Skessuhorn - 19.05.2021, Blaðsíða 27

MiðViKudAGuR 19. MAÍ 2021 27
Pennagrein
„Hver vegur að heiman er vegur-
inn heim,“ segir máltækið en þó
kemur hann lítt að gagni til og
frá nema hann sé þokkalega fær.
um vegamál var allmikið rætt í
Norðvesturkjördæmi fyrir síð-
ustu sveitarstjórnarkosningar og
ekki að tilefnislausu enda er í kjör-
dæminu eitt hæsta hlutfall lands-
ins af tengivegum á möl. undir-
ritaður vildi frá byrjun kjörtíma-
bils beita þekkingu sinni, reynslu
og tengslum til þess að þoka mál-
um áfram fyrir sitt eigið hérað og
síðar svæðið í heild sinni.
Á fyrsta sveitarstjórnarfundi
að loknu sumarleyfi kosningaár-
ið 2018, var samþykkt samhljóða
tillaga undirritaðs, þess efnis að
stofna starfshóp um samgöngu-
mál, sem yrði sveitarstjórn inn-
an handar varðandi tillögugerð
og forgangsröðun í vegamálum.
Í þessum hópi tóku sæti oddvit-
ar beggja lista auk sveitarstjóra.
Starfshópurinn tók til starfa strax í
september 2018 og átti símafundi
með hluta af þingmannahópi kjör-
dæmisins og samgönguráðherra
auk staðfunda með forsvarsmanni
Vegagerðar ríkisins á Hvamms-
tanga og svæðisstjóra sömu stofn-
unar á Norðurlandi.
Nokkrum vikum síðar eða á
haustþingi Samtaka sveitarfélaga á
Norðurlandi vestra í október 2018
var samþykkt stofnun samgöngu-
og innviðanefndar SSNV. undir-
ritaður hlaut stuðning og traust
sveitarstjórnar Húnaþings vestra
til að setjast í umrædda nefnd fyrir
hönd Húnaþings vestra.
Samgöngu- og innviðanefnd tók
til starfa strax í desember 2018 og
var starfið yfirgripsmikið. Fyr-
ir voru tekin vega-, hafnar-, flug-
vallar-, fjarskipta- og raforkumál.
Gengið var rösklega til verks og
skilaði nefndin af sér skýrslu og um
leið tillögu að samgöngu- og inn-
viðaáætlun SSNV á ársþinginu vor-
ið 2019. Skýrslan og tillagan voru
samþykkt samhljóða á þinginu og
þar náðist þakkarverð eining og
afgerandi niðurstaða. Niðurstaða
varðandi vegamál var sú að tvær
vegaframkvæmdir voru settar á odd-
inn varðandi sameiginleg áherslu-
mál sveitarfélaganna á Norður-
landi vestra. Annars vegar upp-
bygging syðri hluta Skagastrandar-
vegar, sem nefnist Þverárfjallsvegur
um Refasveit, ásamt nýrri brú yfir
Laxá í Refasveit. Meginþungi þessa
verkefnis var á áætlun seinni hluta
fyrsta tímabils samgönguáætlunar,
þ.e. 2023 og 2024 en í fyrra var tek-
in ákvörðun um að flýta verkinu og
fer það væntanlega í útboð á næstu
dögum. Hins vegar var um að ræða
uppbyggingu Vatnsnesvegar, sem
lengi hefur verið baráttumál sveit-
arstjórnar Húnaþings vestra og
íbúa í kringum Vatnsnes. Að öðru
leyti setti hvert sveitarfélag fyrir sig
fram sínar áherslur varðandi for-
gangsröð vegaframkvæmda. Þeg-
ar samgönguráðherra lagði fram
endurskoðaða samgönguáætlun á
alþingi haustið 2019 var Vatnsnes-
vegurinn kominn á áætlun, reynd-
ar undir þeim formerkjum að mik-
ill minnihluti fjármagnsins átti að
koma á öðru tímabili áætlunarinnar
en aukinn meirihluti fjármagnsins
á þriðja tímabili. Samþykkti sam-
göngunefnd alþingis og síðar meiri-
hluti þingsins þessa tillögu ráðherra
að endurskoðaðri áætlun. Engum
blöðum er um það að fletta að stóru
skrefin í þessari baráttu, þ.e. að ýta
Skagastrandarvegi/Þverárfjallsvegi
framar og koma Vatnsnesvegi inn á
áætlun má öðrum þræði þakka slag-
kraftinum sem kom í kjölfar þess að
Skagastrandarvegur/Þverárfjalls-
vegur og Vatnsnesvegur voru sam-
þykktir sem sérstök forgangsverk-
efni í samgöngu- og innviðaáætlun
SSNV.
