Félagstíðindi Starfsmannafélags ríkisstofnana - 01.12.1992, Page 8

______________í Félagstíöindi SFR
Hvaö gerist viö
einkavœðingu?
Samtök opinberra starfsmanna r
Bretlandi hafa dregið saman reynsluna
af einkavæðingu Thatcherstjórnarinn-
ar. Helstu atriðin eru þessi:
Einkavæðing hefur í för með sér að
gengið er framhjá gildandi samningum
við verkalýðsfélög um kaupgjald,
samráð o.fl.
Hinir nýju eigendur vilja ráða
starfsfólk á einstaklingsgrundvelli en
ekki gera hópsamninga eða samninga
við félög starfsmanna.
Sum fyrirtækin neita að semja við
verkalýðsfélög.
Laun lækka og vinnutími lengist.
Víðast hvar hafa bónusgreiðslur
farið f vöxt, laun hafa verið fryst og
starfsaldurshækkunum hefur verið
frestað eða breytt.
Starfsmönnum hefur fækkað næst-
um undantekningarlaust.
Laun yfirmanna og stjórarmanna
hafa alls staðar hækkað, sumstaðar um
allt að 350%.
Þrengt hefur verið að verkalýðsfé-
lögunum svo sum þeirra eru orðin
máttlítil.
Gjöld til verkalýðsfélaga eru ekki
tekin af launum starfsfólksins. Víða
hafa sérstök “fyrirtækjafélög” verið
mynduð. Verkalýðsfélögum er mein-
aður aðgangur að upplýsingum vegna
“viðskiptatrúnaðar.”
Trúnaðarmönnum verkalýðsfélaga
er mismunað leynt og ljóst með skipu-
legum hætti.
Gróöanum sóaö
Thatcher-stjómin hefur “selt” ríkis-
fyrirtæki fyrir miklar upphæðir en
mestu af því fé var eytt og sóað en ekki
notað til að greiða ríkisskuldir eða
byggja upp nýja atvinnumöguleika.
Ríkið er því í sömu kröggum og áður
en mun fátækara. En hefur breska
þjóðin grætt á einkavæðingunni í
heild? Hagtölur sýna að hagvöxtur,
sem flest er nú mælt með, óx á árunum
1979-1986 svipað og í Vestur-Þýska-
landi, Frakklandi og á Ítalíu en snöggt-
um minna en í Bandaríkjunum og
miklum mun minna en í Japan svo
nokkur dæmi séu tekin. Á sama tíma
tvöfaldaðist atvinnuleysið í Bretlandi,
fór úr 5% í 12%.
í þessari bresku skýrslu er tilfært
dæmi um kjör starfsfólks við þrif og
tiltektir. Laun þess höfðu lækkað um
20% (úr 2.24 pundum í 1.71 pund).
Orlofsdagar höfðu verið skertir, hafði
fækkað úr 23-25 niður í 20 á ári.
Greiðslur í veikindum, sem voru í op-
inbera geiranum 26 vikur á fullum
launum og 26 á hálfum, höfðu alveg
verið felldar niður.
Kjör starfsfólksins höfðu þannig
versnað verulega við einkavæðinguna.
Yfirleitt eru opinber þjónustufyrir-
tæki rekin af fyllstu hagkvæmni. Þegar
slík fyrirtæki eru seld einkaaðilum, til
Heilsugœsla
Alþjóðlegur samanburður sýnir að opinber
heilsugæsla er ódýrari og áhrifaríkari en einka-
rekin heilsugæsla. Samkvæmt tölum frá OECD
veittu aðildarlöndin að meðaltali 7.5% af þjóð-
arframleiðslunni til heilsugæslu. En Bandaríkin
með sitt einkarekna heilsgæslukerfi eyddu um
11% af þjóðarframleiðslu sinni til þessa mála-
flokks.
I Ástralíu er blönduð heilsugæsla. Það hef-
ur komið í ljós að einkafyrirtækin eyddu nærri
15% af tjármagni sínu í yfirstjórn en opinbera
heilsugæslan einungis tæpum 5%. Ekki er það
vitnisburður um góða meðferð fjármuna.
(Heimild: Richardson: Ownership and Reg-
ulatin in the Healt Care Sector, ” grein í rit-
inu An Australian Perspective.)
að “spara” fé hins opinbera eða
minnka ríkisbáknið, er aðeins um þrjá
möguleika að ræða:
1 Að draga úr þjónustunni, t.d. með
því að hætta að starfrækja tiltekna
þætti hennar.
2 Að taka (hærra) gjald af þeim sem
þjónustunnar eiga að njóta.
3 Að fækka starfsfólkinu, lækka laun
þess eða knýja það til að vinna
meira.
Niðurstaðan er sú að neytendurnir
tapa, starfsfólkið tapar og hið opinbera
tapar. Þeir einu sem hagnast á einka-
væðingunni eru nýju eigendumir.
(Byggt á ritinu “Privatisation,
a union response "frá PSI - Alþjóða-
sambandi opinberra starfsmanna.)
Rétturinn til opinberrar þjónustu
(Landsamband bæjarstarfsmanna í
Kanada gerði eftirfarandi samþykkt árið
1988.)
Þjóðin hefur kosið sér stjórn til að þjóna
sér, fengið henni í hendur tjármuni með
skattgreiðslum og á í staðinn rétt á opinbeni
þjónustu frá þeirri sömu stjórn. Sú þjónusta
á að fullnægja helstu þörfum almennings.
Þessar þarfir eru: Að vernda heilsu fólks
og gæta öryggis þess. Að annast um mennt-
un bama, unglinga og fullorðinna í samræmi
við áhugasvið og getu hvers og eins. Að sjá
fólki fyrir framfærslufé þegar það er at-
vinnulaust. Að bægja fátæktinni frá. Að
tryggja fólki að eldast með virðugleik og
búm við þægindi á efri árum. Að gera sam-
félagið vinsamlegt og halda umhverfinu ó-
menguðu. Og loks að sjá fólki fyrir þeirri fé-
lagslegu aðstoð sem er nauðsynleg í lýðræð-
islegu og siðmenntuðu samtelagi.
Opinber þjónusta grundvallast á eftir-
töldum fimm atriðum:
1) Opinber þjónusta á að vera aðgengileg
öllum þegnunum, hvar sem þeir búa, óháð
félagslegri og efnalegri stöðu þeirra.
2) Ekki má fresta að veita opinbera þjón-
ustu eða fella hana niður vegna neins konar
mismununar, pólitískra hleypidóma, athug-
unar á tekjum viðkomandi eða meðl
skrifræðislegum vinnubrögðum.
3) Opinbera þjónustu á að veita fljótt og
vel og sinna henni af kurteisi. Þeir opinberu
starfsmenn sem við hana starfa eiga að vera
vel þjálfaðir og nógu margir til að inna þjón-
ustuna af hendi svo fullnægjandi sé. Þeir
eiga að hafa viðunandi laun og búa við góð-
ar vinnuaðstæður lil að tryggja gæði þjón-
ustunnar.
4) Hvorki einkafyrirtæki né einstakling-
ar, sem eiga það til að mismuna fólki, geta
veitt opinbera þjónuslu. Hagnaðarvon slíkra
aðila og skortur á ábyrgð gagnvart samborg-
umnum samrýmast ekki gæðakröfum opin-
berrar þjónustu.
5) Opinbera þjónustu á að ljármagna
með stighækkandi sköttum í samræmi við
getu einstaklinganna til að greiða þá. Opin-
ber þjónusta á að vera ókeypis og duga til að
fullnægja þörfum þeirra sem hennar eiga að
njóta.