Börn og menning - 2019, Qupperneq 18

Börn og menning18
við. Þannig þarf að skapa sameiginlegt rými. Ekki er átt
við að ungmenni og aðrir samfélagshópar tali ekki sama
tungumálið, heldur þurfa tákn og túlkun að haldast í
hendur. Þess vegna er svo mikilvægt fyrir höfunda eða
ritstjóra að átta sig á því hvort það sé munur, og þá hver,
á málnotkun ungmenna og þeirra eigin. Einfalt væri að
velta því fyrir sér svona: „Talar einhver raunverulega
svona?“ eða: „Lendir fólk venjulega í svona aðstæðum?“
Nýtum tæknina
Ég spurði viðmælendur mína á hvaða vettvangi þeir
sæktu sér efni tengt dægurmálum og menningu. Í svör-
um þeirra kom fram að áhrifaríkast væri jákvætt um-
tal um afþreyingarefni, frá vinum eða í útvarpi. Þegar
ég framkvæmdi rannsóknina hafði Rúv núll nýhafið
göngu sína en þar er lögð sérstök áhersla á að höfða
til ungs fólks. Stuttu síðar hóf Útvarp 101 göngu sína.
Í samtölunum kom fram að ungt fólk hlustar mikið á
Podcast, eða hljóðveitur, þar sem jafnaldrar þess halda
úti spjallþáttum um efni líðandi stundar. Slíkar veitur
gætu reynst góður vettvangur til að ná til ungmenna,
þar sem jafningjar þeirra tala um efni ætlað þeim.
Ég spurði viðmælendur einnig hvort þeim þætti góð-
ur kostur að hafa aðgengi að rafbókum í gegnum snjall-
símann enda flestir með nokkuð öfluga slíka í vasanum.
Svo reyndist ekki vera. Viðmælendur töldu að erfitt væri
að sökkva sér ofan í slíkan lestur vegna sífelldra truflana
frá skilaboðum og tilkynningum. Vissulega væri hægt
að hunsa tilkynningarnar og svara skilaboðunum seinna
en engu að síður er búið að ræna athyglinni, þótt það sé
ekki nema eitt augnablik.
Einn þátttakandi sá fyrir sér að hægt væri að hlusta
fyrst á hljóðbók, kannski í bílnum, halda síðan áfram
með prentaða útgáfu eða notast við kindil heima sjá sér
eða á ferðalagi. Sami þátttakandi taldi að þó að honum
þætti spennandi að eignast kindil myndi hann líklega
missa fljótlega áhugann á slíkri græju.
Að lokum
Ég lagði af stað í þessa rannsóknarvinnu með þá hug-
sjón að hægt væri að nýta upplýsingarnar til að auðga
og bæta útgáfu á ungmennabókmenntum á íslensku. Ef
til vill eru höfundar eða útgefendur tvístígandi yfir því
hvort og hvað muni ganga upp og þora kannski ekki að
taka af skarið. Mig langar til að hvetja ungt bókmennta-
sinnað fólk til að láta í sér heyra, skrifa greinar, fjalla um
bókmenntir og jafnvel skrifa þær til að bókmenntaflór-
an verði enn fjölbreyttari en hún er nú þegar.
Þrátt fyrir að hljóð- og myndveitur séu vinsælar á
meðal ungmenna koma þær ekki í stað bókmenntanna
heldur eru dropar í hafsjó afþreyingarefnis. Það sem
virðist vanta í útgáfu á íslenskum ungmennabókmennt-
um er hversdagur ungmenna. Mikilvægt er að hafa í
huga orð Aristótelesar úr Um skáldskaparlistina en þar
segir: „Skáldin fást við að líkja eftir mönnunum í virku
lífi.“³ Höfundar og útgefendur ættu að hafa þau orð í
huga, langi þá að vinna sérstaklega að því að höfða til
ungmenna. Setja sig í spor þeirra, skoða dægurmenn-
inguna og kynnast þeim svolítið. Eflaust hafa sumir
fyrirfram mótaðar hugmyndir um það hvað þessi hópur
les, eða vill lesa, líkt og ég sjálf. Vitanlega hefur fólk ólík
áhugasvið og ekki er hægt að fullyrða um lestrarlanganir
allra ungmenna. En ungmenni virðast eiga það sameig-
inlegt að vilja lesa um jafnaldra sína og geta speglað eig-
in veruleika að einhverju leyti í skáldskapnum.
Höfundur er bókmenntafræðingur með meistarapróf í
hagnýtri ritstjórn og útgáfu og nemi í kennslufræðum
fyrir framhaldsskóla.
Áhugasamir geta lesið ritgerð höfundar og kynnt sér heimildir að
baki henni inni á Skemmunni.is: Hvað viltu lesa? Hvað vilja ung-
menni lesa og hvernig vilja þau nálgast lesefnið.
Heimildir:
1 Nikolajeva, Maria. Reading for Learning - Cognitive approaches
to children’s literature. Amsterdam. John Benjamins Publishing
Co. (2014).
2 Jakobson, Roman. Tvær hliðar tungumálsins: myndhvörf og
nafnskipti. Þýð. Gunnar Haraldsson. Spor í bókmenntafræði
20. aldar. Reykjavík. Bókmenntafræðistofnun Háskóla Íslands.
(1991).
3 Aristóteles. Um skáldskaparlistina. Þýð. Kristján Árnason.
Reykjavík. Hið íslenzka bókmenntafélag. (1997).