Bændablaðið - 17.12.2020, Síða 68

Bændablaðið | Fimmtudagur 17. desember 202068
Ýmiss konar mengun af manna­
völdum hefur margvísleg skaðleg
áhrif á náttúruna svo stórsér
á umhverfi okkar og lífríki. Að
sumu leyti er þar um langvinn
áhrif að ræða. Þar á meðal eru
óæskileg áhrif á loftslag. Margir
vísindamenn telja að þessi áhrif
valdi hlýnun jarðar, sem síðan
hafi óæskileg áhrif á allt lífríkið,
þar á meðal lífsskilyrði mannsins
sjálfs. Með auknum umsvifum
mannsins um alla jarðarkringluna
hefur mengun stóraukist síðustu
áratugi.
Samstaða um aðgerðir
Til að stemma stigu við óæski­
legum áhrifum mengunar hafa
þjóðir heims leitast við að ná
samstöðu um aðgerðir. Með
Parísarsamkomulaginu gangast
samningsaðilar undir þá skyldu
að draga verulega úr losun
gróðurhúsalofttegunda. Að því
leyti er við sjálfan hagvöxtinn að
etja og erfitt um vik með skjótvirkar
aðgerðir. Einnig má binda þessar
lofttegundir í jarðvegi eða skógi
til þess að draga úr óæskilegum
áhrifum þeirra á loftslag.
Kaup á losunarheimildum
Losun gróðurhúsalofttegunda á
Íslandi og aukning hennar leiðir
til þess að við uppfyllum ekki
alþjóðlegar skuldbindingar okkar
samkvæmt Kýótó bókuninni,
á því tímabili sem lýkur nú
um næstu áramót. Þar kennir
umhverfisráðherra fyrri stjórnum
um, en hefst ekki að sjálfur. Útlit
er fyrir að við þurfum að kaupa
losunarheimildir og kostnaður við
það talinn hlaupa á milljörðum
króna. Mikil óvissa virðist vera um
hver sá kostnaður verði og afhjúpar
sú staðreynd hversu ógagnsætt
stjórnkerfið er þegar kemur að
loftslagsmálum. Sú spurning er til
að mynda áleitin hvert allt þetta fé,
sem greiða á fyrir losunarheimildir,
muni renna.
Aðgerðir ekki sama og árangur
Fjárframlög til loftslagsmála hér
á landi hafa að sögn áttfaldast
í tíð núverandi ríkisstjórnar og
einnig stæra þau sig af aukningu
til umhverfismála almennt. En
hvert rennur þetta aukna fjármagn?
Það dylst engum að stjórnkerfið í
þessum málaflokki hefur bólgnað
út. Aðgerðir snúast um hugsjónir
og sleipihugtök eins og vistheimt,
sem virðist vera annað orð yfir að
gera helst ekki neitt. Það nýjasta
er að hver fleyta er dregin á flot
til að friða miðhálendið, þrátt fyrir
að ekki hafi enn tekist að draga
lærdóm af þeim ágöllum sem
hafa verið á framkvæmd í hinum
víðfeðma Vatnajökulsþjóðgarði.
Skaðlegur kolefnisskattur
Þá hyggst ríkisstjórnin leysa
loftslagsmálin mestmegnis með
skattlagningu. Neyðarlendingin
er oft skattar þegar menn sjá
ekki lausnir eða þora ekki að
taka ákvarðanir. Kolefnisgjaldið
er þar gott dæmi Gjaldið leggst
á eldsneyti og hefur verið
hækkað reglulega í tíð núverandi
ríkisstjórnar og hækkar enn eftir
áramótin. Stjórnvöld viðurkenna
að ekkert sé vitað hvort skatturinn
hafi yfir höfuð nokkur áhrif til
minnkunar á útblæstri óæskilegra
gróðurhúsalofttegunda. Tekjur
renna að mestu í óskyld verkefni.
Þar ofan á hefur Hagfræðistofnun
HÍ staðfest að gjaldið kemur harðast
niður á þeim lægst launuðu og hefur
neikvæð áhrif á atvinnusköpun. En
græna útlitið skiptir auðvitað öllu,
árangur litlu.
Lítil aukning í skógrækt
Vinstri menn hafa staðið við
stjórn völinn í umhverfismálum
hér í þrjú ár. Ætla mætti að
kolefnisbinding, sem ein af
lausnunum í loftslagsmálum væri
komin vel á veg. En hver er raunin?
Hvað varðar skógrækt þá hefur hún
nánast staðið í stað síðasta áratug,
eftir mikinn samdrátt eftir hrun. Hin
litla aukning í skógrækt í tíð Vinstri
grænna hefur aðallega verið í birki,
sem bindur einungis brot af því sem
afkastamestu trjátegundirnar gera.
Þær tegundir hafa sannað sig og
hafa getu til að vaxa bæði hratt og
vel við íslenskar aðstæður.
Skógrækt árangursríkasta
aðferðin
Skógrækt er vísindalega viður­
kennd sem ein allra áhrifa ríkasta
leiðin til kolefnisbindingar. Þjóðir
heims horfa mjög til þess að með
ræktun nýrra skóga náist að hamla
með umtalsverðum hætti á móti
áhrifum af kolefnislosun, sem
víða er enn í vexti. Ekki síður er
nýskógrækt hugsuð til að vinna á
móti vaxandi skógareyðingu víða
um heim. Þær þjóðir sem gengið
hafa hvað lengst í þessum efnum
horfa einnig til þess að í framtíðinni
munu íbúar njóta afurða þessara
skóga.
Fjórföldun skógræktar
Í haust mælti ég á Alþingi fyrir
tillögu til þingsályktunar um
fjórföldun skógræktar með
kolefnisbindingu fyrir augum.
Stóraukin skógrækt hefur fjölmarga
kosti. Hún rennir styrkari stoðum
undir atvinnu til lengri og skemmri
tíma og eflir landsbyggðina.
Skógrækt sparar gjaldeyri, bæði
hvað varðar loftslagssektir og
innflutning á timbri í framtíðinni
og minnkar útblástur í flutningum,
eykur búsæld í sveitum og styður
við hefðbundinn landbúnað. Tími
er kominn til að hætta að fjölga
störfum í stofnunum og ráðuneytum
en láta þess í stað hendur standa
fram úr ermum og græða upp skóga
í þágu komandi kynslóða.
Hagstæð skilyrði
Við búum svo vel að eiga nægt
land og þar að auki mikil landflæmi
sem ekki eru nýtt, bæði auðnir og
eyðisanda. Fyrir hundrað árum
trúðu fáir því að hér gætu þrifist
gróskumiklir skógar. Það hefur
nú verið afsannað rækilega. Ágæt
skilyrði eru til þess að við getum
verið sjálfum okkur nóg um flest
allt sem viðkemur skógarafurðum.
Að auki getum við lagt heilmikið
af mörkum til að bæta fyrir
umgengni okkar við náttúruna
með því að eftirláta nýjum skógum
að binda meira af óæskilegum
gróðurhúsalofttegundum.
Karl Gauti Hjaltason
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins í Suðurkjördæmi
kgauti@althingi.is
Eflaust hefur ekki farið
fram hjá neinum orð hátt­
virts forseta Alþingis í ræðu
þegar frumvarp um hálendis­
þjóð garð var lagt fram. Sú
and staða við þjóðgarðinn
frá „örlitlumgrenjandi­
minnihluta“ er fyrir mörgum;
andstæða sem á sér langa
forsögu.
Þjóðlendur ríkisins af
mörgum talinn þjófnaður
Forsagan er löng og frekar
neikvæð fyrir ríkið. Við stofnun
þjóðgarða hefur ýmsu verið lofað
til heimamanna og nágrennis,
en fljótlega hafa komið svik af
hálfu ríkisins á undirskrifuðum
samningum samanber samningur
við sveitarstjórnir um að
þjóðgarður verði ekki girtur af,
ref haldið í skefjum og umferð
ekki skert um þjóðgarð á þeim
vegslóðum sem um þjóðgarðinn
lágu (þarna er verið að vísa til
þjóðgarðsins í Hljóðaklettum).
Ofverndun á ref (samanber
á friðlandi á Hornströndum
og í Snæfellsnesþjóðgarði) er
að ganga frá öllu fuglalífi á
þessum stöðum, hefði haldið
að hluti af náttúrufegurð væri
fuglasöngur og fuglalíf. Þegar
Vatnajökulsþjóðgarður var settur
á stóð til að hann yrði stærri, en
þar sem að landeigendur töldu
ríkið hafa tekið af sér land sem
þeir áttu vildu landeigendur
sunnan jökuls ekki semja. Það
kom ekki til greina að semja við
þjófa. Það er ósköp eðlilegt að
andstæða sé mikil og grátlegt
að þjóðgarðar byggist upp á
„stolnu“ landi.
