Vinnan - 01.01.1998, Blaðsíða 7

\v hugtök sem vísa til framtíðar
Stýrimannaskólinn
í Reykjavík
Innritun á 30 rúmlesta námskeiðin
sem hefst 12. janúar stendur yfir.
Upplýsingar í símum:
fax:
551-3194,
551-3046,
562-2750.
Guðmundur Þ Jönsson,
formaður Iðju, vill nota
hugtökin sérblálfaður og
sörhæfðup.
Hugtök notum við til þess að skil-
greina, flokka, aðgreina og sam-
eina. Þau nýtast okkur misjafnlega
vel til þess að fá merkingu í fyrirbær-
in sem okkur mæta. Þau geta jafnvel
orðið okkur til trafala þegar þau em
notuð á breyttum og nýjum tímum en
eru mnnin upp úr vemleika sem var.
Okkur er til dæmis tamt að nota ófag-
lærður í daglegu tali um fólk sem
ekki hefur lært sérstaka iðn. Hafi það
nokkum tíma átt vel við þá er þetta
hugtak ónothæft orðið og getur bein-
línis hamlað eðlilegri framþróun í at-
vinnulífi Islendinga. Það lýsir van-
skilningi á aðstæðum í nútíma iðnaði
og er oft notað í niðrandi merkingu
að ósekju.
3 SSH
CKJC^
•' Í3» :Ö"
wsi
Ekki lengur einföld störf
Orðið ófaglærður er raunar ekki að
finna í íslenskum orðabókum hvemig
sem á því stendur. I safni Orðabókar
Háskólans má þó finna ýmis dæmi
um notkun þess áður fyrr um ólærða
menn sem unnu einföld störf með
iðnlærðum. „Ofaglærðir verkamenn
vinna einföld störf, sem má skilja og
inna af hendi þegar við fyrstu kynni,“
segir í Hugi og hönd eftir Poul Bahn-
sen frá 1952. Þarna er tvennt að
athuga:
I fyrsta lagi vinnur verkafólk í
iðnaði við margháttuð störf sem
krefjast leikni og kunnáttu. Það vinn-
ur við dýrar vélar sem em vandasam-
ar og viðkvæmar í meðförum. Það
getur skipt sköpum hvemig farið er
með vélar sem kosta milljónatugi
króna. Minnstu mistök geta kostað
milljóna tjón. Hér er því ekki um að
ræða einföld störf sem má skilja og
inna af hendi á svipstundu.
I öðm lagi er enginn þörf á því að
taka fram að verkamaður sé ófag-
lærður. Það er fullkomlega nóg að-
greining að segja iðnverkamaður eða
Hugtakið ófaglœrður heyrir sögunni til, segir Guðmundur Þ Jónssonformaður Iðju. Myndin er úr Kassagerð Reykjavíkur.
iðnaðarmaður, verkamaður eða vél-
smiður, verkakona eða fatahönnuður
vilji menn gera greinarmun á þeim
sem lokið hafa Iðnskóla og hinum
sem það hafa ekki gert.
flllt launatólk á að mennta sig
Stundum er viðbótin ófaglærður
greinilega notuð til þess að upphefja
þá skólagengnu á kostnað hinna og er
það miður vegna þess að atvinnu-
greinin, iðnaðurinn, þarf á því að
halda að allir starfsmenn eigi kost á
menntun og starfsþjálfun. Nýbreytni
og vöruþróun er krafa dagsins í öllum
iðnaði eins og tekið er fram I ályktun
Landssambands iðnverkafólks um
mennta- og atvinnumál. Fyrirtæki
sækja hinar ýmsu vottanir og gæða-
stimplanir á vöm sína og framleiðslu
meðal annars út á starfsmenntun
starfsmanna sinna. Launafólk,
atvinnurekendur og hið opinbera
þurfa að snúa sér að því fyrir alvöm
að skapa leiðir til þess að gefa öllu
launafólki og atvinnulausum kost á
almennri grunnmenntun og sífelldri
starfsmennun sem getur orðið gmnd-
völlur aðlögunar að ömm breytingum
á vinnumarkaði. Traust og fjölbreytt
undirstöðumenntun, ásamt góðri
verk- og tækniþekkingu treystir und-
irstöðu þróunar og framfara í þessu
landi. Það er þess vegna sem æ meir
er farið að hugsa um starfsmenntun á
gmndvelli atvinnugreina. Allt launa-
fólk innan einnar og sömu starfs-
greinar þarf að eiga fjölbreytta mögu-
leika á starfsmenntun, þjálfun og sér-
hæfingu.
