Vinnan - 01.04.1998, Blaðsíða 15
Atvinnuleysi,
aðbúnaður,
lífsgæði
ASIfóIk hlýðir á einn affjölmörgumfyrirlestrum í Briissel-ferð sinni. Aftast stendur
J-Michelle Miller, upplýsingafulltrúi ETUC, Evrópsku verkalýðshreyfingarinnar, sem sagði
augljóst að heildarsamtök á evrópskum vinnumarkaði myndu hafa sífellt meira vœgi á kom-
andi árum. Við hlið Millers er Ingimar Ingimarsson,fréttamaður, sem túlkaðifyrir hópinn.
Verkalýðshreyfingin í Evrópu hefur
stöðugt mikilvægara hlutverki að gegna
og getur haft afgerandi áhrif á þá stefnu
sem ESB tekur á næstu árum. Þegar hef-
ur verið komið verulega til móts við kröf-
ur hreyfingarinnar með því að félags- og
atvinnumálin hafa verið færð inn í
stofnsáttmála ESB. Ljóst þykir að ís-
lenskt launafólk hefur notið góðs af Evr-
ópusamstarfinu. Jafnframt blasir við að
íslensk verkalýðshreyfing getur haft á-
hrif með því að taka virkan þátt í sam-
starfi samtaka launafólks í Evrópu.
Meginviðfangsefni Evrópusamtakanna
eru þau sömu og okkar - Atvinnuleysi,
aðbúnaður, lífsgæði.
etta er meöal niðurstaðna af námsferð alþjóða-
nefndar ASI til Briissel í lok mars. Markmið
ferðarinnar var að fólk í trúnaðarstöðum innan Al-
þýðusambandsins fengi að kynnast starfi ís-
lenskra stjórnvalda, EFTA og ESB að vinnu-
markaðsmálum í Evrópu og starfsemi ETUC,
evrópsku verkalýðshreyfingarinnar. Þátttakendur
í ferðinni voru um 40 og tóku þeir virkan þátt í
fundum og kynnisferðum til ofangreindra sam-
taka. Aðspurðir sögðust þeir ánægðir með ferðina
og töldu hana mjög lærdómsríka. Jafnframt
sögðu margir ljóst að efla þyrfti þessi erlendu
samskipti því Islendingar hefðu meiri áhrif en
flestir teldu, til að mynda innan EFTA og ETUC.
Grétar Þorsteinsson forseti ASI segir heim-
sókn eins og þessa afar mikilvæga og aldrei geta
komið í staðinn fyrir frásagnir eða lestur skýrslna.
Það sé augljóslega fjölmargt sem íslensk verka-
lýðshreyfing hafi til Evrópu að sækja og þess
vegna hafi Alþýðusambandið lagt aukna áherslu
á að sinna þessum málum eins vel og unnt er.
Ari Skúlason, framkvæmdastjóri ASÍ, segist
strax sjá árangur af ferðinni. Hann komi fram í
aukinni þekkingu og skilningi. Fólk sé jákvæð-
ara og Evrópusamstarf ASÍ sé ekki lengur ógn-
vekjandi skrifræði í augum þess. Ari segist
einnig verða var við aukinn skilning EFTA og
sendiráðsins á okkar starfi sem ekki sé síður mik-
ilvægur árangur.
Sömu verkefnin á
íslandi og í Evrópu
„Avinningurinn af Evrópusamstarfinu hefur ver-
ið mikill fyrir íslenskt launafólk," segir Grétar og
nefnir sem dæmi vinnutímatilskipunina, ýmsar
reglur sem snerta starfsöryggi fólks svo sem
gagnvart hópuppsögnum, ráðningasamninga,
ýmis mál sem snerta öryggi og aðbúnað á vinnu-
stöðum og vinnuumhverfi.
