Víðförli - 15.06.1990, Blaðsíða 14

Arnþór Helgason, formaður Ör-
yrkjabandalags íslands, á sér athygl-
isverðan lífsferii Þeir tvíburabræð-
urnir, Gísli og hann, eru fæddir I
Vestmannaeyjum fyrir 38 árum. Þeir
fóru 8 ára gamlir að heiman í
Blindraskóla í Reykjavík ogslitnuðu
þannig úr tengslum við jafnaldra
sína I byggðarlaginu. Þeir settust síð-
ar í almennan skóla í Eyjum og
lögðu síðan íframhaldsnám. Arnþór
lauk stúdentsprófi 1972, B.A. prófi í
sagnfræði 1978 og uppeldis-og
kennslufræði 1980. Hann varðþann-
ig fyrstur blindra íslendinga til að
Ijúka háskólaprófi. Nú er hann
deildarstjóri námsbókadeildar
Blindrabókasafns Islands.
Fötlun þín sem alblindur
maður hefur ekki komið í
veg fyrir langskólanám?
Ég fékk afar góða aðstoð fólks í
Blindravinafélaginu á menntaskóla-
árunum auk þess sem fjölskylda mín
veitti mér dygga aðstoð. Fyrsta
námsár mit í háskóla las Renata
Kristjánsdóttir um 300 klukku-
stundir af námsefni inn á band fyrir
mig. Samnemendur veittu mér líka
mikla aðstoð og ekki gleymist móðir
mín. Ég hef einnig átt þess kost að
tileinka mér ýmis hjálpartæki. Þar
má m. a. nefna ritsjá sem gerir mér
kleift að lesa venjulegt, prentað mál
að einhverju marki og ég varð fyrstur
blindra íslendinga til að tileinka mér
tölvutæknina þegar hún varð að-
gengileg blindu fólki.
Það skipti hinsvegar sköpum að
ég lærði að nota hvíta stafinn árið
1978. Mamma hafði áræði og óeig-
ingirni til að kenna mér ýmsar leiðir
eftir að ég kom heim úr endurhæf-
ingunni. Við þetta jókst sjálfstæði
mitt. í þessu sambandi er rétt að
benda á að fötlun getur verkað mjög
þrúgandi fyrir hinn fatlaða og fjöl-
skyldu hans. Aðstandendur fatlaðra
lenda stundum í einhvers konar
verndunarhlutverki sem þeir geta
ekki losnað við. í vanmætti sínum
undirokar síðan hinn fatlaði að-
standendur sína. Með réttri kennslu
er hægt að koma í veg fyrir þetta og
skapa jafnrétti með hinum fatlaða
og fjölskyldu hans.
Hvað felst í orðinu fötlun?
Hin alþjóðlega skilgreining er sú
að fatlaðir eru þeir sem víkja frá
eðlilegum þroska vegna andlegrar
eða líkamlegrar hömlunar. Ég hef
hins vegar gengið lengra í minni skil-
greiningu og sagt að sá sé fatlaður
sem uppfyllir ekki viðmið samfé-
lagsins. Þannig má segja að þeir sem
ekki ráða við kröfur samfélagsins
séu fatlaðir hvort sem það stafar af
menntunarskorti, búsetu eða öðru.
Breyttir starfshættir eða aðstöðu-
leysi geta ekki síður kippt fótum
undan fólki en skyndileg, líkamleg
fötlun..
Hvernig má njóta lífsins sem
fatlaður?
Spurningin ætti heldur að snúast
um hvernig megi njóta lífsins við
þær aðstæður sem hverjum eru bún-
ar. Áreiti blinds manns eru færri en
þess sjáandi. Þeir nýta betur það sem
þeir hafa, verða t.d. oft góðir hlust-
endur, njóta margskonar hljóða.
Blindan hefur það einnig í för með
sér að menn eiga erfitt með að eiga
frumkvæði að einhvers konar
dægradvöl. Því skiptir afar miklu
máli hvernig hinir sjáandi koma til
móts við þá. Ég er svo heppinn að
vera giftur góðri konu sem hefur un-
un af fögru landslagi, nýtur himin-
blámans, kvöldroðans og tindrandi
stjarnanna. Hún lýsir þessu öllu á
svo áhrifaríkan hátt að mig er farið
að dreyma að hluta til í myndum sem
ekki hefur gerst að neinu marki und-
anfarin 20 ár. Við getum ekki notið
lífsins á sama hátt og aðrir, en það
eru ekki endilega lakari gæði. En
blindunni fylgir ýmiss konar umb-
un. Það kom aldraður kínverskur
rithöfundur til íslands fyrir nokkr-
um árum og orti ljóð þegar heim
kom. Það var mér mikil umbun og
jók á gæði lífs míns.
„í hálfa öld hef ég ferðast um
heiminn með lokuð augu,
en blindur vinur minn á Is-
Iandi opnaði augu mín‘
Þú ert þekktur sem mikill
Kínavinur-
Ég var um 11 ára skeið formaður
Kínversk-íslenska menningarfélags-
ins sem stofnað var 1953. Ég hef allt-
af hlustað mikið á útvarp líklega til
að bæta upp skort á tímaritum. Sem
unglingur fann ég Radio Peking sem
efldi áhuga minn á Kína, sem þeir
Ólafur kristniboði og Stefán Jóns-
son, fréttamaður, höfðu vakið með
frásögnum sínum. Þá helltist yfir
mig þessi heljar áróður að mér of-
bauð, svo að ég gekk aldrei í Iið með
tlokkum Maóista hér á landi. Enda
er sannleikur afstæður eftir heims-
hlutum. Það sem er satt í Kína, er
það ekki endilega á íslandi. Ég hef
hrifist af mörgu í kenningum Maós
en ég vildi aldrei gleypa það óbreytt.
Ég hef oft komið til Kina og sann-
færst um að í menningarsamskipt-
um við önnur ríki ber öllum gestum
að halda reisn sinni við gistivini,
annað væri ekki heilindi. Ég var
upplýstur i næstsíðustu ferð minni
um þau ósannindi sem ég hafði verið
fylltur með í fyrstu ferðum, ég get
varla lýst sársauka mínum og reiði,
og þakkaði Kínverjum er ég kvaddi
fyrir að ljúga ekki eins miklu að mér
nú sem í fyrri ferðum.
Það er ör á sálu minni eftir atburð-
ina á Torgi hins himneska friðar í
fyrrasumar. Hef ég á óbeinan hátt
stuðlað að þessum ósköpum, með
því að horfa fram hjá því sem var
deginum Ijósara? Ég rauf formlega
öll tengsl við fyrra starf mitt á þessu
sviði, varð að gera það í vanmætti
mínum, en það var áfall fyrir sam-
starfsmenn mína. Þó hlýtur það að
vera gott í öðru að sjá slíka ástarjátn-
Það er mörg
fötlunin-
14 — VÍÐFÖRLI