Dagfari - des. 2020, Blaðsíða 32

32
DAGFARI
stríðinu hafi haft meiri áhrif á uppgjöf Japana
en kjarnorkuárásirnar. Þegar Sovétríkin
skárust í leikinn virðist Japönum hafa
hugnast betur að gefa sig á vald Washington-
stjórnarinnar en að leyfa ráðamönnum í
Moskvu að leggja undir sig landið. Á sama
tíma, frá sjónarhorni japönsku stjórnarinnar,
gáfu kjarnorkuárásirnar færi á að draga upp
þá mynd að fullnaðarósigur japanska hersins
skýrðist ekki af eigin vanhæfni heldur væri
hann afleiðing af nýju og byltingarkenndu
vopni óvinarins.5) Dower orðar það svo
að eftir kjarnorkusprengingarnar hafi
Japanskeisari getað snúið niðurlægjandi
ósigrinum upp í „stórfenglega ákvörðun sem
bjargaði mannkyninu undan skelfilegri ógn“.
Raunin er sú að samkvæmt skýrslu banda-
ríska flughersins, sem samin var skömmu
eftir lok styrjaldarinnar, hefðu Japanir að
öllum líkindum gefist upp þá um haustið
þótt kjarnorkuárásirnar hefðu ekki komið
til.6) Á sama hátt lýsti herráð Bandaríkjanna
efasemdum um notkun kjarnorkuvopna bæði
fyrir og eftir árásirnar.7)
Að framansögðu virðast margar af helstu
forsendum þeirrar söguskoðunar að árásirnar
á Hírósíma og Nagasakí hafi verið óhjá-
kvæmilegar til að enda styrjöldina, sem ella
hefði dregist lengi áfram og kostað fjölda
mannslífa, standa á afar veikum grunni. Sum
atriðin má draga í efa, önnur hafa hreinlega
verið afsönnuð eða eru enn þrætuepli fræði-
manna. En skyldi almenningur hafa náð að
halda í við umræðu sagnfræðinganna?
Viðhorf Evrópubúa til
kjarnorkuárásanna á Japan
Aðspurð um hvort þau væru sammála eða
ósammála staðhæfingunni: „kjarnorku-
árásirnar á Japan urðu til að stytta heims-
styrjöldina verulega“ sögðust 23% þátt-
takenda í könnuninni í október 2019 vera
„mjög sammála“. Um 29% völdu kostinn
„nokkuð sammála“, 31% höfðu ekki skoðun
á meðan 9% sögðust „nokkuð ósammála“ og
8% „mjög ósammála“. Með öðrum orðum
hölluðust 52% aðspurðra að því að árásirnar
hafi skipt miklu máli við að stytta stríðið en
aðeins 17% voru á hinni skoðuninni.
Þegar spurt var „hvort kjarnorkuárásirnar í
síðari heimsstyrjöldinni hafi verið nauðsyn-
legar til að knýja Japan til uppgjafar“
reyndust svörin í meira jafnvægi. Um 12%
þeirra sem svöruðu sögðust „mjög sammála“,
19% „nokkuð sammála“, 33% skiluðu auðu,
15% „nokkuð ósammála“ og 21% „mjög
ósammála“.
Varðandi staðhæfinguna: „kjarnorkuárásirnar
á Japan í síðari heimsstyrjöldinni þyrmdu lífi
bandarískra hermanna“ sögðust 14% „mjög
sammála, 255 „nokkuð sammála“, 38%
svöruðu engu, 11% „nokkuð ósammála“ og
13% „mjög ósammála“.
Að lokum, aðspurð um staðhæfinguna:
„kjarnorkuárásirnar á Japan ollu dauða sak-
lausra borgara“ voru 71% þátttakenda „mjög
sammála“, 14% „nokkuð sammála“, 12% tóku
ekki afstöðu og innan við 5% sögðust ýmist
vera „nokkuð“ eða „mjög ósammála“.
Niðurstöðurnar gefa til kynna að söguskoðun
Stimson eigi enn býsna djúpar rætur í hugum
Evrópubúa, þótt stuðningur við hana virðist
heldur fara minnkandi. Í hverri spurningu
reyndust eldri þátttakendur vera örlítið meira
sammála viðhorfum Stimsons til kjarnorku-
sprenginganna en þeir sem yngri eru.
Loks er vert að geta þess að breskir svarendur
skáru sig úr varðandi Evrópuþjóðirnar níu
hvað varðar stuðning við söguskoðun
Stimsons. Því miður útskýra niðurstöðurnar
ekki þennan mismun en þrjár líklegar
skýringar mega teljast sennilegar. Í fyrsta lagi
deila Bandaríkin og Bretland sama tungumáli
sem gerir það að verkum að sögutúlkanir eiga
greiða leið þeirra á milli. Í öðru lagi voru
Bretar beinir þátttakendur í smíði kjarnorku-
sprengjunnar í gegnum Manhattan-áætlunina
og þar með að hluta ábyrgir fyrir örlögum
íbúa Hírósíma og Nagasakí.8) Þjóðerniskennd
kann því að valda því að Bretum hugnist
betur að trúa því að sprengjuárásirnar hafi
stuðlað að stríðslokum og bjargað manns-
lífum. Vísbending um þetta er sú staðreynd
að þeir Bretar sem sögðust ósammála stað-
hæfingunni „ég tel mig tilheyra Evrópusam-
bandinu“ eru umtalsvert líklegri til að taka
Harry S Truman Bandaríkjaforseti
fyrirskipaði árásirnar án mikillar
umhugsunar.
5) John W. Dower: Cultures of War: Pearl Harbor, Hiroshima, 9/11,
Iraq. The New Press, 2010.
6) https://thebulletin.org/2020/08/what-europeans-believe-about-
hiroshima-and-nagasaki-and-why-it-matters/
7) Phillips Payson O’Brien: „The Joint Chiefs of Staff, the atom bomb,
the American Military Mind and the end of the Second World War“,
Journal of Strategic Studies, 2019.
8) Jacques E. C. Hymans: „Britain and Hiroshima“, Journal of Strategic
Studies, 2009/5.