Ekkert ófaglegt við störf í iðnaði
Það er ekkert „ófaglegt“ við það að
vinna þau störf sem unnin em í verk-
smiðjum í dag. Það þarf þvert á móti
að viðhafa mjög „fagleg" vinnu-
brögð. Ef litið er á nokkur störf í
verksmiðjuiðnaði þá sjáum við strax
að um mjög vandasama og mikla ná-
kvæmnisvinnu er að ræða. Islensk
fataframleiðsla er á háu stigi. Um-
búðaiðnaðurinn er andlit íslenskrar
framleiðslu á alþjóðavettvangi og þar
er eingöngu notast við flóknar og
dýrar vélar. Veiðarfæraiðnaðurinn í
landinu er hátækniframleiðsla sem
kallar á mikla árvekni og færni.
Þannig mætti lengi telja sanninda-
merki um að það er ekkert ófaglegt
við störf í íslenskum iðnaði. Þau kalla
þvert á móti á mikla þjálfun og vem-
lega fæmi starfsmanna.
Við þurfum að sameinast um að
nota ný hugtök sem lýsa betur störf-
um í íslenskum iðnaði en þau gömlu.
Iðnverkamaðurinn og iðnverkakonan
eiga sinn sjálfsagða hefðarrétt. Orðið
starfsmaður hlýtur einnig að vera not-
að jöfnum höndum. Til aðgreiningar
mætti nota sérþjálfaður eða sérhæfð-
ur verkamaður eða starfsmaður. Sér-
þjálfaður verkamaður væri þá sá
starfsmaður sem fengið hefði stutta
þjálfun á ákveðnu sérsviði. Sérhæfð-
ur gæti sá talist sem lokið hefði
ákveðnu réttindanámi eins og tilskilið
er í kjarasamningum, t.d. sérhæft
starfsfólk í fiskiðnaði sem lokið hefur
40 stunda réttindanámi.
Öll störi eru þekkingarstörf
Þannig lýsir hið aðgreinandi hugtak
einhverri viðbótarfæmi eða viðbótar-
þekkingu sem viðkomandi verka-
maður eða verkakona hefur aflað sér
en gefur ekki til kynna að um fá-
kunnáttu sé að ræða eins og hugtakið
ófaglærður óneitanlega gerir.
Niðurstaða mín er því þessi: Hug-
tökin sérþjálfaður og sérhæfður vísa
til nútíðar og framtíðar í íslenskum
iðnaði en hugtakið ófaglærður heyrir
sögunni til. Öll störf í iðnaði eru að
verða þekkingarstörf og til þess að
leysa þau af hendi þarf starfsmenn
sem eru háskólamenntaðir, fram-
haldsskólamenntaðir, iðnlærðir, sér-
hæfðir og sérþjálfaðir.
Danir vilja vinna heima
Ný Gallup könnun í Danmörku
sýnir að um það bil sjötti hver
Dani vinnur heima við með að-
stoð tölvutækninnar. Meira en
annar hver Dani vill gjarna
vinna heima en þó ekki dags
daglega heldur aðeins einn til
tvo daga f viku. Við meira en
25 tíma á viku segja flestir
nei. Aðeins 13% hafa engan
áhuga á að nýta tæknina til að
vinna heima.
s
Astæðumar sem fólk gefur fyrir
því að vilja vinna heima við
hluta úr vikunni eru íýrst og fremst
frelsi til að ráða vinnutímanum en
48% nefndu frelsið sem aðalrök.
