Vinnan - 01.03.1949, Page 14

íiár stórt, laglegt og karlmannlegt andlit, kvikkar
hreyíingar og stórar vinnulegar hendur.
Gæftaleysi og yfirgangur erlendu togaranna virð-
ist ekki hafa raskað geðró þeirra. Ég spyr um nafn
formannsins á Hrönn. Hann heitir Þórhallur Gísla-
son, ágætur aflamaður. Sjómennirnir á bátnum eru
5, skipstjóri, stýrimaður, vélstjóri og tveir hásetar.
Allir félagarnir 12 að tölu eru á aldrinum 20 til 50
ára, gjörfilegir menn og dugnaðarlegir, þeir eru allir
úr Sandgerði nema einn, hann er af „vondu fólki“
kominn, að mati séra Árna og Þorbergs, en er þó
þeirra beztur félaganna að þeirra eigin sögusögn.
Um þetta leyti árs er róið um miðnættið. Ut á
miðin er haldið með fullri ferð, það er eins og hálfs
til þriggja tíma ferð hvora leið. Um fjörutíu bjóð
af lóðum er lagt í róðri. í hverju bjóði eru 400 öngl-
ar, svo að það er ekkert smáræði, sem lagt er í hafið
á hverjum degi. Þeir í Sandgerði nota gamla síld
til beitu, sem geymd hefur verið frá síðustu vetrar-
vertíð. Einnig hefur borist þangað norsk síld. Ekki
þykir sjómönnum hún álitleg beita, því hún er mög-
ur, en óskemmd er hún. Úr róðri er komið venjulega
um fjögur til fimm á daginn. Sjómenn losa þá afl-
ann í kassa, sem fiskurinn er tekinn upp í á bifreið,
ef útlit er fyrir róðri næsta dag eru lóðirnar látnar
um borð strax þegar búið er að losa fiskinn. En ef
tvísýnt er veður taka sjómenn lóðina um leið og
róið er.
Dagsverki sjómannsins er lokið, klukkan sex til
sjö á kvöldin. Vinnudagur þeirra er því býsna lang-
ur eða 16—20 klukkutímar þegar staðið er í róðrum.
Vinnudagur landmanna er einnig langur. K1 sex að
morgni byrja þeir daginn með því að beita lóðirnar
fyrir næsta róður. Síðan vinna þeir að ýmsu sem
sjósókninni við kemur þar til báturinn kemur úr
róðrinum. Þá sækja þeir lóðirnar og aflann um borð
og koma honum á sinn stað. Þá hefst aðgerðin. Karl
segir að þegar gæftir eru og sæmilegt veður, sé
vinnutími landmanna frá kl. sex á morgnana til mið-
nættis með litlum hvíldum. Vinnudagur þeirra er
því allt að átján klukkustundir. Ég spyr um kaupið
fyrir alla þessa miklu vinnu. Kaupið er einn hlutur til
hvers manns og aukahlutir til yfirmanna. Þegar
fáir eru róðrar og dável aflast er hásetahlutur kr.
tólf úr hverju skippundi. Hrönnin hefur veitt á þess-
um vetri 340 skippund frá 12. jan. til 3. marz.
Venjulega hefst vetrarvertíðin í Sandgerði um
áramót, en að þessu sinni hófust róðrar ekki fyrr
en eftir 12. jan. vegna verkfalls útgerðarmanna, þeim
fanst, sem kunnugt er, aðstoðin sem þeim var veitt
með dýrtíðarlögunum frá síðustu jólum ekki nægi-
leg, og stöðvuðu því flotann til þess að reyna að
fá meiri aðstoð. Þessi stöðvun kosta Sandgerðisbát-
Vélbáturinn Hrönn
ana fjóra til fimm róðra og að sjálfsögðu nokkurn
afla.
Beitingarskýlið er timburhús, kalt þegar frost eru.
Upphitunartæki eru frumstæð og verða því menn
oft að bjargast við líkamshitann og hamast við vinnu
til að halda á sér hita. Á skýlisveggnum hangir
ábót á línuna og nýjar lóðir, hnífar standa í slíðrum.
Á loftbitunum hanga uppihöld, bambusstöngum og
lóðarbelgjunum er komið fyrir í rjáfrinu. Allt er þarna
frumstætt og lítill nýsköpunarbragur á húsakynnum
og aðbúnaði manna. En piltarnir segja að heilsu-
farið sé ágætt og samlyndið með afbrigðum gott,
vinnugleðin er sjáanlega mikil og traust félaganna á
formanni bátsins einnig, samheldni félaganna er
mikil.
Að gefnu tilefni spyr ég um þvottaskálar, rennandi
vatn, og salerni. Og svarið er: Engar þvottaskálar
eða hreinlætistæki. Einn kamar var niður á bryggju
til afnota fyrir verfólkið en hann fór í sjóinn í
einum útsynnings ruddanum í vetur og munaði
minnstu að vermaður nokkur yrði honum samferða.
Síðan hefur ekkert náðhús verið til afnota fyrir sjó-
menn og ráðskonur þeirra.
Við Karl fylgjumst heim í verbúð þeirra Hrann-
armanna. Hún er í að minnsta kosti 40 ára gömlu
timburhúsi, uppi á lofti. Verbúðir tveggja skips-
hafna liggja saman og eru dyr á milli þeirra. Kola-
kynnt eldavél er í hverri búð, á þeim er matreitt í
skipshöfnina og búðin hituð upp með þeim. Þegar
frost eru, frýs allt í stokk inni í búðinni, ef kulnar í
eldavélinni. Það verður því að kynda þar dag og
nótt, ef líft á að vera sakir kulda. í frostunum í vet-
ur, kulnaði eldurinn í vélinni eina nóttina og sprakk
þá vatnsleiðsla, sem liggur innan á búðarveggnum,
með þeim afleiðingum, að einn félaganna, Einar Sig-
42
VINNAN