrir brokk
og vilja og geðslag. Hún stóð hæst
hryssna í flokki 7 vetra og eldri á
Landsmóti á Vindheimamelum árið
2011. Öll afkvæma hennar hafa
hlotið fyrstu verðlaun og er Þrá
frá Prestsbæ hæst dæmda afkvæmi
hennar en hún er undan Arion frá
Eystra­Fróðholti. Systur hennar,
Skipting og Álfamær hafa líkt og Þrá
allar hlotið yfir 8.60 fyrir hæfileika
og yfir 8.50 í aðaleinkunn og eru
því jafnt fagurskapaðar sem gæddar
góðum kostum líkt og móðir þeirra.
Öll afkvæmi Þóru hafa verið sýnd
fjögurra eða fimm vetra og erfa
því eiginleika móður sinna að að
koma fljótt til sem er gríðarlega
verðmætur eiginleiki. Kynbótamat
Þóru fyrir mætingu til dóms er 130
en allar dætur hennar sem hafa ná
sýningaraldri hafa verið sýndar eða
100%.
Umsögn um afkvæmi:
Afkvæmi Þóru frá Prestsbæ eru
í meðallagi að stærð. Höfuðið
er þokkalega frítt en eyrun eru
stundum fremur löng. Hálsinn er
hátt settur og fínlegur við skásetta
bóga. Bakið er breitt og sterklegt
og lendin er öflug en mætti
vera betur gerð. Afkvæmin eru
sérstaklega framhá og léttbyggð
og með góða fótahæð. Fætur
eru traustlega skapaðir með
góðum sinaskilum og réttleiki
fóta er fremur góður. Hófarnir
eru efnistraustir og þau eru prúð
á fax og tagl. Afkvæmi Þóru eru
skrefmikil, mjúk og lyftingargóð
á tölti en brokkið getur verið lint.
Vekurðin er úrvalsgóð og stökkið
er rúmt og skrefmikið. Fetið er
skrefmikið en stundum ójafnt.
Þóra gefur framhá og léttbyggð
alhliðahross, flugviljug og rúm.
Hún hlýtur heiðursverðlaun fyrir
afkvæmi og 1 sætið.
Happadís frá Stangarholti:
Kynbótamat aðaleinkunnar,
127 stig
Ræktandi og eigandi:
Mette Mannseth
Faðir: Hróður frá Refsstöðum
Móðir: Þórdís­Stöng frá
Stangarholti
Umsögn um afkvæmi:
Happadís frá Stangarholti gefur
meðalstór hross. Höfuðið er skarpt
og fínlegt, hálsinn er reistur, langur
og fínlegur við háar herðar. Yfirlína
í baki er mjög góð og bakið breitt
og vöðvafyllt. Samræmið er
hlutfallagott með sívölum bol en
fótahæð í meðallagi. Fætur eru
réttir og prúðir með öflugar sinar.
Hófar og prúðleiki er í meðallagi.
Afkvæmin er ýmist alhliðageng
eða klárhross með tölti. Töltið
er takthreint og mjúkt, brokkið
rúmt og skrefmikið og skeiðið
takthreint og skrefmikið. Stökkið
ferðmikið og teygjugott og fetið
taktgott. Happadís frá Stangarholti
gefur þjál og viljug hross sem fara
vel í reið með góðum höfuðburði
og fótaburði. Hún hlýtur
heiðursverðlaun fyrir afkvæmi og
2 sætið.
Þjóð frá Skagaströnd:
Kynbótamat aðaleinkunnar,
127 stig
Ræktendur:
Þorlákur S Sveinsson og
Sveinn I Grímsson
Eigandi: Þorlákur S Sveinsson
Faðir: Orri frá Þúfu í
Landeyjum
Móðir: Sunna frá Akranesi
Umsögn um afkvæmi:
Þjóð frá Skagaströnd gefur hross í
meðallagi að stærð. Höfuð mætti
vera fínlegra en eyrun eru vel
borin. Hálsinn er mjúkur, bakið er
breitt og lendin afar öflug. Fætur
hafa öflugar sinar en lítil sinaskil
og eru nágengir að aftan. Hófar eru
efnisgóðir og vel lagaðir, prúðleiki
er í rúmu meðallagi. Þjóð gefur
fremur fjölhæf alhliða hross,
töltið er takthreint með góðum
hreyfingum, brokkið er skrefgott
og svifmikið og skeiðið er öruggt.
Stökkið mætti vera svifmeira og
fetið er taktgott og skrefmikið.
Þjóð gefur er þjál, yfirveguð og
vel viljug hross sem fara prýðilega
í reið. Hún hlýtur heiðursverðlaun
fyrir afkvæmi og 3 sætið.
Vordís frá Hvolsvelli:
Kynbótamat aðaleinkunnar,
126 stig
Ræktendur og eigendur:
Ásmundur Þór Þórisson og
Helga Friðgeirsdóttir
Faðir: Orri frá Þúfu í
Landeyjum
Móðir: Orka frá Hvolsvelli
Umsögn um afkvæmi:
Afkvæmi Vordísar eru um
meðallag að stærð. Höfuðið er
skarpt og þurrt með vel borin
og fínleg eyru. Hálsinn er hátt
settur, reistur og hvelfdur við
háar herðar en mætti vera fínlegri
Efsta í hópi heiðursverðlauna hryssna árið 2020 og þar með Glettubikarhafinn í ár er Þóra frá Prestsbæ undan
Orra frá Þúfu í Landeyjum og Þoku frá Hólum. Hún er með 136 stig í kynbótamatinu og á nú fimm dæmd afkvæmi.
Happadís frá Stangarholti með einu afkvæma sinna. Hún er með 127 stig í
aðaleinkunn kynbótamats.
Elsa Albertsdóttir
ræktunarleiðtogi íslenska
hestsins
elsa@rml.is