Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1941, Síða 189

187
sóttarfaraldurinn, sem hófst árið 1786, dó út árið eftir, og áður en
næsti faraldur hafði tækifæri til að kveðja sér dyra, var kúabólusetn-
ingin -fundin, birt, viðurkennd og upp tekin (kansellíbréf 30. marz
1802, Lovsaml. VI, 570—571) sem bin eina sjálfsagða ónæmisaðgerð
við bólusótt og hér sem hvarvetna annars staðar með þeim blessunar-
ríka árangri, sem nógsamlega er kunnur.
Ástæða er til að ætla, þó að máli þessu lyktaði farsællega fyrir Svein
Pálsson, að það hafi engu síður kunnað að hafa nokkur áhrif á lífsferil
hans. Það vekur i fljótu bragði nokkra furðu, að Sveinn Pálsson, frændi
Jóns Sveinssonar og eflaust eftirlætisnemandi hans, bregður út af því,
sem tiðkazt hafði urn alla þá, er á undan honura höfðu að fullu lokið
læknanámi hér á landi, að ganga undir opinbert læknapróf eftir þeim
reglum, sem þar um giltu (sbr. 4. gr. í erindisbréfi landlæknis, 19.
maí 1762, Lovsaml. III, 410—411). Þetta höfðu þeir gert, Magnús
Guðmundsson 1763, Hallgrímur Bachmann 1767, Brynjólfur Pétursson
1770, og Jón Einarsson 1776. Jón Pétursson, sem sigldi próflaus til
háskólans 1765, hafði ekki endað venjulegan námstíma, sem þá var
þrjú ár. Það hafði Sveinn hins vegar gert, enda verið nærri fjögur ár
á vegum landlæknis. Undir próf gekk sá, er læknanámi lauk hjá Jóni
Sveinssyni næst á eftir Sveini (Ari Arason 1794), og enn sá næsti og
síðasti, Ólafur Brynjólfsson (1802), er sigldi frá Jóni Sveinssyni til
framhaldsnáms í Kaupmannahöfn, en lauk prófi áður, eftir því sem
hermir góð heimild (kansellíbréf 23. okt. 1802, Lovsamk, VI., 589),
þó að það finnist ekki skráð í prófbók landlæknisembættisins.1)
I sjálfsævisögu, sem Sveinn Pálsson hefur látið eftir sig, er hann
undarlega fáorður um vist sína í Nesi, og ekki víkur hann einu orði
að máli þessu eða rekistefnu þeirri, sem út af því varð. En illa fær
staðizt skýring hans á tildrögunum til þess, að hann hirti ekki um
að ganga undir læknapróf hér heima, en réðst próflaus til utanfarar.
Um þetta farast honum orð á þessa leið: „Með byrjun ársins 1787
gaf sál. landphysicus Svendsen frænda sínum Sveini í val, hvort þessi
ei heldur vildi láta sig' examínera í medicin og chirurgie hér, eins
og þá var títt, biða svo unz hér yrði eitthvert af fjórðungskírúrgiköt-
um liðugt, ellegar sigla til Kaupinhafnar og ganga þann akademiska
tour í gegnum, hvað síðara Sveinn valdi . . .“ (Ævisaga Sveins læknis
Pálssonar eftir sjálfan hann í Ársriti Fræðafélagsins, X, 13). Á þessu
sést, að Sveinn hefur verið til prófsins búinn, en engin leið er að
skilja, að nokkurt val hafi þurft að vera á milli þess að ljúka próf-
inu eða sigla. Gat hann auðvitað sem bezt gert hvort tveggja, og því
heldur sem hann fór ekki utan fyrr en að áliðnu sumri, og senni-
lega eftir þing' 1787, þ. e. 7. ágúst, eins og hann segir á hinum til-
1) í ritinu Læknum á íslandi, bls. 39, er of mikið fullyrt, þar sem tali<5 er,
að próf Ólafs Brynjólfssonar hafi ekki verið skráð í prófbókina. Hefur höf-
undunum skotizt yfir að gæta þess, að glatazt hefur aftan af prófbókinni, og er
ekki að vænta skýrslu um próf Ólafs i þeim hluta bókarinnar, sem geymzt hefur.
Á sama stað er einnig af vangá ofmælt, að öll læknapróf að loknu námi hjá
landlæknum hafi farið fram á alþingi. Voru áreiðanlega sum þeirra háð „í við-
urvist yfirvalda“ utau alþingis.