Vinnan - 01.12.1998, Page 11
Með kennarapróf
í fiskvinnslu á
Vestfjörðnm
í notalegri íbúð í fjölbýlishúsi í
Króknum á ísafirði búa þau Li-
dia Nawrocka frá Póllandi og
Fjölnir Már Baldursson verslun-
armaður. Næsta hús handan
götunnar er reyndar hraðfrysti-
hús íshúsfélags ísfirðinga,
þannig að ekki er langt f vinn-
una fyrir Lidiu eftir að hún fór
að starfa þar, en áður vann hún
í Hraðfrystihúsinu f Hnífsdal.
Sambúð þeirra Lidiu og Fjölnis
hefur staðið á þriðja ár og senn
er von á fjölgun á heimilinu,
þannig að hún er núkomin f
barnsburðarleyfi úr íshúsfélag-
inu. Lidia er meðal þeirra fjöl-
mörgu Pólverja, sem komið
hafa til Vestfjarða á liðnum
árum úr atvinnuleysinu heima
og hafa að margra áliti hrein-
lega bjargað fiskvinnslunni hér.
Lidia Nawrocka er 36 ára að aldri
en lítur vissulega út fyrir að vera
miklu yngri. Hún er bamakennari að
mennt og kom til Islands frá Póllandi
fyrir fjórum árum ásamt sex öðrum
konum, gagngert til að vinna hér í
fiski. Fyrstu þrjú árin starfaði hún í
Hnífsdal en síðasta árið hefur hún
unnið á Isafirði. Lidia er frá bað-
strandarbænum og ferðamannabæn-
um Sopot á Eystrasaltsströnd Pól-
lands, milli hafnarborganna Gdansk
og Gdynia.
Við setjumst að expressó-kaffi á
hlýlegu og vistlegu heimili Lidiu og
Fjölnis Más við Fjarðarstrætið og
ræðum einkum um muninn á Islandi
og Póllandi og lífinu og kjörunum og
siðvenjunum í þessum löndum. —
Ætli það sé helst munurinn á lífskjör-
um hér og heima í Póllandi sem rekur
fólk þaðan, margt af því langskóla-
gengið, í fiskvinnslu norður á hjara
veraldar?
Atvinnuleysið ræðup
meipu en kjörin
- Launin hér em mun hærri, segir Li-
dia, - en verðlagið hér er líka hærra.
Verðlag er mjög lágt í Póllandi. Það
kostar sáralítið að bregða sér á kaffi-
hús og þar gerir fólk miklu meira af
því að hitta vini og kunningja með
þeim hætti en hér. Hins vegar hefur
atvinnuleysið í Póllandi væntanlega
ráðið meira um að Pólverjar hafa leit-
að til Islands eftir vinnu. Enda þótt
mikill uppgangur hafi verið í pólsku
atvinnulífi á síðustu árum, þá situr
alltaf einhver hópur eftir, í sumum
tilvikum heilu stéttimar.
Pólska samfélagið á Vestfjörðum
Pólskt verkafólk er ótrúlega fjöl-
mennt í byggðunum á norðanverðum
Vestfjörðum ef miðað er við fólks-
fjölda. Langmest er af kvenfólki;
karlmennimir eru sárafáir. A svæðinu
frá Bolungarvík og Súðavík og til
Þingeyrar eru líklega hátt á annað
hundrað Pólverjar, þar af stærsti hlut-
inn á Þingeyri eða um 60-70 manns.
Margir hafa dvalist hér lengi og ýms-
ir fest ráð sitt, en sumir koma til að
vinna hér í sex mánuði eða svo og
fara svo aftur. Af þeim sjö konum
sem komu í hópi Lidiu fyrir fjórum
árum eru þrjár enn á Islandi, þar af
- Hlynup Þbp Magnússon pæðip
við Lidiu niawpocka Ipú Pállandi
og ísfipskan sambýlismann hennap
um mismuninn á lífinu í Póllandi
og á íslandi
tvær hér vestra, og allar komnar í
sambúð. Þau Fjölnir hafa búið saman
í rúm tvö ár og eiga von á bami fljót-
lega eftir áramótin, þannig að Lidia
hefur tekið sér hié frá vinnunni um
sinn.
Fyrstu jólin sín á Islandi hélt Lidia
í verbúð í Hm'fsdal að pólskum hætti
með löndum sínum. Um jólin fyrir
tveimur áram fór Fjölnir hins vegar
með Lidiu í heimsókn til tengdafólks
síns í Póllandi. Þar á hún þar átján ára
dóttur, sem er í skóla á vetrum en
hefur komið til Islands til móður
sinnar tvö síðustu sumur.
