Félagstíðindi Starfsmannafélags ríkisstofnana - 29.07.1991, Blaðsíða 8

____________________í Félagstíöindi SFR j___
Nokkrir punktar um EB
Það sem hér fer á eftir er
að verulegu leyti byggt á ný-
legri norskri skýrslu sem
nefnist Konur og EB og í
fyrra.
í ljósi þess að afstaðan til
Evrópubandalagsins mun mjög
verða á dagskrá þykir ástæða
til að kynna efni þessarar
skýrslu að nokkru í Félagstíð-
indunum.
I upphafi skal vakin at-
hygli á því að starfsemi EB
snýst fyrst og fremst um fram-
Ieiðslu og viðskipti en félags-
málum er lítið sinnt þar á bæ.
Þar er talið að hin eiginlegu fé-
lagsmál séu viðfangsefni ein-
stakra þjóðríkja og komi EB
lítið við. Hin nýja Evrópa, sem
mjög er um rætt, er án efa Evr-
ópa möguleikanna en með því
fororði að þeir sterkustu og
samkeppnishæfustu muni njóta
möguleikanna á kostnað hinna
veikari og fátækari.
EB-málfariö
Fyrst skal hugað að
nokkrum atriðum í málfari því
sem talsmenn EB hafa tileink-
að sér. Málfar þeirra er kröft-
ugt og ber keim af vel gerðum
auglýsingum. Það er mjög
gildishlaðið og oft á tíðum afar
villandi.
I EB-málinu merkir hug-
takið „Evrópa" næstum alltaf
aðildarríkin 12. Hugtök eins
og „Evrópu-þingið" og „Evr-
ópu-fáninn" eru eðlileg afleið-
ing þessa. Samt eru EB-ríkin
aðeins þriðjungur af þeim 35
ríkjum sem eru í Evrópu.
„Fjórfrelsið" (þ.e. óheftir
flutningar á fjámagni, vörum,
þjónustu og verkafólki) er ein
af undirstöðum EB. „Frelsi" er
sterkt og gildishlaðið orð.
„Fjórfrelsið" byggist á ákveðn-
um forsendum og gildir aðeins
fyrir fáa útvalda. Ein forsenda
er t.d. sú að maður eigi pen-
inga. Frelsi verkafólks til „
frjálsra" flutninga er frelsi sem
flestir vildu aldrei þurfa að
nýta sér ef þeir geta fengið
vinnu við sitt hæfi þar sem
þeir eiga heima. En „frelsi”
fjármagnsins eykur einmitt
hættuna á að verkafólk þurfi
að nota sér þetta „frelsi” til að
flytja. „Frelsi” til að flytja vör-
ur getur bæði þýtt betra og
verra framboð handa neytend-
um því það ræðst af hagsmun-
um framleiðendanna. Hér er
miklu hlutlausara og skýrara
að tala um „hömluleysa” eða
„óhefta” flutninga fjármagns,
varnings, þjónustu og verka-
fólks milli landa.
„Samræming” varðar veg-
inn til efnahagslegrar og
stjórnmálalegrar einingar EB.
Einstefna væri betur viðeig-
andi orð. Lög og reglugerðir
einstakra þjóðlanda eru sjaldan
vegin og metin heldur setur
EB ný lög eftir sínu höfði óháð
þjóðlegum réttarhefðum og því
um líku.
Hugtakið„landamæralaus
Evrópa" á rétt á sér miðað við
EB-ríkin innbyrðis en gagnvart
öðrum ríkjum, þ.e. jarðarbúum
utan EB, verða landamæri EB
hærri og sterkari en áður.
„Landamæralaus Evrópa” gef-
ur þá hugmynd að „himinninn
sé einu mörkin" eins og ein-
hver EB-maður orðaði það.
Kannski upplifa stærstu auð-
hringarnir í EB þetta þannig
enda munu þeir vaxa enn frek-
ar þegar hvers konar flutningar
milli landa verða hömlulausir.
Það er líka meir en vafasamt
að „Evrópa tækifæranna" muni
uppfylla þær vonir sem hug-
takið á að vekja meðal venju-
legs fólks í bandalaginu. „Evr-
ópa borgaranna” er annað slag-
orð sem er að vísu líklegra til
að standa undir nafni.
Konur ættu að veita hug-
takinu „ódæmigerð vinna" at-
hygli. Þetta hugtak nær nú yfir
meirihlutann af þeirri launa-
vinnu sem konur í EB inna af
hendi og er þar af leiðandi
langt í frá „ódæmigerð" fyrir
konur.
„Félagsleg málefni” í EB-
málinu á ekki við um félags-
mál í venjulegum skilningi.
Hugtakið lýtur fyrst og fremst
að skilyrðum á atvinnumark-
aðinum. Sama á við um svo-
kallaðan „félagslegan samn-
ing" sem rætt er um vegna
samninga við aðila vinnumark-
aðarins. Þeir sem finna vilja
svör við t.d. vandamálum
heimavinnandi húsmæðra eða
öryrkja í „félagssáttmála" EB
leita árangurslaust. Einstök að-
ildarlönd eiga að sjá um fé-
lagsmál því þau teljast ekki
vera á verksviði EB.
