Börn og menning - 2019, Blaðsíða 24

Börn og menning24
Airwaves miðalda, bavíanar og pilsaþytur
Það sem mestu máli skiptir er þó auðvitað að höfund-
um Sjúklega súrrar sögu tekst að miðla Íslandssögunni á
aðgengilegan og eftirminnilegan hátt. Með því að líkja
fiskverslun 15. aldar við Iceland Airwaves eru til dæmis
mynduð tengsl í hugum lesenda sem gera þeim kleift
að setja sig í spor forfeðranna. Og þegar varpað er ljósi
á valdabrölt Sturlunga með því að stúdera rannsóknir á
dópamíni í heilum bavíana skapast ekki bara forsend-
ur fyrir skoplegum myndskreytingum heldur auknum
skilningi. Allra skemmtilegast finnst mér þegar hin
línulega frásögn er brotin upp með útúrdúrum sem
snúa kannski fremur að sagnfræði en sögunni sjálfri,
eins og þegar sagt er frá norsku hjónunum sem tókst
með þrotlausum rannsóknum að staðfesta að það hefðu
í raun verið norrænir menn sem fundu Ameríku eða
þegar fjallað er um hlutverk sagnfræðingsins sem ofur-
hetju.
Það er þó ekki aðeins frásagnaraðferðin sem er hug-
myndarík og skemmtileg. Myndlýsingarnar eru það
líka og oft lykillinn að því hve vel tekst að rekja söguna
í fáum dráttum. Það má jafnvel segja að myndirnar
stuðli að róttækri söguendurskoðun þegar kemur að
hlutskipti kynjanna. Í Sjúklega súrri sögu eru tvær opn-
ur lagðar undir umfjöllun um stöðu og réttindabaráttu
kvenna. Fjórar síður eru vissulega ekkert óskaplega
mikið í 80 síðna bók en þar er að sjálfsögðu ekki við
textahöfundinn að sakast, konur voru jú lengst af úti-
lokaðar frá þátttöku í landsmálum og því ekki skráðar
á spjöld sögunnar. Jafnvel ofurhetjusagnfræðingur eins
og Sif Sigmarsdóttir getur ekki endurskrifað hana. En
það geta myndirnar – alla vega upp að vissu marki.
Þar sýnist mér kynjahlutfallið nefnilega fara nálægt
því að vera jafnt. Það er best að taka það strax fram að
enginn þarf að óttast sögufölsun – Ingólfur Arnarson,
Árni Magnússon og félagar eru enn karlkyns. Stærstur
hluti myndanna sýnir hins vegar íslenskan almenning
í fortíð, nútíð og framtíð og á þeim teikningum eru
konur og stelpur áberandi. Mig grunar að sú staðreynd
að íslenskir unglingar geti nú tekið sér bók í hönd og
lesið um sögu lands og þjóðar meðan konur stika um
síðurnar með pilsaþyt hafi meira að segja en við áttum
okkur á.
Ég er ekki frá því að Sjúklega súr saga hafi stagað
örlítið í gloppótta Íslandssöguþekkingu undirritaðrar
sem óttast það nú mest að verða eins og maðurinn í
áramótaskaupinu sem þurfti ævinlega að leita á náðir
KrakkaRÚV til að halda sér upplýstum um heimsmál-
in. Það er svo sem allt í lagi – svo lengi sem ég man að
Sturlungar voru ekki bavíanar í raun og veru.
Höfundur er bókmenntafræðingur.