Helsti hátíðamaturinn er fiskun
Jólahald í Póllandi er talsvert frá-
brugðið því sem hér tíðkast. Miklu
meira er lagt upp úr jólagjöfum á Is-
landi en í Póllandi. Helsta jólamáltíð
Pólverja er á aðfangadagskvöld, enda
er hátíðablærinn meiri þá en á sjálfan
jóladag, og þá er alls ekki borðað
kjöt, heldur fiskréttir, grænmetisréttir
og súpur. - Þetta er flottur matur og
margir og fjölbreyttir réttir, segir
Fjölnir. Ein helsta fisktegundin á
jólaborðinu er hinn frægi vatnakarpi,
feitur og fallegur og væntanlega held-
ur fágætur á íslenskum borðum. Þar
era líka salöt ýmiskonar, ávaxtasúpur
og sérstakar kökur með fyllingu af
sveppum og ýmsu öðru góðgæti. A
fyrri árum var fiskurinn ekki ríflega
útilátinn, ekki einu sinni á jólunum,
en þeim mun meira um grænmetis-
rétti og súpur. Fólk hafði hreinlega
ekki efni á því að kaupa mikinn fisk
og hann var því aðeins til hátíða-
brigða. Af trúarástæðum neyta kaþ-
ólskir ekki kjöts á aðfangadag, en
kaþólska kirkjan er mjög öflug í Pól-
landi.
Á íslandi er fiskur tiltölulega ódýr
í samanburði við það sem gerist suð-
ur í Evrópu. Fyrir utan trúarástæður
er hann einnig þess vegna sérstakur
hátíðamatur hjá Pólverjum. Margvís-
legir fínir síldarréttir eru þar í háveg-
um.
Bpauðið bpotið í sameiningu
Hátíðarmáltíðin á aðfangadagskvöld-
ið í Póllandi hefst klukkan sex með
því að fjölskyldan brýtur brauðið í
sameiningu. Hver um sig fær sérstakt
þunnt brauð, svipað oblátu en öllu
stærra, og brýtur af og síðan skiptist
fólk á brauðbitum og óskar hvert
öðru velfarnaðar. Svo er farið með
bæn í sameiningu áður en tekið er til
við hátíðarmatinn. Um miðnætti fara
margir til messu. I öllum kaþólskum
kirkjum í Póllandi hefur þá verið
komið fyrir líkönum af fjárhúsinu og
jötunni í Betlehem, þar sem vitring-
amir þrír frá Austurlöndum færa ný-
fæddu Jesúbaminu gjafir og votta því
Lidia Nawrocka og Fjölnir Már Baldursson.
virðingu sína. Talsverður metnaður
er milli kirkna um að lrkanið sé sem
best úr garði gert. Á heimilum eru
jólatré líkt og á Islandi.
Lidia hefur aldrei bragðað íslensk-
an hákarl, og reyndar borðar hús-
bóndinn hann ekki heldur, þótt vest-
firskur sé að ætt og uppruna. Aftur á
móti er íslenski harðfiskurinn í mikl-
um metum hjá Lidiu. Á heimaslóðum
hennar borðar fólk helst ekki kinda-
kjöt. Undirrituðum er minnisstætt frá
dvöl sinni í Þýskalandi á sínum tíma,
að þar þótti lambakjöt hinn versti
matur. Aftur á móti er svínakjöt oft á
borðum í Póllandi og ekki síður
kjúklingar, enda era þeir mjög ódýrir.
Samheldni pélska
vepkalélksins töluverð
Eru mikil samskipti og félagslíf hjá
Pólverjum innbyrðis hérna?
- Samskiptin og samheldnin era
talsverð og Pólverjarnir halda sig
töluvert mikið út af fyrir sig. Það fer
einkum eftir vinnustöðum. Þeir sem
vinna saman hittast oft utan vinnunn-
ar líka, segir Lidia. Þegar hún bjó í
verbúð í samfélagi við landa sína um-
gekkst hún þá mest og hópurinn náði
þá takmörkuðum tengslum við inn-
fædda. Slíkt hefur vissulega tafið fyr-
ir íslenskunáminu hjá fólkinu. Þetta
breyttist mikið þegar hún fór búa í
eigin íbúð með íslenskum manni.
Er mikið um að pólskar stúlkur
séu komnar í sambúð með Islending-
um?
-Já, talsvert er um það, en ekki
síður að pólsku stúlkumar haft farið í
sambúð með erlendum mönnum sem
hingað hafa komið til vinnu frá ýms-
um löndum.
Fjölnir Már: -Hins vegar er ekki
óeðlilegt, að þegar allur þessi
kvennablómi kemur hingað í plássin
renni ungir heimamenn hýru auga til
stúlknanna og eitthvað meira verði út
því.
