Fræðaþing landbúnaðarins - 04.02.2005, Síða 53

jurtaolíum og 0-2% í morgunverðarkomi. Verulegt magn af trans fitusýmm getur því
verið í vömm þar sem notað er smjörlíki og bökunar eða steikingarfeiti.
CLA
Áhugi á CLA hófst fyrir alvöru upp úr 1987 eftir að birtar höfðu verið niðurstöður sem
sýndu að efhi sem fannst í grilluðu nautahakki nokkmm ámm áður og reyndist í
tilraunum vinna gegn vexti krabbameinsffuma var CLA (Ha og fl 1985; Pariza 2004).
CLA er fjölbreyttur hópur af 18:2 fitusýmm sem innihalda „conjugemð" (pömð) tvítengi
eins og að ofan greinir. Þær vom vel þekktar sem milliliðir í geijunarferlum í vömb
jórturdýra. Örvemr í vömbinni kljúfa fóðurfituna í glýseról og fitusýrar. Glýserólið geta
þær gerjað eins og kolvetni en ekki fitusýmmar. Þær geta umbreytt ómettuðum fitusýmm
og aflað sér nokkurrar orku með því að skeyta vatnsefnisatómum á tvítengin og þar með
herða fitusýrumar. Þetta er ástæðan fyrir því að fita í afurðum jórturdýra er harðari en
samsetning fóðursins gæti gefið til kynna. Ensím í plöntum og dýmm geta aðeins myndað
tvítengi af cis gerð, en bakteríur bæði cis og trans bindinga. Hersla fitusýra er flókið ferli
með fjölda millistiga þar sem fyrir koma fitusýrur með bæði cis og trans tengi, þar með
taldar CLA. Fita í grösum og belgjurtum er í formi glýkólípíða (40-50%) og fosfólípíða
þar sem aðal fitusýran er a-línólínsýra, 45-60%, (Loor og fl. 2002a; Elgersma og fl.
2004). Fita í kjamfóðri er að mestu í formi tríglýseríða, annaðhvort úr olíufræjum eða
fiskfitu. í flestum olíufræjum er mest af línólsým en í fiskfitu er mikið af fjölómettuðum
langkeðju fitusýmm.
5. mynd. Myndun CLA í vömb og vefjum
Á 5. mynd er sýndur í aðalatriðum ferill herslu á línólsým í vömb. Ferillinn endar á
sterínsým en tvö millistig em CLA cis 9, trans 11 18:2 og trans 11 18:1.1 hversu miklum
mæli efnagreiningamar ganga fer eftir aðstæðum í vömbinni. Talað er um að
efnabreytingin á trans 11 18:1 yfir í sterínsým sé hraðatakmarkandi skref og bakteríum í
vömbinni hefur verið skipt i hópa, A og B. A hópurinn em þær sem breyta línólsým í
trans 11 18:1, en B hópurinn þær sem breyta þeirri síðamefndu í sterínsým (Kemp og
Lander 1984). Sýnt heftir líka verið fram á geijunarferla þar sem a-línólínsým og ólínsým
er með áþekkum hætti breytt í sterínsým með mismunandi millistigum af CLA og trans
18:1 sýmm (Loor og fl. 2002b). Leiddar hafa verið líkur á ferli þar sem línólsýra er breytt
i sterínsým með CLA trans 10, cis 12 18:2 og trans 10 18:1 sem millistig (Bauman og
Griinari 2001,2003). Báðar þessar fitusýrar finnast í mjólkur- og líkamsfitu jórturdýra og
geta verið til staðar í nokkmm mæli við vissar aðstæður og þá haft vemleg áhrif á t.d.
fitustyrk í mjólk. Að auki hafa fundist i vömb jórturdýra margar gerðir af 18:1, 18:2 og
51