Vinnan - 01.08.1998, Blaðsíða 10

Nú verða allir að taka þátt og greiða í lífeyrissjóð! Með því að greiða í samtryggingarsjóð öðlast allir, karlar og konur, giftir og ógiftir, barnafólk og barnlausir, sam-
svarandi réttindi.
Hverju breyta nýju
I íf eyrissjóðal ög in?
Hér á eftir er farið yfir helstu
atriði þeirra laga um skyldu-
tryggingu lífeyrisréttinda og
starfsemi lífeyrissjóða sem
tóku gildi 1. júlí sl. Áhersla er
lögð á að skýra hverju lögin
breyta fyrir almennt launafólk í
landinu.
flllip verða að taka þátt
I nýju lögunum er ítrekuð sú laga-
skyld að allir launamenn og sjálfstætt
starfandi verði að greiða í lífeyrissjóð
og skal iðgjaldið vera a.m.k. 10% af
heildarlaunum fyrir hvers konar
vinnu, starf og þjónustu. Hjá launa-
fólki ákvarðast skipting iðgjalds af
gildandi kjarasamningi og á almenn-
um vinnumarkaði er skiptingin yfir-
leitt þannig að launafólk greiðir 4%
og atvinnurekandi 6%.
Skattfrelsi lífeyrisiðgjalda
Þegar launafólk greiðir í lífeyrissjóð
eru ekki reiknaðir skattar af iðgjöld-
unum. 4% framlagið er því dregið frá
skattstofninum. Samhliða nýjum lög-
um um lífeyrissjóði var ákveðið að
heimila fólki sem vill greiða hærra
iðgjald til lífeyrissjóða að draga allt
að 6% iðgjald frá skattstofni. Þessum
2% getur launafólk ráðstafað til að
auka lífeyrisspamað sinn.
Skilgreining líteyrlssjóða
Með nýju lögunum verður sú framför
að nú er skilgreint hvaða skilyrði líf-
eyrissjóðir verða að uppfylla til að
nota það nafn. Meginskilyrðið er að
sjóðirnir verða að ábyrgjast öllum
sjóðfélögum lágmarks ellilífeyri alla
ævi auk lífeyris vegna örorku eða
andláts. Þetta þýðir að nú er ekki
lengur hægt að koma sér hjá því að
taka þátt í uppbyggingu lífeyristrygg-
inga með því að safna peningum inn
á bankabækur sem kallaðar voru líf-
eyrissjóðir.
Aðild að lífeyrissjóði
Aðild að lífeyrissjóði ræðst hér eftir
eins og hingað til af þeim kjarasamn-
ingi sem ákvarðar lágmarkskjör í
hverri starfsgrein fyrir sig. Oflun líf-
eyrisréttinda er því áfram hluti af um-
sömdum kjörum hverrar starfsstéttar
eða starfshóps. í undantekningartil-
fellum getur verið um það að ræða að
ekki sé til neinn kjarasamningur um
viss sérhæfð starfssvið eða starfs-
greinar. Þá þurfa viðkomandi að
sækja um aðild að einhverjum sjóði
skv. reglum sjóðanna.
í lögunum er miðað við lágmarks-
tryggingu sem öllum ber skilyrðis-
laust að verða sér út um. Lágmarkið
er ævilangur ellilífeyrir frá 70 ára
aldri hið síðasta. Upphæðin skal
nema a.m.k. 56% af þeim mánaðar-
launum sem greitt hefur verið af að
jafnaði á 40 ára inngreiðslutíma. Þá
skulu allir hafa tryggt sér jafn háan
örorkulífeyri auk þess sem lágmarks-
lífeyrir skal einnig fela í sér maka- og
bamalífeyri.
Flestir lífeyrissjóðir á almennum
markaði tryggja sínum sjóðsfélögum
nú þegar mun betri lífeyrisréttindi en
sem nemur þessu lágmarki.
Samsettur lííeyrir
Lífeyrissjóðir geta ákveðið að breyta
starfsreglum sínum þannig að
iðgjaldagreiðslum sjóðsfélaga sé
skipt. Þá er skilgreint hvað greiða
þarf til að uppfylla skilyrði um lág-
markstrygginguna. Því iðgjaldi sem
er umfram lágmarkstrygginguna geta
viðkomandi sjóðsfélagar þá ráðstafað
að eigin vali, t.d. í lífeyrissparnað í
formi séreignar en ekki tryggingar
telji þeir það hagstæðara.
