Vinnan - 01.06.1998, Blaðsíða 7

Ágrip af sögu félagsmála í ESB
Félagsmál hafa verið með í far-
angri Evrópusambandsins allar
götur frá upphafi (hér verður nafnið
Evrópusambandið eða ESB notað
sem samnefnari hinna ólíku heita
sem þessi samtök Evrópuþjóða hafa
borið frá byrjun). Það er hins vegar
ljóst að þær tilvísanir í félagsmál
sem fundust á stangli í Rómarsátt-
málanum 1957 jafngilda ekki stefnu
í félagsmálum. Hún mótaðist síðar
með yfirlýsingum leiðtogafunda
ESB og öll ESB löndin urðu loks
sammála um félagsmálastefnu í
Amsterdam 1997.
Sum aðildarlönd ESB og fram-
kvæmdastjórn þess töldu snemma
að nauðsynlegt væri fyrir samband-
ið að hafa pólitíska og lagalega
stöðu til að að setja lög og reglur
um félagsmál, bæði sem hluta af
lagasetningu um markaðinn og til
að sýna skýrt í verki að ESB fengist
við að bæta lífskjör fólks. A leið-
inni frá Róm 1957 til Amsterdam
1997 voru harðar deilur um félags-
málin af bæði menningarlegum og
pólitískum toga, ekki síst í kringum
1990, þegar þau voru hluti djúp-
stæðs ágreinings milli Margaretar
Thatchers og hinna Evrópuleiðtog-
anna um þróun sambandsins.
Róm 1957
I Rómarsáttmálanum, sem stundum
er kallaður stofnsáttmáli ESB, er á
nokkrum stöðum minnst á félags-
mál, m.a. sömu laun kvenna og
karla fyrir sömu vinnu og öryggi á
vinnustöðum. En umfjöllunin
markast greinilega af megináhersl-
um sáttmálans sem voru um aukin
tengsl og samstarf ríkjanna í efna-
hagsmálum. Af nauðsynlegri end-
urskipulagningu í atvinnumálum gat
orðið röskun á högum fólks og um
félagsmálasjóðinn, sem kveðið var á
um í sáttmálanum, segir t.d að hon-
um sé ætlað að auðvelda fólki að
flytja sig milli staða eða starfsgreina
til að afla sér atvinnu.
Vorið 1968 urðu stúdentaóeirðirnar
frægu í París, sem skóku alla Vestur
Evrópu. Á leiðtogafundi í Haag
1969 virtist í fyrsta sinn almenn
samstaða um að sambandinu bæri
að setja sér skýr markmið í félags-
málum. Versnandi hagvöxtur og
aðildarviðræður við Breta, Dani og
Norðmenn kunna að hafa gefið fé-
lagsmálunum enn betri byr, því að á
fundi sínum í París 1972 fólu leið-
togarnir framkvæmdastjórninni að
undirbúa tillögur um aðgerðir. Af-
raksturinn varð fyrsta félagsmálaá-
ætlunin, sem sá dagsins ljós árið
1974. Vegna olíukreppunnar 1973
og mikillar efnahagsröskunar sem
kom í kjölfarið færðust félagsmálin
aftur neðar á forgangslistann en
með áætlun þessari var þó hreyft
ýmsum áformum um lagasetningu á
félagsmálasviðinu sem héldust í
umræðunni næstu árin og var flagg-
að aftur í síðari félagsmálaáætlun-
um.
En félagsmálin komast aftur á
dagskrá þegar samin eru lögin um
innri markaðinn á árunum 1985 og
1986. Þar er tekið fastar en áður á
ýmsu er varðar málaflokkinn, s.s
öryggi á vinnustöðum og ýmsar
jöfnunaraðgerðir milli ríkra og fá-
tækra svæða. Og framkvæmda-
stjóminni var meðal annars falið að
styðja formlegt samráð Evrópusam-
taka aðila vinnumarkaðarins (hin
svokölluðu félagslegu samtöl).
Framkvæmdastjórnin samdi
viðamikla álitsgerð um félagsþátt-
inn í innri markaðnum (Social
Dimension) þar sem m.a. var lagður
grunnur að áætlunum eins og
Comett og Erasmus, sem styrktu
tæknimenntun og stúdentaskipti
Strassborg 1989
Upp úr álitsgerðinni um félagsþátt-
inn samdi framkvæmdastjómin síð-
an félagsmálaskrá ESB um grunn-
réttindi launþega í félagsmálum
(Social Charter) og lagði fyrir leið-
togafundinn í Strassborg. Þar urðu
deilur harðar og svo fór að allir leið-
togamir skrifuðu undir nema Marg-
aret Thatcher. Skráin var var ekki
lagalega bindandi, en var pólitísk
yfirlýsing um að samkomulag í fé-
lagsmálum væri forsenda efnahags-
framfara og innihélt lista yfir rétt-
indi á ýmsum sviðum, s.s réttindi
fólks í hlutastörfum, verkmenntun
og jafnrétti.
