Náttúrufræðingurinn - 2020, Síða 105

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
105
0%
10%
42 24 62
Lax / Salmon Urriði / Trout Bleikja / Charr
Annað / Other items Fullorðin skordýr / Incecta imago Rykmýspúpur / Chironomidae pupae
Vorflugulirfur / Trichoptera larvae Rykmýslirfur / Chironomidae tarvae Bitmýslirfur / Simuliidae larvae
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100% A B
Tí
ðn
i s
em
a
ða
lfæ
ða
/
P
ro
po
rt
io
n
as
m
aj
or
fo
od
it
em
0%
10%
N: 343 68 9
Lax / Salmon Urriði / Trout Bleikja / Charr
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Tí
ðn
i s
em
a
ða
lfæ
ða
/
P
ro
po
rt
io
n
as
m
aj
or
fo
od
it
em
vatnabobbar líklega mikla þýðingu sem
fæða laxaseiða.22 Í Sogi voru lirfur bit-
mýs í mestum mæli í maga laxaseiða á
fyrsta ári. Eftir því sem seiðin eldast og
stækka virðast þau leita meira í stærri
fæðu, svo sem vorflugulirfur og full-
orðin skordýr. Fjölmargar rannsóknir
hafa sýnt að laxfiskaseiði velja stærri
fæðu eftir því sem þau stækka.30,31,13
Rannsókn á fæðu urriða í Laxá í
Mývatnssveit sýndi að bitmýslirfur
voru aðalfæðan og þar sást að fiskurinn
velur stærri lirfur og stærri fæðudýr,
svo sem vatnabobba, með vaxandi
stærð.20 Í rannsókn í ánni Vosso í Vest-
ur-Noregi reyndist haustfæða laxaseiða
aðallega vera lirfur vorflugna og stein-
flugugyðlur en vor- og sumarfæðan var
rykmýs- og bitmýslirfur.13 Í ánni Tana
í Norður-Noregi éta eldri laxaseiðin
síður smáar púpur og lirfur bitmýs,
gyðlur steinflugna og dægurflugna en
vorflugulirfur og fljúgandi skordýr
höfðu meira vægi.30
Rek dýra og fæða seiðanna var
könnuð um miðjan dag. Alþekkt er að
miklar dægursveiflur eru bæði á magni
reks og hlutfalli þeirra dýra sem eru á
reki á hverjum tíma.31 Því má gera ráð
fyrir að dægursveiflna sé að vænta í reki
og fæðunámi seiða í Sogi.
Laxaseiðin í Sogi völdu síður yfir-
borðsfæðu, svo sem flugur, og ekki
krabbadýr. Hvort tveggja var þó í
miklum mæli í reksýnunum, sérstaklega
krabbadýrin, þegar litið er á fjölda dýra.
Svifkrabbar af ættkvíslunum Bosmina
og Daphnia hafa hins vegar fundist í
nokkrum mæli í maga hornsílis við
Sakkarhólma (Hafrannsóknastofnun,
óbirt gögn).
Sambærilegar niðurstöður komu
fram í Bugðu í Kjós þar sem krabbadýr
sem voru í miklu magni á reki úr Meðal-
fellsvatni fundust vart í fæðu laxaseiða
en lirfur bitmýs voru yfirgnæfandi í
fæðunni.19 Niðurstöður rannsókna á
hlutfalli bitmýs annars vegar í reki og
hins vegar í fæðu benda til að seiðin taki
bitmýslirfur ekki bara úr reki heldur
einnig beint af botninum. Bitmýslirfur
sitja á botninum og sía þar fæðu sem
berst með árstraumnum og eru því lík-
lega aðgengilegar seiðum. Rykmýslirfur
haga sér ekki á þennan hátt, þær skríða
yfirleitt um á undirlaginu og því er senni-
lega erfiðara að ná þeim. Í ám sem renna
úr stöðuvötnum í Kanada var fæða seiða
ferskvatnsfisksins harra (Thymallus
arcticus) aðallega bitmý og rykmý þótt
krabbadýr væru yfirgnæfandi í rekinu.33
Í ánni Alta í Noregi fundust krabbadýr
ekki í fæðu laxaseiða þrátt fyrir að vera
í miklum mæli á reki.34 Í þessum rann-
sóknum var talið að krabbadýrin væru
sniðgengin vegna þess hversu smá þau
voru en einnig virðist skipta máli hvert
framboðið var af öðrum fæðudýrum.13
Þannig voru krabbadýr úr reki algeng
í fæðu laxaseiða samkvæmt rannsókn
í ánni Suldalslågen í Vestur-Noregi.35
Skýringin á því kann að liggja í því að
í Suldalslågen var þéttleiki smádýra á
botni lítill (100–600 dýr/m2) en meðal-
þéttleiki í Sogi við Alviðru mældist hins
vegar 110 þús. dýr/m2 og 231 þús. dýr/m2
við Sakkarhólma á árunum 1997–2008.
Það er vel þekkt að seiði laxfiska velja sér
fæðu eftir stærð hennar.36,31,20 Sýnt hefur
verið fram á mikilvægi bitmýslirfna í
fæðu laxfiska, einkum í ám sem koma úr
stöðuvötnum.16,17,19,37,38 Komið hefur fram
að fæðunám laxaseiða byggist aðallega
á reki lífvera31,12 en einnig hefur verið
sýnt fram á að laxfiskar nýta sér fæðu
beint af botni.11,20,29,34 Athygli vekur hve
mikilvæg fæða vorflugulirfur eru fyrir
seiði í Sogi enda þótt þær komi vart
fram í reksýnum og aðeins í litlum mæli
í botnsýnum.39 Að sama skapi var hlutur
rykmýslirfna, sem eru tiltölulega smáar,
minni í fæðu en reki. Í Tana í Norður-
Noregi voru vorflugur aðalfæðan hjá
1. tafla. Skörunarstuðull (hlutfall skörunar) fæðu laxfiskaseiða við Alviðru og Sakkarhólma.
– Diet overlap index for food of salmonids at Alviðra and Sakkarhómi.
Urriði
Trout
Bleikja
Charr
Lax
Salmon
1+
Lax
Salmon
2+
Alviðra:
Urriði / Trout 52,5 50,0
Bleikja / Charr 66,4 37,0 37,5
Lax / Salmon 47,2 34,2
Lax / Salmon 0+ 31,1 31,4 69,0 27,4
Lax / Salmon 1+ 51,8
Sakkarhólmi:
Urriði / Trout 57,9
Lax / Salmon 59,5 48,1