Félagstíðindi Starfsmannafélags ríkisstofnana - 15.10.1991, Blaðsíða 5

f Félagstíðindi SFR ^
væri komin fækkun opin-
berra starfsmanna. Tvær
flugur í einu höggi.
En ég var víst byrjaður að
tala um kjarasamningana.
Það fer víst ekki á milli mála
að launþegar ætlast til leið-
réttingar. Nú þýðir ekki leng-
ur fyrir iíkisstjóm að vitna í
þjóðarsátt. Þessi ríkisstjóm
hefur sýnt að henni er ekkert
heilagt. Það er því ekki nokk-
ur ástæða fyrir launþegasam-
tökin að ganga til samninga
af einhveiju lítillæti. Starfs-
mannafélag ríkisstofnana
hefur í kröfugerð sinni farið
fram á að lægstu laun verði
70.000 krónur á mánuði.
Þessi tala kom fram áður en
ríkisstjómin hóf stríðið gegn
launþegum fyrir alvöm. Nú
er því enn meiri ástæða en
áður fyrir samninganefnd
SFR að standa fast á sínu og
ná fram verulegum kjarabót-
um. Ég held líka að forystu-
sveit SFR - eins og reyndar
annarra stéttarfélaga - eigi
vísan dyggan stuðning í sam-
tökum sínum.
Nú er það svo að kaup-
hækkun er eitt og kjarabætur
annað. Við yrðum því litlu
bættari með miklar kaup-
hækkanir ef Davíð hirðir allt
af okkur eftir sem áður. Þess
vegna em tryggingar okkur
mikils virði. Við samninga-
gerð núna ætlar ríkisstjómin
ömgglega að skjóta undan
þeim hækkunum sem ég hef
minnst á héma og vafalaust
nokkmm til viðbótar. Þeir
munu benda á kaupmáttartöl-
ur og annað slíkt frá s.l. vori
og í því ljósi eigum við svo
að sætta okkur við óbreytt
laun, eða því sem næst. Og
það er meiri kjaraskerðing en
við getum tekið á okkur.
Verði Seðlabankinn ofan
á í þessum kjarasamningum
þá mun opinbemm starfs-
mönnum vissulega fækka -
þeir falla einfaldlega úr hor.
■ ■■
En launþega landsins og
samtaka þeirra bíða önnur
stór verkefni en kjarasamn-
ingamir núna. Það er að skil-
greina hlutverk stéttarfélaga í
breyttu þjóðfélagi. Við sjáum
þess sífellt fleiri dæmi að
fólk er ráðið til starfa á allt
öðmm launum en kjarasamn-
ingar segja til um. Hins veg-
ar er við slíkar ráðningar oft
vísað til ákvæða einhvers
kjarasamnings um réttindi og
skyldur. Eins og mál hafa
þróast þá em samtök laun-
þega aðeins að semja um
laun stóm láglaunahópanna -
verslunarfólks, iðnverka-
fólks, opinberra starfsmanna,
verkafólks og slíkra hópa.
Þeim fjölgar stöðugt sem
sjálfir semja um laun sín
beint við vinnuveitanda sinn.
Hjá ríkinu sýnist mér þetta
helst koma fram sem nokk-
urs konar verktakastarfsemi
annars vegar og svo t.d. ó-
unnin yfirvinna hins vegar.
Samningar um kaup og kjör
munu færast meira og meira
inn á einstaka vinnustaði,
samningamir núna gætu orð-
ið þeir síðustu í núverandi
mynd.
En ef stéttarfélögin eiga
ekki að semja um kauptaxta
eins og nú er, hvert gæti hlut-
verk þeirra þá verið? Fyrst
má nefna að stéttarfélög og
samtök þeirra geta orðið - og
eiga að vera - félögum sínum
til halds og trausts við gerð
kjarasamninga á vinnustöð-
unum. Þá finnst mér eðlilegt
að samningar um réttindi og
skyldur verði áfram í hönd-
um launþegasamtakanna.
Hér á ég við þætti eins og or-
lofsmál, sjúkra- og slysa-
tryggingar, veikindi, endur-
og símenntun, lífeyrismál,
öryggismál, forvamir og
endurhæfingu svo eitthvað sé
nefnt.
Opinberir starfsmenn
þurfa að hafa fmmkvæði að
því að hlutverk opinberra
stofnana verði skilgreint og í
framhaldi af því verði starfs-
hættir aðlagaðir settu marki.
Þá kemur að starfssviði ein-
stakra starfsmanna eða
starfsmannahópa sem þarf að
skilgreina miklu betur en nú
er gert.
Opinberir starfsmenn
mega hvorki láta þessa ríkis-
stjóm né aðrar komast upp
með handahófskenndar að-
gerðir í starfsmannamálum.
