Rit Mógilsár - 2015, Page 5

Rit Mógilsár 33/2015 5
ekki einungis lýst grunnkortlagningu og gerð
ræktunaráætlana heldur einnig hverju þarf að
huga að varðandi samskipti við landeiganda,
hvaða tæki og tól þarf að nota við kortlagninguna
og hvernig túlka má grunnupplýsingarnar við
val á jarðvinnslu og öðrum undirbúningi fyrir
gróðursetningu, tegundaval og bil milli plantna.
Í handbókinni er vitnað í kortagerðarlykilinn í
fjölriti Skógræktar ríkisins sem eigi að nota við
kortlagningu skógræktarlands. Þó er bætt við
gróðurhverfabreytuna einu gróðurhverfi, HT:
Ofurfrjótt graslendi. Á síðustu árum hefur verið
unnið mikilvægt starf í því að samræma skráningu
landfræðilegra upplýsinga á Íslandi undir heitinu
Íslenskar fitjuskrár (sjá: http://www.lmi.is/
islensk-fitjuskra/) og tengist Íslenskum staðli (ÍST
120) um skráningu og flokkun landupplýsinga
(Staðlaráð Íslands 2012). Fyrir skógrækt hefur
verið útbúinn sérstakur flokkur fitjuskráa. Björn
Traustason, landfræðingur og sérfræðingur í LUK
við Rannsóknastöð skógræktar á Mógilsá, útbjó
í samráði við starfmenn Skógræktar ríkisins,
Skógræktarfélags Íslands, Náttúrufræðistofnunar
Íslands, Landgræðslu ríkisins, landshlutaverkefna
í skógrækt og Hekluskóga fitjuskrá fyrir
fitjuflokkinn 510 Skógrækt (Landmælingar Íslands
og Skógrækt ríkisins 2013). Náttúrufræðistofnun
Íslands útbjó á sama hátt fitjuskrár fyrir flokka 501
Strjálgróið land og 502 Gróið land (Landmælingar
Íslands og Náttúrufræðistofnun Íslands 2013). Í
þeim eru skilgreindar sem fitjueigindir nokkrar af
þeim breytum sem eru í kortlagningarlyklinum.

Þegar styrkja á skógrækt á skóglausu landi eins
og í tilviki landshlutaverkefnanna er áhuginn
eðlilega á þeim svæðum sem vænleg eru en
önnur svæði, svo sem birkiskógar og -kjarr,
eldri skógrækt og votlendissvæði eru minna
áhugaverð. Einungis þarf að nota 7 af 28 lýsandi
breytum úr kortlagningarlyklinum sem hér er
kynntur ef verið er að kortleggja land sem er
án birkiskóga eða skógræktar. Með birkiskógum
bætast við 6 breytur en ef á einhverjum hluta
svæðisins er eldri skógrækt bætast við þar að auki
5 til 15 breytur eftir því hvort gróðursetningarnar
eru tegundablandaðar eða ekki. Ekki þarf heldur
að nota fyrir meginbreytuna gróðurhverfi eins
mörg breytugildi og ef skógur og votlendi er á
svæðinu sem taka á til skógræktar. Af 35 gildum
eru 14 ekki notuð í slíkum tilvikum.
Þeir skógfræðingar sem notað hafa lykilinn
og gert ræktunaráætlanir hafa öðlast reynslu
á notkun hans og séð hvaða breytur lýsa best
aðstæðum til trjávaxtar og þrifa mismunandi
trjátegunda. Þegar fjallað verður um breyturnar
verður imprað á slíkum túlkunum. Þó verður að
hafa í huga að trjátegunda- og aðferðaval getur
verið æði misjafnt, bæði milli og innan landshluta,
og er undir stöðugri endurskoðun eftir því sem
þekking og reynsla eykst, veðurfar breytist og ný
og betri afbrigði trjátegunda eru tekin í notkun.
Að öðru leyti er fylgt í kortlagningarlyklinum
íhaldssamri stefnu um að breyta sem minnstu
og þá þannig að samanburðarhæfni gagna
glatist ekki. Fylgt er upphaflegri hugmyndafræði
grunnkortlagningarinnar sem er að lýsa á sem
hlutlausastan hátt landgæðum þannig að á
hverjum tíma sé hægt að nýta þær til að gera
áætlanir um nýræktun eða áframhaldandi
ræktun skóga á viðkomandi svæði óháð
stefnubreytingum í vali á ræktunaraðferðum og
trjátegundum.
Markmið grunnkortlagningar
Markmið grunnkortlagningar er að safna
landfræðilegum upplýsingum um verðandi og
nýleg skógræktarsvæði. Þessi gögn eru síðan
notuð við gerð ræktunaráætlana.
Hvernig gögnum er safnað
Gögnin eða upplýsingarnar eru ekki aðgerða-
lýsingar (þ.e.a.s. svara ekki hvernig og hvað
beri að gera) heldur fremur staðhátta- eða
ástandslýsingar, sem eru það margþættar
og lýsandi að út frá þeim er hægt að gera sér
hugmyndir um hvaða aðgerðir eða framkvæmdir
henta best hverju sinni. Ástæðan fyrir því að þessi
háttur er hafður á, er að með því móti er hægt
að túlka gögnin á mismunandi vegu allt eftir
því hvaða aðgerðakostur er valinn eða stendur
til boða. Til að lýsa þessu nánar verður tekið eitt
dæmi:
Hugsum okkur landspildu þar sem talið
er ákjósanlegt að gróðursetja stafafuru.
Aðgerðalýsingin yrði þá: „Gróðursetja stafafuru
í reit nr. X“. Ef ekki væru skráðar neinar aðrar
upplýsingar um reitinn, væri þegar búið að girða
fyrir aðra mögulega valkosti nema með því að
fara aftur á staðinn og endurmeta aðgerðavalið.
Með staðhátta- og ástandslýsingum, þar sem
þeim þáttum sem áhrif geta haft á aðgerðavalið
er lýst, er aftur á móti öllum leiðum haldið
opnum. Hægt er að velja fleiri en einn kost. Til
dæmis væri hægt að meta hvort notast mætti
við aðrar trjátegundir í fyrrnefndum reit og hvaða
trjátegundir kæmu þá helst til greina í staðinn
fyrir stafafuru.