Með sama hætti getur allt launa-
fólk ákveðið að nýta sér skattfrelsið á
2% viðbótariðgjaldinu til lífeyris-
sjóða með því að greiða það annað-
hvort í lífeyristryggingar eða lífeyris-
spamað.
Sjóðfélagi hefur heimild til að
ákveða að greiða viðbótariðgjald,
umfram lágmarkstryggingu, til ann-
ars aðila en síns lífeyrissjóðs ef sá að-
ili uppfyllir skilyrði laganna.
Lífeyrissparnaður
Lífeyrisspamað má aðeins greiða út
eftir sérstökum reglum sem skýrðar
eru í lögunum. Þar er meðal annars
kveðið á um ekki megi taka lífeyris-
sparnað út nema á ákveðnum ára-
fjölda.
Sú nýbreytni er komin í lögin að
almennir lífeyrissjóðir launafólks
mega nú taka við og ávaxta lífeyris-
sparnað. Búast má við að fjöldi
launafólks muni nýta sér það til að
lýmka enn fjárráð sín eftir að ellilíf-
eyrisaldri er náð eða til að komast
fyrr á eftirlaun.
Lífeyrisrétti jafnað til maka
I lögunum eru skilgreindar þrjár
leiðir sem hægt er að fara til þess að
jafna lífeyrisrétt til maka. I nokkuð
einfaldri mynd eru þær eftirfarandi:
1. Sjóðsfélagi getur ákveðið að
allt að helmingur ellilífeyrisgreiðslna
hans renni til maka. Greiðslur falla
niður þegar sjóðsfélagi deyr en deyi
maki á undan renna allar greiðslumar
til sjóðsfélagans.
2. I síðasta lagi 7 árum áður en
taka ellilífeyris getur hafist má sjóðs-
félagi fara fram á að allt að helming-
ur uppsafnaðra ellilífeyrisréttinda
hans sé notaður til að skapa sjálfstæð
réttindi fyrir maka eða fyrrverandi
maka. Réttindi sjóðsfélagans skerðast
þá sem því nemur.
3. Sjóðsfélagi getur ákveðið að ið-
gjald hans renni að hálfu til þess að
mynda sjálfstæð lífeyrisréttindi
maka. Þegar reiknað er út hvort
sjóðsfélagi standi við skilyrði um
lágmarkstryggingarverndina - 56%
af þeim tekjum sem greitt er af að
jafnaði - er litið svo á að tekjum hafi
einnig verið skipt. Sjóðsfélagi og
maki þurfa því hvort um sig að
tryggja sér lágmarkslífeyri miðað við
að tekjum sé skipt með sama hætti og
iögjaldinu.
Kynningartilboð!
Savo 50HL skrifstofustóllinn
cinn fullkontn.tsli skriístofustóll .i
in.irkaðnum.
McO stillanlegri seludvpt,
stillanlegum ormum
þvngdarstillingu á b.tki og
véltisctu („vipp") sem
fylgir hreyfingum þínum
sjáífkrafa.
Slitsterkt ákl.eói.
Kynningartilboö aöeins
kr. 38.360«
5 ára ábyrgö!
Býöur nokkur
betur?
Skeifunni 6, Reykjavik, sjmi 568 7733, fax 568 7740.
Komið - skoðið - sannfærist
Almenn
Grundvöllur lífeyriskerfa
Grunnhugmyndin er einfaldlega að tryggja
framfærslu þeirra sem lokið hafa starfsæv-
inni. Flestallir standa fyrr eða síðar í þeim
sporum og megin markmiðið er því að
tryggja hag fólks. Það er almenn siðferðileg
krafa í vestrænum ríkjum að öllum sé tryggð
mannsæmandi framfærsla og því verða líf-
eyriskerfi að ná til allra með einum eða öðr-
um hætti. Séu ekki til almennir lífeyrissjóðir
sem uppfylla þessi skilyrði lendir það ein-
faldlega á ríkissjóði að fjármagna lífeyri til
allra með skattheimtu. Vegna þessa er aug-
Ijóst að skoða verður lífeyrissjóðina í sam-
hengi við almannatryggingar og önnur fé-
lagsleg úrræði samfélagsins.