Aðeins 6% nefndu bamagæslu sem
ástæðu en 23% sparnað í ferða-
kostnaði.
Stöðugt fleiri Danir eru famir að
vinna að einhverju leyti heima. Þó
svo að flestir þeirra séu háskóla-
menn og annað langskólagengið
fólk er að verða mikil breyting þar
á. Um 7% félagsmanna í danska al-
þýðusambandinu (LO), eða um 90
þúsund manns, vinna hluta af sinni
vinnu heima með hjálp tölvunnar en
26% faglærðra innan LO. Um það
bil fimmti hver LO meðlimur, eða
um !8%, metur það sem svo að
hann sinni verkefnum í vinnunni
sem hann gæti hæglega unnið
heima.
Fjarvinna eða heimastörf eru tal-
in hafa blómstrað í Danmörku
vegna þess að bæði atvinnurekend-
ur og launafólk hafa farið að leggja
áherslu á sveigjanleika. Tæknin er
auk þess orðin almenn á sama tíma
og launafólk fer fram á betra sam-
spil milli vinnu og frístunda, heils-
dagsstarfs og ungra barna. Fólk er
farið að gera kröfu um að geta
skipulagt virku dagana sjálft og gef-
ið þeim nauðsynlegan sveigjan-
leika.
Verkalýðshpeylingin jákvæð
Hinn mikli áhugi starfsfólks og at-
vinnurekenda fyrir fjarvinnu hefur
ýtt á dönsku verkalýðshreyfinguna.
Fyrir tíu árum síðan leit verkalýðs-
hreyfingin á fjarvinnu sem ógnun
sem gæti orðið til þess að konumar
yrðu sendar heim til að hræra í pott-
unum og hreinrita á tölvuna. Menn
óttuðust að til gæti orðið nýr frum-
skógarvinnumarkaður lausráðins
fólks.
Með kjarasamningunum í Dan-
mörku á sl. ári var fyrir alvöru reynt
að ná utan um fjarvinnuna. Nú lítur
verkalýðshreyfingin jákvæðum
augum á þetta fyrirkomulag vinn-
unnar meðal annars telur hún það
vera lið í því að gera annað stórmál
að veruleika; atvinnulýðræðið, á-
hrifamátt starfsfólksins varðandi
skipulagningu og uppbyggingu
vinnunnar.
Verkalýðshreyfingin vonar að
með nýju samningunum verði unnt
að koma í veg fyrir þær hættur sem
fjarvinna býður upp á. Til að mynda
verði unnt að tryggja að starfsfólk
endi ekki á því að vinna fullan
vinnudag heima við, einangrað frá
vinnufélögunum og fari á mis við
félagsskapinn sem hafa má af vinn-
unni. Einnig verði komið í veg fyrir
að fólk vinni á lakari kjörum en
kjarasamningar kveða á um.
I samningunum 1997 fékk meira
en ein milljón launamanna fjar-
vinnuákvæði inn í kjarasamninga.
620 þúsund starfsmenn bæjar- og
sveitarfélaga, starfsfólk sjúkrahús-
anna í Kaupmannahöfn, ásamt 60
þúsund launamönnum í bankageir-
anum, fengu ítarleg ákvæði um fjar-
vinnu; um vinnutíma og yfirvinnu,
vinnuumhverfi og skilgreiningar á
því hver eigi að greiða fyrir vinnu-
aðstöðuna, tekið var á tryggingum
og hvemig atvinnurekandinn getur
fylgst með framvindu vinnunnar.
Sams konar samninga hafa mörg
önnur samtök launafólks skuld-
bundið sig til að gera, meðal annars
fyrir ríkisstarfsmenn og verslunar-
og skrifstofufólk.
Aktueh20.ll 1997
Vinnan
7