Frumvarpinu „breytt“
fyrir sveitarfélögin
Þegar fyrsta umræða um
þenn an hálendisþjóðgarð kom
fram myndaðist strax and­
staða sveitarfélaga um að
skipulagsvald þeirra væri
afnumið innan þjóðgarðsins.
Síðar í ferlinu var sagt að
búið væri að breyta þessu og
að skipulagið væri áfram á
þeirra hendi, en þetta er lygi:
Samkvæmt lögum sem sett
voru um þjóðlendur 1998 um
nýtingu þeirra og í stefnu ríkisins
frá 2016 og lagabreytingu
frá 2019. Samkvæmt þessum
lögum er verið að ljúga að
sveitarstjórnum því að lögin
eru þeim í óhag, þjóðlendum er
stjórnað af ríkinu og virðist við
lestur laga að þar stjórni ríkið
eitt en ekki sveitarfélög. Þegar
frumvarpið er lesið yfir er þar að
finna margar setningar sem gefur
umhverfisráðherra „alræðisvald
í anda einræðisherra“, ekki
vænlegt fyrir þjóð sem telur sig
vera þjóð lýðræðis.
Hugsanlega verður
góðu samstarfi fórnað
Félagasamtök á borð við 4x4,
Skotvís, LÍV og fleiri hafa
gert góða hluti fyrir hálendið
samanber umhverfisáróður við
utanvegaakstri, stikumerkingar
slóða og endurbyggingar á vegum
og brúm í sjálfboðavinnu. Að
leggja fram frumvarp í svona
mikilli andstöðu við þessi félög
væri óráð og missa hugsanlega
þetta vinnuafl og þeirra áróður
sem hefur gefið góða raun.
Þess vegna mótmæli ég stofnun
hálendisþjóðgarðs. Hann virðist
stefna í að færa gríðarleg völd
yfir stórum hluta landsins í fárra
hendur í nafni náttúruverndar.
Við höfum í dag lög og reglur um
náttúruvernd og akstur um landið
sem virka ágætlega.
Væri ekki nær að reka þá
þjóðgarða sem fyrir eru vel
áður en bætt er við?
Í mörg ár hefur gagnrýni á rekstri
þjóðgarða verið áberandi, slæmt
aðgengi, léleg þjónusta, boð og
bönn af ýmsu tagi. Skrifaðar
hafa verið ófáar greinar um
málefni eins og salernismál,
göngustíga, merkingar á vegum
og lokanir vega og stíga. Sjálfur
hef ég verið pistlahöfundur hér
í Bændablaðinu þar sem ég hef
skrifað um ásýnd og öryggismál.
Oftar en einu sinni hef ég lastað
þjóðgarða út af öryggi og ásýnd
og mun gera áfram sjái ég ástæðu
til. Samkvæmt opinberum
fundargerðum og ársskýrslum
hafa þjóðgarðar verið reknir
með halla og óhagstæður rekstur
þeirra kallar á niðurskurð. Í ljósi
aðstæðna í þjóðfélaginu, mikils
halla á fjárlögum og andstæðu við
frumvarpið væri það vænlegast
fyrir þjóðina að fresta þessu
frumvarpi í að minnsta kosti um
nokkur ár og byrja á að reka þá
þjóðgarða sem fyrir eru með
reisn áður en við stofnum fleiri
þjóðgarða og hlusta einu sinni á
#örlítinngrenjandiminnihluta.
Hjörtur L. Jónsson
LESENDABÁS
#örlítillgrenjandiminnihluti
Hjörtur L. Jónsson.
Félagasamtök á borð við 4x4, Skotvís, LÍV og fleiri hafa gert góða hluti fyrir
hálendið samanber umhverfisáróður við utanvegaakstri, stikumerkingar
slóða og endurbyggingar á vegum og brúm í sjálfboðavinnu. Að leggja
fram frumvarp í svona mikilli andstöðu við þessi félög væri óráð og missa
hugsanlega þetta vinnuafl og þeirra áróður sem hefur gefið góða raun.
Skógrækt í þágu betra loftslags
Skógrækt sparar gjaldeyri, bæði hvað varðar loftslagssektir og innflutning á timbri í framtíðinni og minnkar útblástur
í flutningum, eykur búsæld í sveitum og styður við hefðbundinn landbúnað.
Karl Gauti Hjaltason.