Síðan Vatnsnesvegur komst inn á
samgönguáætlun hefur undirritað-
ur talað fyrir tvennu innan sveitar-
stjórnar Húnaþings vestra, á þing-
um SSNV, á þingmannafundum
og fundum með embættismönnum
Vegagerðar ríkisins. Annars vegar
að fá Vatnsnesveginn færðan framar
í samgönguáætlun og hins vegar að
fá fjármagn úr tengivegapotti í milli-
tíðinni til að byggja upp stutta kafla
á hverju ári og nýta þannig tímann
til að vinna í haginn þegar kemur
að aðalframkvæmdinni. Þessi þrýst-
ingur og samstaða sveitarstjórnar
hefur skilað því að á þessu ári verð-
ur farið í byggingu nýrrar brúar yfir
Vesturhópshólaá í Vesturhópi og
um leið uppbyggingu á veginum frá
Þorfinnsstöðum og út fyrir nefnda
á eða tæplega þriggja km kafli. Á
næsta ári verður síðan farið í upp-
byggingu fimm km kafla á Vatns-
nesvegi að vestanverðu frá Kára-
stöðum og út fyrir Ánastaði.
,,Stórfé! Hér dugar ei
minna“
Einar Benediktsson skáld sagði í
ljóði sínu Aldamót, sem hann gaf út
fyrir aldamótin 1900, að þörf væri á
stórfé til að byggja upp landið um
og eftir þau aldamót. Þessi barátta
fyrir bættum samgöngum á Norð-
urlandi vestra um svokallaða tengi-
vegi hefur leitt í ljós að hér dugar
ei minna en stórfé og stórátak. Slíkt
átak myndi væntanlega standa næsta
áratuginn og án efa hafa jákvæð og
góð áhrif bæði á daglega vegferð og
velferð fólks vítt og breitt um hér-
öð.
undirritaður vill setja fram til-
lögu þess efnis að þeim tengivega-
potti, sem Vegagerð ríkisins hefur
nú úr að moða og settar eru í tæp-
lega kr. 1.000 milljónir árlega, verði
skipt í tvennt, þ.e. tengivegapott i
og tengivegapott ii. Tengivega-
pottur i myndi standa undir upp-
byggingu tengivega, sem auk inn-
ansveitarumferðar og skólaaksturs
innihéldi allnokkra ferðamannaum-
ferð og þaðan af meira. Þennan pott
þyrfti að tvöfalda með fjárframlög-
um samtals kr. 2.000 milljónir ár-
lega. Vegir sem fjármagnaðir væru
úr þessum potti þyrfti að byggja
vel upp í tvöfaldri breidd og leggja
bundnu slitlagi. Tengivegapottur ii
stæði síðan undir uppbyggingu á
tengivegum, sem auk innansveitar-
umferðar og skólaaksturs innihéldi
nokkra ferðamannaumferð eða
þaðan af minna. Þennan pott þyrfti
að fjármagna með kr. 1.000 millj-
ónum árlega. Vegir, sem fjármagn-
aðir væru úr þessum potti, þyrftu
að lagfærast eftir atvikum og yrðu
síðan lagðir bundnu slitlagi í einni
og hálfri breidd. Sumir þessara vega
þarfnast í raun ekki mikilla lagfær-
inga til að hægt sé að leggja á þá.
Í ofangreindri tillögu er öðr-
um þræði verið að koma með nýja
nálgun á það stórverkefni, sem upp-
bygging tengivega vissulega er, og
flestir ef ekki allir eru sammála um
að gangi fremur hægt fram. Í þessu
efni er mikilvægt að gera sér grein
fyrir því að hér væri um tímabund-
ið stórátak að ræða og einnig hitt
að draga mundi hratt úr fjárþörf til
viðhalds sömu vega s.s. ofaníburði,
bleytingu, söltun og heflun. Það
hefur sannarlega sitt að segja þegar
allt kemur alls og verkefnið er gert
upp að lokum.