Maastrictit 1991
Á leiðtogafundinum í Maastricht
tveimur árum síðar var vilji meiri-
hluta ESB landanna sá að fella fé-
lagsmálaskrána frá 1989 í megin-
dráttum inn í ESB löggjöfina sem
sérstakan félagsmálakafla (Social
Chapter). Bretar samþykktu það
ekki svo að í staðinn var samþykkt-
ur félagsmálaviðauki (Social
Protcol), þar sem kveðið var á um
að ESB ríkjunum 11, sem studdu
kaflann, væri heimilt að lögfesta
einstaka þætti hans og nota til þess
stofnanir ESB, án þátttöku Breta.
Lagasetning af þessu tagi myndi þá
að sjálfsögðu ekki gilda í Bretlandi.
I félagsmálaviðaukanum var sam-
ráði Evrópusamtaka aðila vinnu-
markaðarins gert en hærra undir
höfði en áður og áhrif þeirra á laga-
setningu ESB um félagsmál styrkt.
Amsterdam 1997
Þegar leiðtogar ESB komu til fund-
ar í Amsterdam 1997 var ríkisstjóm
Tony Blair komin til valda í Bret-
landi. I Amsterdam var félagsmála-
viðaukinn frá Maastricht felldur inn
á ESB löggjöfina og ríkin urðu þar
með sammála um stóru línurnar í
þróun ESB félagsmála í nánustu
framtíð. Það þýðir hinsvegar ekki
að samkomulag sé um einstakar að-
gerðir í félagsmálum. í Amsterd-
amsáttmálanum fá aðilar vinnu-
markaðarins enn aukna möguleika
til að hafa áhrif á framtíðarstefnuna.
I sáttmálanum er sérstakur kafli um
atvinnumál.
Hvað nú?
Baráttan við atvinnuleysið í aðilda-
ríkjum ESB er forgangsmál um
þessar mundir. Evrópumyntin og
stækkun ESB til austurs munu hafa
gríðarleg áhrif á félags og vinnu-
markaðsmál í ESB. Atvinnumál eru
Guðmundur
Einarsson,
skrifar frá Briissel
á forræði heimamanna en augljóst
er að framkvæmdastjóminni er þar
ætlað það hlutverk að samræma að-
gerðir. Á félagsmálasviðinu verður
því ekki tíðindalaust á næstunni.
Evrópusamtökum vinnumarkaðsað-
ilanna er ætlað veigamikið hlutverk
innan ESB við að bregðast rétt við
aðsteðjandi verkefnum og móta við-
brögð sambandsins. Það verður
fróðlegt að fylgjast með áfram. Við
bíðum næsta leiðtogafundar.
Guðmundur Einarsson
staifar við vinnumarkaðsmál á
skrifstofu EFTA í Briissel
Stéttarfélög veita félagslegt öryggi
Kjarasamningar stéttarfélaga veita launafólki og
fjölskyldum þess dýrmæt réttindi sem stuðla að
félagslegu öryggi.
Samiðn er samband stéttarfélaga í byggingar-
iðnaði, málmiðnaði, bíliðnaði, garðyrkju
og netagerð. í Samiðn er 31 félag um land
allt með um 5500 félagsmenn.
Hver vill missa laun í veikindum, eiga von á
fyrirvaralausum uppsögnum, fá ekki greiðslur í orlofi
eða missa rétt til sjúkrabóta?
Samiðn hvetur iðnaðarmenn til að standa vörð um
stéttarfélag sitt. Teflum ekki félagslegu öryggi
fjölskyldunnar í tvísýnu.
JllL
1||lr
Samiðn
SAMBAND IÐNFÉLAGA
Suðurlandsbraut 30. 108 Reykjavík.
Sími 568 6055. Fax 568 1026.
Heimasíða: http://www.rl.is/samidn.html
HHakútar&
rafmagnsofnar
Stærð Afl TILBOÐ Rétt verð
Hitakútur CB50 50 lítra 1600 W 22.800 28.750
Hitakútur CB 75 75 lítra 1800 W 26.800 33.300
Hitakútur CB 100 100 lítra 1800 W 28.900 38.470
HitakúturCB 150 150 lítra 2400 W 32.900 42.704
Hitakútur M200 200 lítra 2400 W 35.900 46.812
Rafmagnsofn RT 40x40 300 W 6.590 7.600
Rafmagnsofn RT 80x40 800 W 7.580 8.700
Rafmagnsofn RT 100x40 1000 W 7.980 9.200
Rafmagnsofn RT 120x40 1200 W 8.680 9.980
RÖNNING
Borgartúni S4 • S: 56S 4011
Vinnan
7