Komast upp með það vegna
þess að launþegamir era ekki
nógu vel undir slíkar umræð-
ur búnir. Opinberir starfs-
menn geta sjálfir valið á
hvaða grandvelli umræður
um fækkun þeirra eigi að
fara fram. Og þeir geta líka
valið vopnin - ef svo má að
orði komast. Almenningsá-
litið er andsnúið opinberam
starfsmönnum - í flestu tilliti.
Með þetta atriði sérstaklega í
huga hefur það lítinn tilgang
að ætla að berjast með lög og
hefðir sem einu vopnin. í
besta falli dugir það til að
tefja sókn andstæðinganna.
Nei, við þurfum að horfa
fram á veginn, sýna hvert við
viljum fara. Það skiptir
minna máli hvaðan við kom-
um.
Ræðum málefni opin-
berra starfsmanna - og þar
með opinberrar þjónustu -
með framtíðina í huga. Sýn-
um vilja okkar og getu til að
takast á við mótun þjóðfé-
lagsins með því að leggja
fram mótaðar hugmyndir.
Hugmyndir um framtíðina -
studdar reynslu þeirra sem
verkin vinna - munu slá
vopnin úr höndum skamm-
sýnna og bráðlátra stjóm-
málamanna. Og kannski er
mest um vert að margir
þeirra munu sætta sig við að
lúta í lægra haldi fyrir mál-
efnalegri gagnsókn okkar.
■ ■■
Með hugmyndum ríkis-
stjómarinnar um lokun
skurðdeilda á nokkram litl-
um sjúkrahúsum utan
Reykjavíkur hefur umræðan
um byggðamál fengið nýja
næringu. Ég nota orðið
byggðamál en ekki byggða-
stefna vegna þess að ég fæ
ekki séð að nokkur stjóm-
málaflokkur hafi byggða-
stefnu.
Reykjavíkurarmur í-
haldsins hefur að vísu
byggðastefnu, sem sé þá að
legga af alla byggð utan suð-
vesturhomsins. Og þessi
armur er víst talsvert sterkur
núna, með formann flokksins
í broddi fylkingar.
Víst er það rétt að sjúkra-
hús úti á landi era dýr í
rekstri - rétt eins og þau í
Reykjavík. En þau era til. Er
ódýrara að byggja fleiri
sjúkrahús hér í Reykjavík og
láta hin standa ónotuð? A
hvað reikning eiga þær af-
skriftir að fara? Víst er rétt að
það er dýrt að reka litla skóla
úti á landi. En er ódýrara að
byggja nýja skóla í Reykja-
vík fyrir þessi böm - og láta
húsnæðið úti á landi standa
ónotað? Varla.
Hvemig ætlar Jóhanna að
fjármagna húsbyggingar
landsbyggðarfólksins þegar
það kemur allt til Reykjavík-
ur? Era vandamálin ekki næg
á þeim bæ fyrir? Og hver ætl-
ar að kosta hafnargerð við
sunnanverðan Faxaflóa þeg-
ar allur íslenski flotinn verð-
ur kominn þangað? A hvaða
reikning ætlar Friðrik að
setja afskriftir á skólum,
sjúkrahúsum, hafnarmann-
virkjum og öðra slíku?
Það getur vel verið að
það sé rangt að halda í alla
núverandi byggð úti um
landið. Að draga þurfí
byggðina saman. En það á þá
að minnsta kosti að gera það
skipulega, stjóma þróuninni.
Við höfum ekki efni á að til-
viljanir einar ráði því t.d.
hvaða fjárfestingar nýtast og
hverjar ekki.
Dýrasta lausnin, sem til
er, er að halda áfram á þeirri
braut sem við eram núna. Að
láta byggðamál og bú-
seturöskun lúta tilviljunum
einum. Að vera að pilla í ein-
staka þætti mannlífsins á
þessum stöðum án samheng-
is við aðra þætti.
Hver ætlar að koma með
heilsteypta byggðastefnu á
íslandi? Ætli það verði nokk-
ur til þess - fyrr en þá of
seint.
■ ■■
Ég tel einn hluta byggða-
stefnu eiga að vera þriðja
stjómsýslustigið. Við verð-
um að færa framkvæmda-
valdið nær fólkinu. Og það er
ekki nóg að stækka sveitarfé-
lögin. Þau mega heldur ekki
verða svo stór að sveitar-
stjómarmenn missi samband
við fólkið sitt. Það er ekki
það sem okkur vantar. En
það virðist ekki mega ræða
þriðja stjómsýslustigið í
stjómmálaflokkunum eða á
þingi. Og hvers vegna ætli
það sé nú? Einfaldlega vegna
þess að þingmennimir okkar
hafa sjálfir tekið sér stóran
hluta þess valds sem falla
mundi undir þessa stjóm-