Grétar segir það hafa verið hollt að sjá að evr-
ópska verkalýðshreyfingin er að fást við sömu
hluti og stendur frammi fyrir sömu vandamálum
og verkalýðshreyfingin á Islandi. Því sé hægt að
taka mið af mjög mörgu í starfi hennar. Eitt af
því em viðbrögð hreyfingarinnar við þeim breyt-
ingum sem em að verða í samfélaginu. J-Michel
Miller sem kynnti starfsemi ETUC fyrir íslenska
hópnum sagði mikla þörf á samstöðu nú á tímum
vaxandi einstaklingshyggju í pólitfk. Hann sagði
sívaxandi þörf vera fyrir sterka verkalýðshreyf-
ingu sem stæði vörð um hagsmuni þeirra verst
settu og knýði stjómvöld til að setja reglur um á-
kveðna þjónustu fyrir allra. Meðal þess sem Mill-
er nefndi sem lykilatriði í starfi verkalýðshreyf-
ingarinnar var að kenna fólki hvemig það gæti
brugðist við breyttum vinnumarkaði, auknu at-
vinnuleysi, fjölgun hlutastarfa og breyttu ráðn-
ingaformi. Hann sagði verkalýðshreyfinguna
verða að bjóða upp á sífellda þjálfun og menntun.
Setjast þyrfti niður með atvinnurekendum og
stjómvöldum og finna út hvemig störf við vild-
um og þyrftum, hvaða störf mættu missa sín og
hvaða ný störf gætu skapast og með hvaða hætti
ýta mætti undir sköpun nýrra starfa. „Við þurfum
virka vinnumarkaðsstefnu," sagði Miller. „Við
viljum jákvæðan sveigjanleika, möguleika til
fjölskyldulífs og að allir geti skapað sér tækifæri
og gert sem mest úr sínu.“
Fallist á kröfur
verkalýðshreyfinganinnar
Evrópskur vinnumarkaður hefur verið að breytast
á undanfömum árum, eins og Lone Henriksen
frá framkvæmdastjórn ESB sýndi fram á. At-
vinnuleysi hefur aukist og langvarandi atvinnu-
leysi og atvinnuleysi ungs fólks og ófaglærðra
eru alvarleg vandamál. Þessi vandamál þekkjum
við líka á Islandi, þótt í minna mæli sé. Atvinnu-
og félagsmálin hafa því verið að fá aukið vægi á
hinum sam-evrópska vettvangi. Skýrasta dæmið
um það er að þessum málaflokkum hefur nú verið
bætt inn í stofnsáttmála ESB. I kjölfarið var öll-
um aðildarríkjum Evrópusambandsins falið að
vinna aðgerðaráætlun í atvinnumálum sem verður
fylgt strangt eftir. Þá hefur ESB sett sér fram-
kvæmdaáætlun um atvinnumál. Að sögn Lone
Henriksen er gert ráð fyrir ámóta ströngum við-
miðum og eftirliti hvað atvinnumálin varðar og
sett voru varðandi EMU, myntbandalagið.
Fram kom hjá Guðmundi Einarssyni, starfs-
manni Ráðgjafarnefndar EFTA, að ekki hefði
gengið þrautalaust að fá ESB til að taka atvinnu-
og félagsmálin um borð því breska íhaldinu tókst
lengi vel að standa gegn félagslegum framförum.
Það var ekki fýrr en árið 1987 að farið var að tala
um félagslega þáttinn og jöfnun aðstöðu. Tveim-
ur árum síðar kom félagslega yfirlýsingin þar
sem skilgreind voru markmið í félagsmálum. Yf-
irlýsingin hafði þó ekkert lagalegt gildi. Með
Maastricht-sáttmálanum frá 1992 náðu 11 af þá
12 ríkjum ESB samkomulagi um að taka upp
nýjar vinnuaðferðir í félagsmálum. Gerð var fé-
lagsleg bókun og þar með urðu allar vinnumark-
aðsaðgerðir mun markvissari. Það var svo með
Amsterdam-sáttmálanum árið 1997 að félagslega
bókunin var tekin inn í stofnsáttmála ESB (upp-
haflega Rómarsáttmálann). Ein meginástæða
þess að loks náðist að lenda málinu var að ný rík-
isstjóm var tekin við völdum í Bretlandi.
