Lögmannablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 14

vikið að þessum atriðum á þann
veg, að til þess að unnt sé að gefa
út ákæruskjal, þurfa ákveðin atriði,
sem þar er vikið að, að liggja ljós
fyrir. Af þessu leiðir, að lögreglu
ber eftir föngum að upplýsa um
þessi atriði.
2. Aðilar máls (handhafi
ákœruvalds/grunaður/
sakborningur)
Samkvæmt ákvæðum laganna
lýtur rannsókn að því að upplýsa
brot sem til rannsóknar er og er
því nauðsynlegt að skoða hverjir
teljist aðilar máls. Þeir eru fyrst og
fremst handhafi ákæruvalds og
sakborningur, en kærandi (þolandi
misgerðar) hefur ekki stöðu máls-
aðila, þótt hann njóti ýmissa rétt-
inda, en nokkurs misskilnings hef-
ur gætt um þetta atriði.
Við rannsókn ber
lögreglu að gceta
réttinda
sakbornings...
Við rannsókn ber lögreglu að
gæta réttinda sakbornings og má
benda á ákvæði VI. kafla oml., en
þar er að finna fjölmörg ákvæði,
sem tryggja eiga hlutlægni rann-
sóknarvalds. Þannig eru sakborn-
ingi eða verjanda hans játuð ýmis
úrræði til ihlutunar um rannsókn-
araðgerðir og réttindamál og heim-
ilað að bera undir dómara ágrein-
ingsatriði, sbr. 75. gr. oml. Úrskurði
dómara má svo skjóta til Hæstarétt-
ar íslands, sbr. 142. gr. oml. íhlut-
unarrétti brotaþola eru ekki gerð
sömu skil þótt reynt sé eftir föng-
um að gæta þess að réttmætar at-
hugasemdir, sem hann kann að
gera, séu skoðaðar af hlutlægni. Þá
má minna á það nýmæli, sem tek-
ið var upp í maímánuði 1994, varð-
andi löglærða talsmenn brotaþola.
Hefur það þótt gefast afbragðsvel.
Vert er þó að vekja athygli á því,
að i umsögn rannsóknarlögreglu-
stjóra í september 1990 um frum-
varp til laga um meðferð opinberra
mála lýsti hann þeirri skoðun sinni,
að ákvæði um lögfræðiaðstoð við
fórnarlömb tiltekinna afbrota
skorti og ættu þau heima á eftir VI.
kafla frumvarpsins, sem fjallar um
sakborning og verjanda. Þykir rétt
að árétta þá skoðun að mikið hag-
ræði væri að því að hugað yrði að
réttindum og skyldum löglærðra
talsmanna brotaþola við fram-
kvæmd starfa þeirra.
3. Vitni - upplýsingaaðilar
Augljóst er, að ýmsar upplýsing-
ar, sem lögregla aflar við rannsókn
máls, eru fengnar annars vegar frá
vitnum og svo hins vegar upplýs-
ingaaðilum. Mikilvægt er að fram-
burður vitnis, þess er það lýsir, sé
byggður á sjálfs þess skynjun en
ekki á því sem það hefur heyrt eða
orðið áskynja á annan hátt, en
mikið framboð er á allskonar upp-
lýsingum, sem ekki varða beinlínis
það atriði sem sanna skal, en álykt-
anir má leiða af um (óbein sönnun
- líkur). Er afar brýnt að slíkum
upplýsingum sé haldið skýrt að-
greindum og þess gætt, að vitni
geri sem nákvæmasta grein fyrir
því hvernig það er að upplýsing-
um komið.
4. Opinberar skráningar
Opinber vottorð af ýmsu tagi eru
mikilsverð gögn og eru þau óspart
notuö af lögreglu, svo sem upplýs-
ingar úr þjóðskrá, bifreiðaskrá,
sakaskrá og ýmsum skrám öðrum,
sem lögregla og opinberir aðilar
halda. Virða verður heimildabrest
stofnana til að láta lögreglu í té
upplýsingar og verður þá að leita
eftir úrskurði dómstóla, eftir því
sem við á.
5. Lceknisrannsókn -
úrvinnsla
Skoðunarskýrslur lækna eru
meðal mikilvægustu gagna sem
lögregla aflar og má geta þess, að
mikil ánægja er meðal lögreglu-
manna um það verklag, sem kom-
ið hefur verið á með stofnun Neyð-
armóttöku vegna nauðgunar á
slysadeild Borgarspítalans, nú
Sjúkrahúsi Reykjavíkur.
Þá má nefna rannsóknir á geð-
högum sakbornings sem tíðkaðar
em þegar vafi þykir leika á sakhæfi
hans, en með núgildandi réttarfars-
lögum þótti rétt að draga úr gagn-
gerri geðheilbrigðisrannsókn, en
mæla í þess stað fyrir um einfalda
athugun læknis eða sálfræðings til
könnunar á því hvort þörf væri
gagngerrar geðheilbrigðisrann-
sóknar.
6. Tœknirannsókn -
úrvinnsla
Nýmæli á sviði raunvísinda
gagnast lögreglu sem og öðmm og
er reynt að fylgjast með því helsta
sem þar er að gerast á hverjum
tíma. Af hálfu RLR er lögð rík
áhersla á vandaða meðferð sýni-
legra sönnunargagna, sem aflað er
við rannsókn máls og skráningu
þeirra og vörslur og ber að árétta
að menn haldi vöku sinni í þeim
efnum og tryggi það ferli enn bet-
ur með ítarlegum reglum, sem þá
einnig gilda utan RLR, en unnt
verður á hverjum tíma að gera ná-
kvæma og skilmerkilega grein fyrir
vörslu sönnunargagna, því ekki er
nóg að allt sé með felldu, heldur
verður það einnig að virðast vera
það. Við úrvinnslu og nákvæma
skoðun á sýnilegum sönnunar-
gögnum hefur um langt árabil ver-
ið náið samstarf við rannsóknastof-
ur Háskólans í réttarlæknisfræði og
lyfjafræði auk ýmissa annarra
stofnana, svo sem Iðntæknistofn-
unar.
... en beita verður
því valdi,
sem lögreglu er falið, ...
7. Réttarfarsefni
Á rannsóknarstigi reynir oft á
störf lögreglu fyrir dómstólum. Má
þar nefna ýmis þvingunarúrræði,
sem réttlætanlegt þykir að beita í
þágu rannsóknar, en beita verður
því valdi, sem lögreglu er falið, af
hófsemi. Er víða i lögum hvatt til
varfærni í þeim efnum og ríkar
14
Lögmannablaðið