Magnús Magnússon
Höf. er sveitarstjórnarfulltrúi og
byggðarráðsmaður Húnaþings vestra,
nefndarmaður í samgöngu- og inn-
viðanefnd SSNV og frambjóðandi í
3.-4. sæti í prófkjöri Sjálfstæðisflokks-
ins í Norðvesturkjördæmi.
Breiðafjörður er gjöful auðlind sem
fólk hefur nýtt sér til lífsviðurværis
um aldir og gerir enn. En auðlindir
eru ekki gefin stærð né er það sjálf-
gefið að það takist að skapa verð-
mæti úr auðlindum landsins. Verð-
mæti þeirra hvílir fyrst og fremst
á því hversu vel tekst að nýta þær
með sjálfbærum hætti. Þekking og
framtak, fjármagn og rannsóknir,
allt þetta og meira þarf til þannig
að náttúruauðlind verði verðmæti
og gagnist þjóðinni. Þetta á við um
Breiðafjörð sem og allar aðrar nátt-
úruauðlindir Íslendinga.
Hin síðari ár hafa stjórnvöld og
vaxandi hluti almennings lagt rík-
ari áherslu en áður á verndun og
friðun ýmissa náttúruauðlinda og
áhugaverðra svæða. Þessi þróun er
skiljanleg og líka réttmæt í mörgum
tilvikum. Við eigum ávallt að ganga
vel um umhverfið okkar og vernda
viðkvæmar náttúruperlur. En á
sama tíma hafa mörkin á milli þess
hvað á að friða og hvað á að nýta
orðið óljósari. Skiptar skoðanir um
hálendisþjóðgarð og orkunýtingar-
kosti bera þess enn fremur merki
að lítil samstaða er um hvaða svæði
nákvæmlega eigi að friða, hversu
langt eigi að ganga, hvernig stýr-
ingu friðaðra svæða skuli háttað og
að hversu miklu leyti sjálfbær nýt-
ing auðlinda á friðuðu svæði skuli
vera heimiluð.
Framtíð
Breiðafjarðarnefndar
Nýlegar tillögur Breiðafjarðarnefndar
um ríkari vernd og stækkun verndar-
svæðis Breiðafjarðar eru einnig þessu
marki brenndar. En nefndin leggur
til við umhverfisráðherra að Breiða-
fjörður verði tilnefndur á lista Rams-
arsvæða, að Breiðafjörður verði skil-
greindur sem þjóðgarður í sjó og að
Breiðafjörður verði tilnefndur á heims-
minjaskrá uNESCO. Þá er lagt til að
lög um verndarsvæðið verði endur-
skoðuð og svæðið m.a. stækkað þann-
ig að það nái yfir allan Breiðafjörð, frá
Bjargtöngum að Öndverðarnesi. Íbú-
ar við Breiðafjörð hafa gert fjölmarg-
ar athugasemdir og sett fyrirvara við
þessar tillögur sem og sveitarfélög og
taka má undir margt af því sem þar
kemur fram.
Í stuttu máli er hægt að draga þessa
gagnrýni íbúa saman í tvær lykilspurn-
ingar: 1) Er þörf á frekari friðun og al-
þjóðlegri skráningu með þeim skuld-
bindingum sem því fylgir? 2) Eru til-
lögurnar í þágu og á forsendum íbúa
Breiðafjarðar?
Þörfin
Að mati Breiðafjarðarnefndar er
möguleg fjölgun ferðamanna og auk-
in ásókn í náttúruauðlindir svæðis-
ins helstu rök fyrir sterkari og skýr-
ari verndun Breiðafjarðar. Í greinar-
gerð Breiðafjarðarnefndar er þess hins
vegar ekki getið og engar upplýsing-
ar að finna annars staðar að lífríki og
umhverfi Breiðafjarðar stafi hætta af
þeirri sjálfbæru auðlindarnýtingu sem
þar er nú stunduð eða að átroðningur
ferðamanna við hólma og sker sé slík-
ur að í óefni stefni. Ætla má að hætt-
an sem kann að steðja að fólki og um-
hverfi vegna úreltrar ferju á undan-
þágu sem siglir yfir Breiðafjörðinn sé
mun alvarlegri.