„Frjálst” vöruval er yfirlýst
markmið í neytendapólitík EB.
M.a. er að því stefnt að vörur,
sem eru viðurkenndar í einu
EB-landi, hljóti samtímis við-
urkenningu í öðrum löndum.
Þetta þýðir í reyndinni að
dregið er úr eftirliti með sam-
setningu varanna og að tor-
veldara verður að stemma
stigu við innflutningi vara sem
eru umhverfis- eða heilsuspill-
andi. Þannig verða færri vörur
bannaðar vegna þess að þær
geti verið umhverfis- eða
heilsuspillandi. I krafti aukins
freslsins fjármagnsins er þess
að vænta að eftirspurn (raun-
veruleg eða sköpuð með aug-
lýsingum) muni stýra vöru-
framleiðslunni í meira mæli en
hingað til, miklu fremur en
raunverulegar þarfir vanalegs
fólks. Það er því spurning hve
mikið aukið valfrelsi neytend-
urnir öðlast.
Óheftur/„frjáls”
flutningur verkafólks
Á vegum EB hafa verið
samdar miklar skýrslur þar
sem m.a. kemur fram að fyrst
eftir samrunann 1992 muni
tapast um 5-600.000 störf en
síðar skapist ný störf fyrir 2
milljónir manna og jafnvel
meira ef björtustu vonir rætast.
En um þessar mundir eru um
15 milljónir manna atvinnu-
lausar í EB-ríkjum, þannig að
jafnvel þótt björtustu vonir
rættust væru samt um 10 millj-
ónir manna atvinnulausar í EB.
Þá er þess að gæta að í at-
vinnuleysistölunum eru konur
stórlega vantaldar, t.d. þær sem
ekki eiga rétt á atvinnuleysis-
bótum, konur sem hafa verið í
hlutastörfum og konur sem
skrá sig ekki af því þær reikna
ekki með því að geta fengið at-
vinnu. Atvinnuleysi meðal
karla í EB hefur heldur minnk-
að frá 1984 en atvinnuleysi
kvenna hefur ekki minnkað
jafn mikið hlutfallslega. Það
sýnir að smám saman er að
verða breyting á vinnumarkað-
inum þannig að hlutur kvenna
rýrnar. Þróunin er sú að vinnu-
tækifærum fyrir konur fækkar.
En vonirnar um minnkandi
atvinnuleysi byggjast á
ákveðnum forsendum. í fyrsta
lagi er ger! ráð fyrir stórauk-
inni neyslu almennings og þar
með sóun náttúrunnar gæða.
Ekkert segir um áhrif aukinnar
neyslu og sóunar á umhverfið í
öllum skýrslunum.
Þá þarf einnig að samræma
gjöld einstakra þjóðríkja,
skatta, tolla o.s.frv., en það
þýðir umtalsvert tekjutap fyrir
einstök ríki og þar með sam-
drátt í opinberri þjónustu.
Loks verður vinnuaflið að
vera sveigjanlegra og hreyfan-
legra en nú er, þ.e. verkafólk
verður að vera tilbúið að
vinna hlutastarf, vera lausráðið
og að flytja búferlum milli
landshluta eða landa en flestir
vilja komast hjá miklum bú-
ferlaflutningum á lífsleiðinni.
Því er spáð að atvinnulíf í
EB muni í framtíðinni ein-
kennast af:
1) aukinni sjálfvirkni,
2) flutningi framleiðslufyr-
irtækja frá hálaunalöndum til
láglaunalanda,
3) aukinni árstíðabundinni
vinnu, hlutastörfum og vakta-
vinnu,
4) aukinni starfsemi undir-
verktaka og heimavinnandi
fólks.
Einnig mun hlutur ófag-
lærðs verkafólks minnka.
Hlutavinnufólk og heimavinn-
andi fólk er yfirleitt ekki í
verkalýðsfélögum og nýtur oft
ekki réttinda eins og ákveðins
uppsagnarfrests, sjúkrabóta,
fæðingarorlofs o.þ.h. Einmitt
þess vegna er slíkt fólk eftir-
sótt í EB og fólki hefur mjög
fjölgað í slíkum störfum í þar.
Það er eftirtektarvert að á
flestum sviðum vinnumarkað-
arins í EB standa konur höllum
fæti. Aðeins á þremur sviðum
atvinnulífsins hefur það sýnt
sig að hlutur kvenna hafi vaxið
-við svokallaða „svarta” at-
vinnustarfsemi, árstíðabundna
vinnu og í hlutastörfum.
I ljósi þessa kemur ekki á
óvart að 75-85% kvenna í EB
eru fjárhagslega háðar öðrum.
Talið er að 44 milljónir manna
í EB hafi tekjur undir fátæktar-
mörkum (um 14% íbúanna) og
af þeim eru einstæðar mæður
og gamlar konur um helming-
ur. Fátæktin er því í vaxandi
mæli hlutskipti kvenna.
Þá þurfa konur að hafa í huga
hugtakið ódæmigerð vinna
(þ.e. hlutavinna, árstíðabundin
vinna og heimavinna). Þetta
hugtak nær nú yfir mestalla þá
vinnu sem konur inna af hendi
í EB og er alls ekki
ódæmigerð fyrir konur.