Þjóðmál - 01.06.2020, Síða 85

ÞJÓÐMÁL Sumar 2020 83
hann er sjálfur eigandi starfsorku sinnar, en ef
annar ráðstafar henni fyrst og fremst sjálfum
sér til hags.
Afstaða þjóðar, sem seld er undir yfirráð
annarrar, er hin sama og þess sem í ánauð
er. Slík var afstaða íslensku þjóðarinnar allt til
1918 þrátt fyrir nokkra rýmkun á rétti hennar
síðustu áratugina þar á undan.
En sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar að þessu leyti
lauk með sigri 1918, segja sumir. Vissulega
má til sanns vegar færa að þá hafi ánauð hennar
verið lokið. En var fullt stjórnskipulegt frelsi
hennar þar með fengið? Voru verkefni hinnar
eiginlegu sjálfstæðisbaráttu þar með úr sögunni?
Myndi sá bóndi telja sig að fullu frjálsan, sem
að vísu mætti ákveða sjálfum sér og heima-
fólki sínu reglur til að fara eftir, en þyrfti þó að
leita samþykkis óðalsbónda á fjarlægri jörð
til þess að fyrirmælin hefðu nokkra þýðingu?
Ef hann mætti ekki hafa skipti við nágranna
sína nema fyrir milligöngu óðalsbóndans eða
öllu heldur vinnumanna hans, yrði að hafa
einhvern þessara vinnumanna með í förinni
ef hann skryppi í kaupstað og engin þessara
viðskipta hefðu lögformlegt gildi nema óðals-
bóndinn samþykkti? Ef hann að vísu mætti
hafa eigin hund til að reka úr túninu, en hefði
þó, til þess að víst væri að fjárreksturinn færi
fram eftir öllum listarinnar reglum, jafnframt
sérstaklega vaninn hund frá óðalsbóndanum
til túngæslunnar? Og myndi bóndi telja þann
eignarrétt á jörð sinni mikils virði sem því skil-
yrði væri háður að þrjátíu menn aðrir mættu
hafa af henni öll hin sömu not og sjálfur hann?
Slíku frelsi myndi enginn íslenskur bóndi una
til lengdar. Auðvitað þættu honum þessi kjör
betri en alger ánauð, en honum myndi þykja
það furðulegt ef honum væri sagt að nú væri
frelsisbaráttu hans lokið. Og honum myndi
þykja það óþörf spurning ef hann væri að því
spurður hvort hann vildi nú ekki una þessum
kjörum sínum enn um sinn, þegar sá tími væri
kominn að hann ætti rétt á algeru frelsi.
En aðstaða íslensku þjóðarinnar er eftir
sambandslögunum einmitt hin sama og
bónda þess sem nú var lýst.
Íslendingar mega að vísu setja sér lög en þau
hafa ekki stjórnskipulegt gildi nema
konungur inn í Kaupmannahöfn samþykki
þau. Íslendingar fara ekki með utanríkismál sín
og mega enga samninga gera við önnur ríki
nema í samráði við eða fyrir atbeina danska
utanríkisráðuneytisins, og konungurinn í
Kaupmannahöfn verður að samþykkja þá til
þess að þeir hafi nokkurt gildi. Íslendingum er
að vísu heimilt að hafa eigin varðskip til gæslu
landhelgi sinnar, en þeim eru jafnframt til
frekara öryggis fengin dönsk skip til gæslunnar.
Íslendingar eiga að vísu land sitt, en þeir eru
skyldir til þess að þola þrjátíu sinnum mann-
fleiri þjóð, Dönum, öll hin sömu not af landinu
og þeir sjálfir hafa.
Ætla mætti að ekki þyrfti að hvetja neinn
Íslending til að una slíku frelsi eigi lengur en
hann er skyldur til samkvæmt ströngustu
lögum. En sjálfstæðisbarátta þjóðarinnar er
orðin löng og í henni hefur margt furðulegt
komið fyrir.
Hin langa sjálfstæðisbarátta þjóðarinnar hefur
verið þríþætt. Engan getur undrað þó að hin
gamla yfirráðaþjóð okkar, Danir, hafi verið
tregir til að sleppa völdum sínum hér á landi.
Slíkt er í samræmi við mannlegt eðli. Óvild
þeirra til Íslendinga hefur áreiðanlega ekki
ráðið afstöðu þeirra, enda hefur hún sjálfsagt
aldrei verið fyrir hendi. Metnaður og
hagnaðar von hafa eflaust haft einhver áhrif.
Þetta hafa samt ekki verið aðalorsakirnar. Bein
góðvild hefur sennilega ráðið mestu um. Eftir
aldalanga stjórn Dana á landinu var hag
íslensku þjóðarinnar svo komið að bestu
menn þeirra trúðu því í alvöru að Ísland væri
ómagi sem Danmörk mætti eigi hendi af
sleppa, heldur yrði með ærnum kostnaði að
treina í lífið.
Engan getur heldur undrað þó að erlendar
þjóðir hafi yfirleitt látið sig sjálfstæðisbaráttu
íslensku þjóðarinnar litlu skipta. Af eðlilegum
ástæðum hefur þekking þeirra á málefnum
Íslands verið lítill og áhuginn á þeim enn
minni. Þeim sem lítið þekkja til lands eða
þjóðar hlýtur að sýnast það ganga kraftaverki
næst ef svo lítil þjóð sem Íslendingum tækist