Sá galli er á greinargerð nefndarinn-
ar að í henni ekki er fjallað um hvern-
ig stýra eigi ferðamönnum á svæð-
inu eða takmarka fjölda þeirra. Þá er
ekki annað að sjá en markmiðið með
formfastari og sterkari umgjörð frið-
unar á svæðinu, t.d. með skráningu á
lista Ramsarsvæðis og heimsminjaskrá
uNESCO, sé beinlínis til að koma í
veg fyrir frekari auðlindanýtingu á
svæðinu eða hið minnsta takmarka
hana eins og kostur er, án þess að að
baki þeirri skoðun liggi hlutlæg vís-
indaleg úttekt á umhverfinu og lífríki.
Á meðan ekki er sýnt fram á með
skýrum hætti þörfina fyrir frekari frið-
unarráðstafanir við Breiðafjörð telst
málið vanreifað og ekki tækt til frekari
málsmeðferðar.
Í þágu íbúa?
Stofnun þjóðgarðs á tilteknu svæði
getur sannanlega haft í för með sér
samfélagslegan ávinning fyrir íbúa og
sveitarfélög. undirbúningur og stofn-
un þjóðgarðsins Snæfellsjökuls ber
þess glöggt merki en í því máli, sem
átti sér langan aðdraganda, reyndi mik-
ið á góða samvinnu heimamanna og
stjórnvalda. Í greinargerð Breiðafjarð-
arnefndar er ekki vikið að efnahags-
legum og samfélagslegum áhrifum af
aukinni vernd með stofnun þjóðgarðs
og skráningu samkvæmt alþjóðlegum
stöðlum og skilmálum en mikil áhersla
lögð engu að síður á fræðslu, sam-
tal og samráð. Eftir stendur að mark-
mið þjóðgarða er að tryggja aðgang
og nýtingu út frá náttúruvernd. Eftir
er að taka samfélagslega- og efnahags-
lega þætti með í reikninginn.
Jafnvel þótt tekið sé fram í friðlýs-
ingarskilmálum að styrkja skuli byggð
og atvinnustarfsemi er ljóst að slíkir
skilmálar og friðun torvelda mjög alla
innviðauppbyggingu og frekari verð-
mætasköpun með kostnaðarsamri og
tímafrekri stjórnsýslumálsmeðferð við
mat á umhverfisáhrifum, leyfisveitinga
og skipulagsbreytinga. Stjórnsýslu-
hryllingurinn vegna veglagningar í
Gufudalssveit er dæmi um hvað ber að
varast í þessum efnum.
Á réttum forsendum
Í upphafi var þess hér getið að auð-
lind er ekki gefin stærð heldur verður
að nýta hana með skynsamlegum hætti
til að hún teljist verðmæt. Íbúar við
Breiðafjörð eiga að fá notið sérstöðu
svæðisins og nálægðar við margvís-
leg tækifæri sem Breiðafjörður hefur
upp á að bjóða og kann að bjóða upp
á til að búa til verðmæti úr þeim auð-
lindum. Aðalatriðið er að jafnvægið á
milli náttúrverndar og sjálfbærrar auð-
lindanýtingar í Breiðafirði verði fund-
ið út frá forsendum íbúa og byggða
við Breiðafjörð. Ef það er haft að leið-
arljósi má í besta falli líta á tillögur
Breiðafjarðarnefndar sem innlegg inn
í takmarkaðan anga málsins, þar sem
meginmálið snýr að framtíð og tæki-
færum íbúa Breiðafjarðar til að vaxa og
dafna á sínum forsendum.
Teitur Björn Einarsson
Höfundur er lögmaður og sækist eftir
2. sæti í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í
Norðvesturkjördæmi
Skynsamleg nýting eða miðstýrð friðun?
Pennagrein
Vegurinn að baki –
vegurinn framundan
Stórátaks er þörf í tengivegamálum