Eftir að Amsterdam-sáttmálinn var gerður er
staða vinnumkarkaðs- og félagsmála orðin jafn-
rétthá öðmm málaflokkum í ESB-samstarfinu.
Ánangur al langri baráttu
verkalýðshreytingarinnar
Þegar atvinnu- og félagsmálin urðu hluti af
stofnsáttmála ESB má segja að komið hafi verið
til móts við evrópsku verkalýðshreyfinguna.
Hreyfingin hefur lagt mikla áherslu á að efna-
hagslegur samruni geti ekki orðið til farsældar án
þess að hugað sé að félagslegu hliðinni. „Þetta er
afrakstur langrar vinnu okkar,“ sagði J-Michel
Miller, upplýsingafulltrúi ETUC. Undir þetta
tóku fleiri aðilar sem ASI hópurinn hitti. I raun er
Amsterdam-sáttmálinn til marks um aukið vægi
verkalýðshreyfingarinnar í ákvarðanatöku innan
Evrópu, eins og bæði Tom Jenkins, formaður
efnahags- og félagsmálanefndar ESB, og Ivor
Roberts frá framkvæmdastjórn ESB sögðu á
fundum sínum með fulltrúum ASI. Evrópska
verkalýðshreyfingin er afl sem tekið er mark á og
hún hefur með virkri þátttöku og sem umsagnar-
og eftirlitsaðili, afgerandi áhrif á það í hvaða átt
sambandið þróast næstu árin.
Það blasir líka við, að sögn þeirra Millers,
Jenkins og Roberts, að heildarsamtök á evrópsk-
um vinnumarkaði munu hafa sífellt meira vægi á
komandi ámm. Sameiginlegur gjaldmiðill er að
verða staðreynd í 11 ríkjum af þeim 15 sem
mynda ESB og þar með verður allur samanburður
á kaupi og kjörum einfaldari. Það er að mati
Jenkins hlutverk verkalýðshreyfingarinnar að
tryggja að áhrif EMU, eða sameiginlega mynt-
svæðisins, verði ekki neikvæð. Sýnt hefur verið
fram á að verkalýðshreyfingin muni í framhald-
inu þurfa að vinna í vaxandi mæli yfir landamæri
þjóða og til marks um það leggur ETUC áherslu
á að verkfallsrétturinn nái út fyrir landamæri, að
sögn Millers. Miller lagði áherslu á að aðildar-
samtök ETUC þyrftu að búa sig undir aukið starf
á Evrópuvettvangi og leggja aukna áherslu á
þátttöku í evrópsku samvinnunni. Það væri þörf
á fleira fólki og auknu fjármagni til þess að evr-
ópska verkalýðshreyfingin gæti staðið undir sí-
vaxandi kröfum og ábyrgð.
Forgangsverkeíni ETUC
Að sögn Millers eru forgangsatriðin í starfi
ETUC atvinnuleysi, aðbúnaður og Iífsgæði.
Baráttan gegn atvinnuleysi og fyrir bættum að-
búnaði og auknum lífsgæðum er rauði þráðurinn í
starfi verkalýðshreyfingarinnar alls staðar á Evr-
ópska efnahagssvæðinu. Aðrir þættir snúa beint
að stjómvöldum. „Við erum fulltrúar vinnandi
fólks og segjum því að styrkja þurfi völd hins
opinbera," segir Miller. „Hið opinbera á að búa til
ramma um félagsleg ákvæði og endurbætur. Hins
vegar leggjum við áherslu á að þörf sé á annars
konar hagkerfi. Sem dæmi má nefna að í Briissel
eru gömul hús rifin og ný reist á sömu lóð. Þeir
sem em í byggingariðnaði vita að fleiri atvinnu-
tækifæri skapast við að endurbyggja gömlu hús-
in. Sama má segja um orkumálin, fleiri störf
skapast við að nota endumýtanlega orkugjafa en
t.d. kjamorku. Annars konar hagkerfi þýðir því
að við viljum annan hugsunarhátt, nýtt inntak."
