Lögmannablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 22

Björn L. Bergsson hdl.
Dómasafn Hæstaréttar íslands
á geisladiski
Nú nýverið var gefinn út
geisladiskur með dóma-
safni Hæstaréttar íslands
innanborðs. Útgefendurnir eru
tveir, Islex hf. og Prentsmiðjan
Oddi hf. A diskinum eru dómar
Hæstaréttar íslands ásamt héraðs-
dómum frá árunum 1982 til 1994.
Dómasafnið mun vera með fyrstu
gagnasöfnum, sem gefin eru út á
geisladiski hérlendis. A diskinum
er allur texti dómanna birtur en
bætt framan við hvern dóm stuttri
lýsingu á efni dómsins, atriðisorð-
um úr dóminum og lagatilvitnun-
um, sem fyrir koma í honum.
Án þess að hafa brúkað diskinn
lengi eða kannað notagildi hans
með mjög kerfisbundnum hætti
sýnist mér gagnsemi hans byggjast
fyrst og fremst á öflugu leitarkerfi,
sem gerir kleift að finna dóma eft-
ir margvíslegum leitaraðferðum.
Fyrst skal nefna að hægt er á
skömmum tíma að finna alla
dóma, sem tiltekin orð, setningar-
hlutar eða heilar setningar koma
fyrir í. Þá má finna dóma eftir
nöfnum aðila eða eftir lagagreinum
sem vitnað er til. Þá er líka hægt að
leita að dómum eftir lögfræðileg-
um lykilorðum, sem tengjast mál-
inu og mikil vinna hefur auðsjáan-
lega verið lögð í að velja fjölmörg
lykilorð fyrir hvern dóm og sam-
ræma þau. Hægt er að flétta saman
ofangreind leitarskilyrði með marg-
víslegum hætti, t.d. með því að
setja mörg leitarskilyrði í sömu leit-
ina, jafnt einstök orð í texta, nöfn
málsaðila, lagatilvitnanir og lykil-
orð til að þrengja leitina. Eru leitar-
skilyrðin þá tengd saman með
tengingunum og, eða, ekki eða
nærri. Þá má takmarka leitina við
tiltekið ár eða önnur tímabil. Raun-
ar skal ekki undan því vikist að
greina frá því að þennan fróðleik
hef ég að mestu úr handbók sem
fylgir diskinum en byggi ekki á
eigin reynslu enn.
Leitarkerfið myndar lista yfir þá
dóma sem falla að leitarskilyrðum
og þann lista er hægt að prenta út
eða velja af honum einstaka dóma
og skoða þá eða prenta að hluta
eða í heild. Þó að ofangreindar
skýringar á því, hvernig hægt er að
leita í gagnasafninu, kunni að virð-
ast flóknar trúi ég að svo sé ekki í
raun. Dómasafnið er ákaflega auð-
velt í notkun og frá fyrsta degi er
hægt að hafa veruleg not af því.
Eftir því sem notandinn kynnist
leitarkerfinu betur opnast nýjir
möguleikar. Mig grunar að hægt sé
að finna dóma út frá smávægileg-
ustu vísbendingum og þá getur
Dómasafnið sparað eðli máls sam-
kvæmt langvinna leit að dómi, sem
óljóst hugboð segir að sé til. Á
sama hátt er að sjálfsögðu hægt að
leita að dómum um tiltekið efni
eða lagagrein, án þess að hafa
nokkurn tiltekinn dóm í huga.
Ég hef haft tækifæri til að bera
saman íslenska dómasafnið og
sambærííega tölvutæka útgáfu á
danska UfR-dómasafninu. Sá sam-
anburður er íslenska dómasafninu
að flestu leyti hagstæður, sérstak-
lega hvað varðar leitarmöguleika,
leitarhraða, útlit og auðvelda notk-
un. Sýnist mér að íslenski diskur-
inn tilheyri annarri kynslóð hug-
búnaðar en sá danski og ber ís-
lenska dómasafnið þess glögg
merki hvað okkar menn á sviði
tölvufræða standa framarlega í sínu
fagi. Eitt hefur þó danska dóma-
safnið umfram það íslenska, en
það eru stuttar, kjarnyrtar reifanir,
sem fylgja hverjum dómi og er
þannig fljótlegra að átta sig á for-
dæmisgildi dönsku dómanna. Mik-
il bót væri að því ef sams konar
reifanir yrðu settar inn í íslenska
safnið. Mætti þar jafnvel leita sam-
starfs við þá höfunda, sem unnið
hafa að útgáfum dómareifana.
Það þarf mikinn kjark og þrek,
jafnvel allnokkra þrjósku, til að
hrinda í framkvæmd útgáfu sem
þessari hér á landi, þar sem not-
endahópurinn hlýtur að vera mjög
þröngur þó að flestir lögfræðingar
noti tölvu að einhverju leyti í störf-
um sínum. Sýnist það stappa nærri
kraftaverki að útgáfa Dómasafnsins
skuli vera orðin að veruleika og
það án styrkja eða fjárausturs opin-
berra aðila eftir því sem mér er
tjáð. Verðið á Dómasafninu er á
hinn bóginn nokkuð hátt, en það
vekur þó athygli mína að það er
bísna sambærilegt við verðið á
danska diskinum með UfR-safninu
þó að markaðurinn þar sé miklum
mun stærri.
í fyrrnefndri handbók, sem fylg-
ir Dómasafninu, er frá því greint að
útgefendur ætla ekki að sitja með
hendur í skauti, heldur stefna þeir
að því að bæta árlega við gagna-
safnið þremur eldri árgöngum
ásamt nýjasta árgangi dómasafns-
ins. Er það vel því eftir því sem ár-
göngunum fjölgar því meira eykst
notagildi disksins.
Að endingu er að þakka það
sem vel er gert og vil ég leyfa mér
að fullyrða að öllu þarfari verk á
sviði útgáfumála hafa ekki verið
unnin hin síðari ár. Takk íslex og
Oddi.
Nú svo þurfa að sjálfsögðu sem
flestir að gerast áskrifendur að
þessu bráðnauðsynlega hjálpartæki
til að stuðla að því að útgefendun-
um þverri ekki móður heldur eflist
við hverja dáð, þ.e. útgáfu nýrra
árganga.
22
Lögmannablaðið