Börn og menning - 01.09.2007, Page 17

Má ég láta koma prent á mig?
15
„Má ég fara með einu blaðinu og láta
koma prent á mig?" sagði Vippi og
þaut eins og örskot upp eftir vélinni
og settist á pappírsblöðin."1
„Mér finnst ég megi til með að gera ofurlitla
grein fyrir þessum Vippasögum," ritar Jón
H. Guðmundsson í formála barnabókarinnar
Vippi vinur okkar - Vippasögur I sem
kom út árið 1946 hjá Hörpuútgáfunni á
Akranesi. Jón H. Guðmundsson var á tímabili
ritstjóri Heimilisblaðsins Vikunnar þar sem
Vippasögurnar birtust fyrst. „Það var árið
1941", heldur hann áfram. „Þá höfðu verið
þýddar og endursagðar [...] barnasögur úr
dönsku blaði og var aðalpersónan í þessum
sögum afar-lítill snáði, Vip að nafni; langt frá
því að vera venjulegt barn, venjulegur maður,
og tók upp á hinum furðulegustu tiltækjum.
Höfundur þeirra var Halvor Asklov, sem ég
því miður kann engin deili á."
Skemmst er frá því að segja að þegar
sögurnar um lillaputann Vippa hættu að
berast til íslands vegna stríðsins brá Jón á
það ráð að hnupla persónunni og skrifa
sögurnar sjálfur: „Þegar ekki var lengur
hægt að fá þær vegna stríðsins, þá tók ég
það ráð að ræna fígúrunni, Vip litla, og flytja
hann til (slands og búa sjálfur til sögurnar
’ Vippi vinur okkar, Vippasögur I, 2. útgáfa, 1972, bls.
17-18. Tilvitnanir í greininni eru í sömu bók.
Hermann Stefánsson
Má ég láta koma prent á mig?
Um Vippasögur /-///
og eru þær því alíslenzkar, þó að
höfuðpersónan sé fengin þannig
að láni." Og síðan urðu til þrjár
bækur upp úr framhaldssögum í
tímariti: „Er farið var fram á að
sérprenta sögurnar, sá ég ekki
ástæðu til að neita því," segir Jón.
Bækurnar þrjár eru: Vippi vinur
okkar, Vippi ærslabelgur og Vippi
leysir vandann. Þetta eru stílhreinar
útgáfur, allar bækurnar í sama útliti
en sú fyrsta er rauð, önnur blá og
þriðja græn. Kápumynd er eftir
Halldór Pétursson sem myndskreytti
allar Vippabækurnar með tærum
teikningum.
Danskur Gúllíver gerist íslendingur
Upprunalegur höfundur sagnanna um Vip,
eins og hann heitir á frummálinu, hét Halvor
Asklov, var fæddur árið 1906, kennari og
barnabókahöfundur, raunar verðlaunaður
sem slíkur. Hann gaf út fyrstu skáldsögu sína
árið 1938 og er getið í dönsku rithöfundatali
þótt stjarna hans hafi ekki risið mjög hátt.
Hann skrifaði fyrir dagblaðið Politiken.
Söguhetja hans, Vip, er agnarsmár og
uppátektarsamur drengur - svo agnarsmár
að hann kemst fyrir í lófa manns, rétt eins
og sögupersónurnar í Gúllíver i Putalandi
eftir Jonathan Swift. Sögur Swift fóru eins
og kunnugt er sigurför um heiminn í formi
barnabókmennta á síðari öldum þótt ekki
hafi ferðir Gúllívers verið hugsaðar sem slíkar
af hálfu höfundar og ekki taldar barnabækur
þegar þær komu út árið 1726. Raunar eru
ferðir Gúllívers frekar harðsvíraðar satírur á
samfélag síns tíma og sumt af öðrum skrifum
höfundar myndi ekki einu sinni teljast við
barna hæfi, eða hverjum augum ber að líta
ritsmíð hans „Hæversk tillaga" þar sem þessi
írski höfundur mælir sem hógsamlegast með
því, í miðri hungursneyð á írlandi, að hinum
ríku skuli gefin fátæk ungabörn til snæðings,
enda séu þau heilsusamleg og holl fæða
og hið mesta hnossgæti? Árið 1939 kom
út á Islandi þýðing á Gúlliver i Putalandi í
barnaútgáfu. Hún var til víða og í svipuðum
bókaskápum og bækurnar um Vippa.
Það er ekki ólíklegt að Vip hinn
danski sé skapaður undir áhrifum frá
stærðarskekkjum Jonathan Swift. Og það