Börn og menning - 2015, Qupperneq 9

9Fyrirsögn greinar
Helga Birgisdóttir
Þar sem allir eiga séns
Fantasía raunsæju unglingabókarinnar
Fantasíur – allra helst þríleikir – um
kjarkaða unglinga sem bjarga heiminum
og verða ástfangnir í fyrsta sinn hafa verið
áberandi síðustu ár eins og bókaflokkarnir
um Hungurleikana, Afbrigðin og okkar
eigin Freyju saga eftir Sif Sigmarsdóttur
bera vitni um.1 Unglingar vilja þó ekki
eingöngu lesa um fantasíur og furður
heldur vilja þeir líka lesa um það sem
gerist hér og nú. Á síðustu árum hefur
raunsæja unglingaskáldsagan gengið í
endurnýjun lífdaga og höfundar á borð
við John Green og Rainbow Rowell njóta
gríðarlegra vinsælda bæði meðal unglinga
og fullorðinna víða um heim. Hér verður
því ekki minnst einu orði á hungurleika,
galdraskóla, vampýrubit eða hálfvélvædd
skrímsli heldur verður einblínt á nútímann
og raunveruleikann - að minnsta kosti
raunveruleikann eins og höfundar
vinsælla, raunsærra unglingaskáldsagna
skrifa um hann og verður einkum staldrað
við fyrrnefnda höfunda, Green og Rowell.
Raunsæja unglingaskáldsagan tekst á við
persónuleg vandamál söguhetja og oft er
um að ræða gríðarstór og brýn samfélagsleg
málefni sem mikilvægt er að séu rædd á
öllum sviðum samfélagsins en áhersla er
einnig lögð á ástina. Hér verður kastljósinu
beint að þeim vandamálum og áskorunum
sem unglingarnir í bókunum standa frammi
fyrir og því velt upp hvort þeir eigi nokkurn
séns – hvort sem er í hörðum heimi eða
þegar ástin er annars vegar.
Hvað er eiginlega að?
Vandamál fantasíuþríleikjanna eru oft
gríðarlega stór – oft dugir ekkert minna
en yfirvofandi endalok heimsins og hún
er ansi mikil ábyrgðin sem sett er á herðar
aðalpersónunnar sem þarf á sama tíma
að bjarga heiminum, verða ástfangin og
þroskast einhver ósköp. Áskoranirnar sem
söguhetjur raunsærra unglingaskáldsagna
standa frammi fyrir ná ekki sama skala
en eru þó engu síður mikilvægar. Þetta
eru persónuleg vandamál söguhetjanna eða
einhvers sem er þeim nákomin og þetta
eru vandamál sem margir lesendur þekkja,
sumir úr eigin lífi, málefni á borð við sjálfsvíg,
misnotkun, ofbeldi, dauða, veikindi og einelti
svo eitthvað sé nefnt.
Bandaríkjamaðurinn John Green er
einna vinsælastur þeirra höfunda sem
skrifa tilfinningaríkar unglingabækur um
samfélagsmein og úrvinnslu unglinga á þeim.
Vandamálin sem hann skrifar um eru bæði
stór og smá, þótt unglingunum í bókunum
finnist að sjálfsögðu ekkert magnþrungnara
hafa komið fyrir nokkurn mann, hvorki fyrr
né síðar. Í sinni fyrstu bók, Leitinni að
Alaska (Looking for Alaska), tekur hann fyrir
vandræðaunglinga, þunglyndi og sjálfsmorð.
Öllu léttara er yfir næstu bók, Heilum haug
af Katrínum (An abundance of Kathrines),
þar sem aðalvandamálið er brotin sjálfsmynd
aðalpersónunnar sem þarf að læra að vera
sátt við sjálfa sig. Will Grayson, Will Grayson
fjallar svo um samkynhneigð og það að
allir megi – og eigi – að vera nákvæmlega
eins og þeir eru og eins og þeim líður best.
1 Þessi grein byggir á samnefndum fyrirlestri sem
fluttur var á ráðstefnunni Börn á köldum klaka í
Gerðubergi 7. mars 2015. Fyrirlesturinn birtist hér að
mestu óbreyttur, einkum hefur orðalagi verið hnikað
til hér og þar.