Sjóðssöfnun/Gegnumstreymi
Gegnumstreymiskerfi: Yfirleitt gmndvölluð á
skattheimtu ríkisins. Skattheimta hverju sinni
á að standa undir lífeyrisgreiðslum til þeirra
sem komnir em á lífeyrisaldur.
Sjóðssöfnunarkerfi: Með greiðslu iðgjalda
er safnað í sjóði sem með ávöxtun eiga að
standa undir lífeyrisskuldbindingum í fram-
tíðinni.
Fastréttindasjóðir/
Fastiðgjaldasjóðir
Fræðilega er hægt að skipta lífeyrissjóðum í
tvo flokka:
Fastréttindasjóðir byggja á því að sjóðsfé-
lögum er lofað ákveðnum gefnum réttindum
á gmndvelli ákvarðaðs iðgjalds. Ahættan af
rekstri sjóðsins er yfirleitt borin af sjóðsfélög-
unum sameiginlega eða af bakhjarli, t.d.
launagreiðanda. Almennu lífeyrissjóðimir á
íslandi em fastréttindasjóðir og sjóðsfélagar
taka sameiginlega ákvörðun um breytingar á
réttindum eða iðgjöldum ef eignir og skuld-
bindingar standast ekki á.
Fastiðgjaldasjóðir byggja á því að réttindi
hvers og eins sjóðsfélaga ráðast af þeirri
ávöxtun sem fæst á iðgjöld. Hver einstakur
sjóðsfélagi ber áhættuna sjálfur. Þetta er ein-
kenni á svokölluðum séreignasjóðum.
Sameignarsjóðir einkennast af því að með
greiðslu iðgjalda öðlast greiðandinn ákveðin
réttindi til elli-, örorku- og fjölskyldulífeyris
en ekki ákveðna peningalega séreign. Mis-
jafnt er eftir aðstæðum hvort og hvemig rétt-
indin nýtast og í því felst samtrygging sjóðfé-
laganna. Ahættunni af misjöfnum aðstæðum
er dreift mjög jafnt og því er hægt að tryggja
öllum viðunandi réttindi. Sameignarsjóðimir
íslensku em fastréttindasjóðir.
Séreignarsjóðir einkennast af því að hver
sjóðsfélagi er með sérstakan reikning og
hann og afkomendur hans fá aldrei greitt
meira né minna úr sjóðnum en sem nemur
iðgjaldi hans og þeirri ávöxtun sem það hefur
borið. Séreignarsjóðir eru því eðli málsins
samkvæmt fastiðgjaldasjóðir. Séreignarsjóðir
tryggja ekki ellilífeyri til æviloka - innistæð-
ur geta klárast mörgum árum áður. Til að fá
að taka við lífeyrissjóðsiðgjöldum samkvæmt
nýju lögunum verða því séreignarsjóðimir að
bjóða upp á sameignardeildir til viðbótar eða
selja sjóðsfélögum sérstakar lífeyristrygging-
ar með öðmm hætti.
Tryggingafnæðilega jétt"
Tengsl iðgjalda og réttinda em mismunandi. í
séreignarsjóðum eru tengslin nánust en þau
em veikari í sameignasjóðunum þar sem vik-
ið er frá því sem væri fullkomlega trygginga-
fræðilega ,,rétt“ til að tryggja öllum lífeyri.
Það teldist tryggingafræðilega „rétt“ að
sérhver einstaklingur yrði metinn í áhættu-
flokk og áynni sér réttindi út frá iðgjöldum í
samræmi við það. T.d. þyrftu konur að greiða
hærri iðgjöld en karlar til að öðlast sömu rétt-
indi þar sem þær lifa að jafnaði lengur; fólk
sem vinnur í atvinnugreinum með háa slysa-
tíðni ætti að greiða meira vegna örorkulífeyr-
is; barnafólk ætti að greiða meira en ein-
hleypir vegna fjölskyldulífeyris og svo fram-
vegis.
I íslensku samtryggingarsjóðunum greiða
karlar og konur, giftir og ógiftir, bamafólk og
bamlausir, sömu iðgjöld til að öðlast sam-
svarandi réttindi.
10
Vinnan