Ekki á förum til Póllands
Meðal þess sem Lidiu finnst ólíkt
með vestfirskum bæjum og því sem
hún átti að venjast heima, er hvað
samfélögin hér eru lítil. I ljósi þess að
efnahagur og atvinnuástand í Pól-
landi fer batnandi ár frá ári má
spyrja: - Eigið þið einhverja drauma
um að flytjast til Póllands með tíð og
tíma?
- Nei, við höfum ekki nein áform
um það, segir Fjölnir. -Hins vegar á
Lidia íbúð heima í Póllandi, sem
okkur langar til að gera upp. Dóttir
hennar er að ljúka menntaskóla. Ef
hún fer síðan í háskóla á heimaslóð-
um er ætlunin er að hún geti notað í-
búðina eftir að búið er að gera hana
upp. Hins vegar kemur líka til greina
að hún komi til Islands og stundi nám
í Háskóla Islands, þegar hún hefur
náð nægilegum tökum á íslenskunni.
Stpangap hreinlætiskröfur
á íslandi
Er vinnan í fiskvinnslunni mjög erf-
ið?
-Nei, ekki get ég sagt það, segir
Lidia. Og hún nefnir jafnframt að það
sé alveg sérstakt hversu strangar
hreinlætiskröfumar era í fiskvinnslu-
húsunum hér, svo og í verslunum.
-Sumar búðir sem maður sér í
Póllandi fengju örugglega ekki að
starfa hér á landi, segir Fjölnir.
-Kröfumar þar eru greinilega aðrar
en hér á landi. Aftur á móti er upp-
byggingin þar mjög hröð þessi árin
og nýtísku stórmarkaðir á borð við
Kringluna famir að spretta upp í stór-
borgunum.
Það vakti athygli fyrir nokkrum
árum, þegar hingað var að koma há-
menntað fólk úr atvinnuleysinu í Pól-
landi til að vinna í fiski — verkfræð-
ingar, læknar, arkitektar, tölvufræð-
ingar o.s.frv. Það kemur í ljós, að Li-
dia á að baki tveggja ára kennarahá-
skólanám og hefur réttindi sem kenn-
ari í leikskóla og bamaskóla upp í tíu
ára aldur. Ein þeirra kvenna sem
komu samtímis henni til Islands var
fatahönnuður að mennt. Þeir Pólverj-
ar sem hafa komið hingað allra síð-
ustu árin eru hins vegar fyrst og
fremst verkafólk og bændafólk utan
af landi.
Vetupnip élíkip
og vindupinn hvimleiðup
Hvernig er íslenski veturinn?
-Hann er nú ekki svo kaldur, segir
Lidia. -Frostið er yfirleitt meira á
vetuma heima í Póllandi en hér, en
jafnframt eru þar stillur að öllum
jafnaði, logn og sólskin á hverjum
degi langtímum saman. Hér er veður
miklu óstöðugra og hríðaráhlaupin
og stórviðrin hér eru miklu harðari en
ég á að venjast að heiman. Hér getur
komið alveg brjálað veður og þessi
sífelldi vindur finnst mér dálítið
hvimleiður! En sumurin era góð. Þá
skreppum við til Flateyrar og Þing-
eyrar og inn í Djúp og það er ákaf-
lega gaman að fara í berjamó þegar
sumri hallar.
Við ljúkum úr expressó-bollunum,
rísum á fætur og gáum til veðurs. Nú
er nærri því logn, úrkomulaust og hiti
nálægt frostmarki, þannig að senni-
lega verður norðaustan hvassviðri
með snjókomu á morgun, ef við
þekkjum rétt duttlungana í veðurfar-
inu við Dumbshaf. En þá er bara að
líta rúmlega hálft ár fram í tímann,
þegar vestfirsk náttúra stendur í
blóma og berin inni í Djúpi bíða þess
að verða tínd. Það er kostur hinna vá-
lyndu veðra, að þau kenna manni að
njóta góðu daganna ennþá betur.
RAFSUÐUMENN - VÉLSMIÐIR - TRÉSMIÐIR - VÉLSMIÐJUR - TRÉSMIÐJUR - IDNAÐARMENN
Örywisskór í
urvali
Cott úrval nf
allskyns
öryggisskóm
• stígvél
• uppreimaðir
• leður
• ruskinn
• mokkasínur
• ökklaskór
• heilsuskór
Auk pess höfum við:
Hlifðarhjálma
Öryggisgleraugu
Hlífðarfatnað
Slipivörur
Rafsuðuvélar
Rafsuðukapla
Rafsuðuhjálma
Rafsuðutangir
Jarðsambönd
Hitakrítar
Heilsumottur
Hreinsiklúta
Silfurslaglóð
og fleira...
Suðurlandsbraut 12 • 108 Reykjavík
Sími 588 2288 • Fax 588 2230
...það gatur verið gntt
Vinnan
11