Heimilispósturinn - 16.08.1951, Síða 8

Dagar og mánuðir.
i.
Janúar. Tímatal Rómverja
barst um alla Norðurálfu, með
menningu þeirra og kristinni
trú, og þaðan til allra landa,
sem byggð eru frá Evrópu.
Rómverjar kölluðu fyrsta mán-
uð ársins Jcmuarius, af guðin-
um Janus, er þeir tignuðu mjög.
Janus hafði tvö andlit, horfði
annað aftur, en hitt fram, og
skyggndist hann því með þeim
hætti bæði inn í fortíð og fram-
tíð. Janusi var helguð koma
dagsins, mánaðarins og ársins.
Ýmislegt bendir til þess, að
árið hafi enn fyrr byrjað með
Rómverjum seint í febrúar, svo
sem mánaðanöfnin september,
október, nóvember og desem-
ber, sem merkir hinn sjöundi,
áttundi, níundi og tíundi mán-
uður, bera með sér.
I almanaki Guðbrands bisk-
ups Þorlákssonar (1571) er
janúar kallaður miðsvetrarmán-
uður.
Forna íslenzka mánaðatalið
hélzt lengi hér á landi við hlið
hins rómverska, og var það
þjóðinni miklu tamara fram
undir vora tíma, a. m. k. fram-
an af árinu. Samkvæmt því er
1. janúar snemma í mánuðinum
mörsugi; hann endar á fimmtu-
degi skömmu eftir miðjan jan-
úar, en þorri byrjar á föstudegi
(19. jan. árið 1951), og er þá
talinn miður vetur. Þorri mun
dregið af aö þverra: Þá fer að
þrengjast í búi.
1. janúar. Nýársdagur. Svo
sem fyrr var getið, höfðu Róm-
verjar fyrrum annan nýársdag,
það var 25. febrúar. Um eitt
skeið virðist ár þeirra hafa
byrjað um vetrarsólhvörf, 21.
des. Árið 153 f. Kr. varð 1.
janúar nýársdagur þeirra. Á
fyrstu öldum kristninnar var 1.
janúar ekki kristinn hátíðis-
dagur að öðru leyti en því, að
hann var áttundi dagur eða
áttidagur jóla, en kirkjan hélt
þá upp á áttadag allra meira
háttar hátíða, og er svo enn í
kaþólskri kirkju. Það er ekki
fyrr en á 6. öld, að farið er að
halda 1. janúar hátíðlegan í
minningu umskurnar Krists.
Snemma á miðöldum var al-
gengt í kristnum löndum að láta
árið hefjast 25. marz, á boð-
unardag Maríu. Síðar tóku ýms-
ar kristnar þjóðir, m. a. Engil-
saxar og Islendingar, að telja
árið frá jóladegi. Til þess er að
rekja þann sið, er lengi hélzt
hér á landi, að menn töldu ald-
ur sinn eftir því, hversu marg-
ar jólanætur þeir hefðu lifað.
Aðrar þjóðir hafa talið árið
byrja á ýmsum tímum. Gyðing-
ar hafá jafnan talið árið byrja
fyrsta dag mánaðarins Tishri
(6. sept. til 5. okt.), en kirkju-
ár þeirra hefst um jafndægur á
vori, sbr. að kirkjuár vort hefst
með jólaföstu. Egyptar, Föni-
kíumenn, Persar o. fl. létu
árið byrja til forna um jafn-
dægur á hausti, Forn-Grikkj-
ar um vetrarsólhvörf (21.
des.) fram á 5. öld f. Kr. Mú-
6
heimilispösturinn: