Þjóðmál - 01.12.2016, Blaðsíða 91

flytja íslendinga á Jótlandsheiðar.108 Græn-
lendingar fundu ekkert skjól heldur í hinu
norsk-danska veldi. Land þeirra einangraðist,
og þeir hurfu úr sögunni. Ekki munaði miklu,
að hlutskipti okkar íslendinga yrði hið sama.
Prófessor Baldur Þórhallsson gerir síðan
mikið úr því, að íslendingar hafi fundið sér
„menningarlegt skjól" í Kaupmannahöfn,
vegna þess að þeir gátu stundað þar nám og
kynnst helstu hræringum Norðurálfunnar.109
Vissulega vaknaði áhugi Dana á íslenskri
menningu, og þeir veittu henni verulegan
stuðning, einkum á 19. öld. En hvort tveggja
var, að menning okkar hafði orðið til, áður en
eða um það leyti sem íslendingar gengust
á hönd konungi og að þeir voru þar vei-
tendurekki síðuren þiggjendur.Tékkneski
rithöfundurinn Milan Kundera skrifar í
hugleiðingu um og vörn fyrir smáþjóðir:
Mér dettur í hug ísland. Á tólftu og þrett-
ándu öld fæddust þar bókmenntaverk,
þúsundir blaðsíðna, sögurnar. Um þær
mundir höfðu hvorki Frakkar né Englend-
ingar skapað slík lausamálsverk á þjóð-
tungum sínum! Við ættum að íhuga þetta
vandlega: Fyrsti fjársjóður Norðurálfunnar
í lausu máli var skapaður af fámennustu
þjóð hennar, sem enn telur innan við þrjú
hundruð þúsund manns.110
Hér sem oftar virðist prófessor Baldur hafa
hausavíxl á hlutunum: íslendingar voru ekki í
neinu sérstöku skjóli, þegar þeir sköpuðu þau
verk, sem lengst mun halda nafni þeirra á
lofti, þótt þeirfengju miklu síðaraðstoð Dana
við að varðveita ýmsa þætti þessara verka,
til dæmis handritin. Og Danakonungur var
með stuðningi sínum við íslenska námsmenn
að bæta að nokkru leyti fyrir það, er hann
lét greipar sópa um eignir kirkju og klaustra
eftir siðaskipti. Jón Sigurðsson reiknaði út,
að hann ætti að greiða miklu hærri bætur.111
Þótt Danir hafi vissulega reynst okkur betur
en títt er um erlenda stjórnendur, er óþarfi
að segja, að við höfum verið í menningarlegu
skjóli þeirra. Það er enn fremur umhugsunar-
efni, að eftir miðja 19. öld veltu Danir því fyrir
sér að láta ísland af hendi við Þjóðverja, gætu
þeir með því haldið Norður-Slésvík. Raunar
Baldur Þórhallsson, Guy Monnet prófessor I Evrópufræðum
í Háskóla íslands (en slík prófessorsstaða felur í sér allt að
€50 þúsund íframlög frá E5B á þremur árum), var vara-
þingmaður Samfylkingarinnar 2009-2013ogsatá þingi
íjúní 2011 og maí-júní 2012. Hann hefur í fjölda ritgerða
sett fram þá kenningu, að íslendingar geti ekki staðið á
eigin fótum, heldurþurfí skjól.
vildi Danakonungur vinna það til að vera
áfram hertogi í Slésvík og Holtsetalandi, að
Danmörkgengi (þýska ríkjasambandið.112
Mörg skjól í stað eins
Prófessor Baldur Þórhallsson telur, að öll smá-
ríki þurfi skjól, en þau séu enn betur komin
í faðmi alþjóðasamtaka en voldugra grann-
ríkja, því að þau njóti góðs af venjum og
reglum samtakanna.113 En er lcesave-deilan
alræmda ekki dæmi um hið þveröfuga? Þar
beittu Bretarog Hollendingar Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum blygðunarlaust til að knýja
íslendinga til að taka ábyrgð á greiðslum,
sem þessar þjóðir höfðu að eigin frumkvæði
og án samráðs við íslendinga innt af hendi
til viðskiptavina Landsbankans, sem átt
höfðu innstæður á svokölluðum lcesave-
reikningum. Lán til íslands frá Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum hlutu ekki afgreiðslu, fyrr en
íslendingar höfðu gefist upp fyrir Bretum
og Hollendingum. Það er síðan annað mál,
að íslendingar hefðu aldrei átt að taka þessi
lán. Þeir þurftu þau ekki. En í rauninni er
svarið við skjólkenningu Baldurs, að auðvitað
þurfi smáríki skjól. En þau þurfi mörg skjól
frekar en eitt, ýmsa markaði, fjölbreytileg
menningartengsl, fleiri en einn bandamann.
ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2016 89