Börn og menning - 2015, Qupperneq 15

15Misdáð æviskeið Önnu Shirley
Bækurnar um Önnu í Grænuhlíð hafa
verið þýddar á fjölmörg tungumál,
hér má sjá danska, franska, kóreska
og arabíska útgáfu.
dramatískum gjörningum á borð við að
ganga á þaki og keppa í stærðfræði, sækir
Montgomery í aðrar uppsprettur í þriðju bók
sinni. Í stað þess að sýna Önnu í samkeppni
við stráka, þar sem hún stendur karlkyninu
sannarlega ekki að baki á neinu sviði, dregur
hún upp mynd af einlægri vináttu og djúpum
ástum kvenna. Petrustaðir, heimili Önnu og
vinkvenna hennar í Kingsport, verður eins
konar griðastaður fyrir það samfélag.
Í grein sem ber yfirskriftina „Af hverju
Anna gerir okkur ringluð“ fjalla bókmennta-
og félagsfræðingarnir Julia McQuillan og
Julia Pfeiffer um togstreituna milli róttækni
og íhaldssemi sem má finna í verkum
Montgomery. Þær draga fram virkni kyngervis
í bókaflokknum um Önnu og hvernig
hverfulleiki slíkra hugmynda birtist í verk-
unum.7 Í ljósi þess usla sem nærvera Önnu
veldur strax í upphafi bókaflokksins megi
túlka alla framvinduna sem aðför að þeirri
hugmynd að konan sé hið samfélagslega hitt
(e. other). Hins vegar, og það er hér sem Juliu
og Juliu fer að svima, er bókaflokkurinn fullur
af þversögnum. Á sama tíma og Anna fer
gegn hugmyndum um kynjahlutverk vinnur
samfélag hennar að því að móta hana að
þeim hlutverkum og hefur að sumu leyti
yfirhöndina.
Rými kvenna
Vissulega aðlagast Anna samfélaginu og
viðhorfum þess. Hin háværa Anna, sem
ögraði öllum sem hún kynntist, róast og
verður varkárari. En ferðalagið frá barnæsku
er litað ótal málamiðlunum, draumum
sem verða ekki að veruleika, handritum
sem er hafnað og áætlunum sem breytast.
Mitt í þeirri togstreitu býður Montgomery
lesendum sínum upp á kvenpersónur sem
glíma við sjálfar sig og samfélag sitt og
taka ákvarðanir um framtíð sína. Margar
þeirra hafa djúpstæð áhrif á Önnu. Með
ákvörðunum sínum sýna þær fram á sjálfstæði
kvenna og möguleikann á að fara sínar eigin
leiðir þrátt fyrir þrýsting samfélagsins.
Þar má fyrst nefna leigusala Önnu og
eigendur Petrustaða, Petru og Maríu,
sem eru einhleypar konur á sextugs- og
áttræðisaldri. Anna kynnist þeim þegar þær
eru á leið í nokkurra ára Evrópureisu. Þótt
þær tilheyri að sjálfsögðu forréttindastétt og
ferðagleði þeirra snúist ekki aðeins um vilja
heldur stéttarstöðu eru þær engu að síður
konur sem fara gegn hefðum samfélagsins.
Þegar þær frétta af brúðkaupi Önnu í fjórðu
bókinni senda þær henni svohljóðandi bréf,
„Við óskum þér alls hins besta. Við María
höfum hvorugar gengið í hjónaband en
við álösum engum fyrir að gera það.“8
Frænkurnar birtast sem hamingjusamar eldri
konur sem njóta lífsins, þrátt fyrir að þær séu
einhleypar. Í ljósi bókmenntasögunnar hlýtur
sú persónusköpun að teljast nokkuð róttæk.
Jensína frænka, sambýliskona Önnu, er
önnur eldri einhleyp kona. Hún er ekkja og
er henni lýst sem svo að hún hafi „blá augu
sem ljómuðu af óslökkvandi æskuljóma,
jafnbjört og í ungri stúlku.“9 Ef við lítum á
Petrustaði sem ákveðinn griðastað í lífi Önnu
er áhugavert að Montgomery ákveði að
Jensína skuli vera einn af sambýlingunum.
Á meðan Anna veltir fyrir sér hvaða skref
hún vilji taka varðandi framtíð sína er hún
bæði umkringd konum sem líta hjónabandið
björtum augum og öðrum sem hafa hafnað
þeirri stofnun. Með slíkum fyrirmyndum
er Önnu skapað rými til að velta ólíkum
framtíðarvalmöguleikum fyrir sér.
Sú sem hefur þó mest áhrif á líf Önnu
og hugmyndir hennar um framtíðina er
kjörmóðir hennar, Marilla. Sem nægjusamur
vinnuþjarkur veitti Marilla, ásamt bróður
sínum Matthew, Önnu það heimili sem hana
hafði ávallt dreymt um. Þrátt fyrir að Marilla
hafi sjálf lent í sársaukafullri ástarsorg ung
að árum lauk lífi hennar ekki þar. Marilla er
Önnu sterk fyrirmynd og sýnir henni fram
á að konur geta farið óhefðbundnar leiðir í
lífinu.
Mannleg fyrirmynd
Þessar kvenpersónur og sögur þeirra gegna
lykilhlutverki í lífi Önnu og eru henni styrkur
þegar hún stendur frammi fyrir ákvörðunum
um framtíðina. Lífshlaup þeirra vinna gegn
þeirri hugmynd að einhleypra kvenna bíði
ógnvænleg framtíð og að makaval sé það
mikilvægasta í lífi hverrar konu. Það sem
stendur upp úr í verkinu er styrkurinn og
7 Julia McQuillan, Julia Pfeiffer, „Why Anne makes us
dizzy: Reading Anne of Green Gables from a gender
perspective“, Mosaic: a Journal for the interdisciplinary
Study of Literature, 34 (2), Winnipeg, 2001, bls. 17.
8 Lucy Maud Montgomery, Anne’s House of
Dreams, Puffin, Harmondsworth, 1981. Þýðing er
greinahöfundar.
9 Anna frá Eynni, bls. 142.