Miller benti á að hagvöxtur hefur verið tiltölu-
lega hár í Evrópu og félagslega kerfið tiltölulega
gott. Stöðugt hafi verið unnið að því að stytta
vinnutímann, laun séu tiltölulega há og samráð
aðila vinnumarkaðarins ágætt. „Nú er sótt að
þessu félagslega módeli,“ sagði Miller. „Til-
hneiging er til að draga úr og afnema reglur. Við
viljum hins vegar að settar verði ákveðnar lág-
marksreglur um þjónustu.“ Miller sagði Breta
hafa gengið lengst í því að draga úr þjónustu og
þar væru nú biðlistar á spítala nema fólk keypti
sig inn á einkasjúkrahús. Kerfið veitti ekki lengur
lágmarksþjónustu. „Þessu þurfum við að berjast
gegn,“ sagði hann. „Verið er að einkavæða allt,
meira að segja vatn og hita. I Belgíu, fyrir
nokkrum árum, króknaði fólk úr kulda vegna
þess að skrúfað var fyrir hitann ef það gat ekki
greitt orkureikninginn. Fólk verður alltaf að geta
fengið lágmarksþjónustu. Það er verk okkar að
verja þá sem verst standa og þess vegna setjum
við fram kröfur um lágmarksreglur.“
Hlutverk aðila vinnumarkaðarins
Aðilar vinnumarkaðarins hafa ákveðnu hlutverki
að gegna samkvæmt Amsterdam-sáttmálanum.
Staða þeirra er þó mismunandi eftir löndum og
missterk hefð er fyrir starfi þeirra. A Evrópuvett-
vangi er aðilum vinnumarkaðarins ætlað að semja
um ýmis réttindamál sem síðan er gert ráð fyrir að
verði að lögum á öllu Evrópska efnahagssvæðinu,
þar með talið á Islandi. Þegar hefur verið samið
um foreldraorlof og réttindi hlutastarfsfólks og
tóku fulltrúar bæði ASI og VSI þátt í þessum
samningum. Islensk stjómvöld hafa síðan, eins
og aðrir aðilar að EES, ákveðinn frest til að laga
löggjöfina að samningum. Þannig ber að koma
foreldraorlofinu í lög og reglur fyrir 3. júní á
þessu ári.
Evrópsku samstarfsráðin em einnig dæmi um
árangur af samræðu aðila vinnumarkaðarins. Nú
er verið að byggja upp net samstarfsráða um álf-
una en talið er að um 5000 slík ráð séu þegar
starfandi.
ESB skapar að sögn Jenkins tækifæri fyrir að-
ila vinnumarkaðarins og hefur skuldbundið sig til
að leita ráða hjá þeim um efni tengd vinnumark-
aðsmálum. Um mun víðtækari málaflokka er að
ræða nú eftir að atvinnumálin komust inn í
stofnsáttmálann. Hluti af starfi efnahags- og fé-
lagsmálanefndarinnar felst einmitt í því að sam-
þætta þessa málaflokka öllu starfi Evrópuráðsins
og sýna fram á að þeir em nauðsynlegur hluti af
samvinnunni en ekki viðbætur.
Þetta er nákvæmlega það sem evrópska
verkalýðshreyfingin, með ASÍ innan borðs, hefur
verið að benda á undanfarin ár. Aukið vægi þess-
ara málaflokka innan Evrópusambandsins, og
þar með á Evrópska efnahagssvæðinu öllu, þýðir
einfaldlega að verkalýðshreyftngin er að styrkja
stöðu sína og tækifæmm hennar til að hafa áhrif
er að fjölga, eins og fram kom í ferð alþjóða-
nefndar ASI til Briissel. Sú ferð sýndi enn einu
sinni fram á að íslensk verkalýðshreyfing getur
haft áhrif og tekið þátt í að móta framtíð Evrópu.
Að sama skapi getur hún um margt leitað sér fyr-
irmynda og hugmynda í starfi systursamtakanna
í hinum ýmsu löndum Evrópu.
Þátttakendur hlýða á erindi um stöifEFTA að vinnumarkaðsmálum. Fremstir á myndinni eru
Rafiðnaðarsamhandsmenn en næstir þeim sitja fulltrúar Iðju.
Vinnan
15