Fiskifréttir - 30.08.1996, Blaðsíða 5

FISKIFRÉTTIR 30. ágúst 1996
Höfum við
gengið tilgóðs...?
— eftir Ágúst Einarsson
Það hafa orðið miklar breytingar
í sjávarútvegi undanfarin 25 ár.
Vinnuafl í sjávarútvegi hefur þó
ekki breyst mikið á þessu tíma-
bili. Fyrir aldarfjórðungi unnu
13% vinnufærra manna beint við
fiskveiðar og - vinnslu en nú er
hlutfallið rúmlega 11%.
Hvað hefur breyst?
Þær breytingar sem setja eink-
um mark sitt á síðustu 25 ár eru
eftirfarandi:
* Veruleg endurnýjun í togara-
flotanum með skuttogurum.
* Gámaútflutningur stórjókst á
tímabili, en síðar dró úr hon-
um.
* Frystitogarar urðu mjög mikil-
vægur þáttur í botnfiskvinnslu,
en þeir þekktust ekki hérlendis
fyrir 25 árum.
* Verðlagskerfi innanlands ger-
breyttist með frjálsu fiskverði,
afnámi Verðlagsráðs og upp-
byggingu innlendra fiskmark-
aða.
* Ör tækniþróun, einkum í fisk-
veiðum, m.a. með nýjum tækj-
um.
* Úthafsveiði, sem var nær eng-
in fyrir 10 árum, hefur stórauk-
ist.
* Fjárfestingar Islendinga í sjáv-
arútvegi hafa margfaldast á
síðustu árum.
* Fjárhagsstaða sjávarútvegsfyr-
irtækja hefur styrkst verulega á
síðustu árum, m.a. vegna þátt-
töku á hlutabréfamarkaði.
* Nýjar fisktegundir skipta sí-
fellt meira máli eins og rækja
og loðna en hvalveiðar hættu á
þessum tíma.
Þessar breytingar eru meiri og
mikilvægari en flestir gera sér
grein fyrir og hægt er að skrifa
langt mál um hvern þessara ein-
stöku þátta.
Hvað hefur lítið breyst?
Það er einnig forvitnilegt að
velta fyrir sér þeim sviðum þar
sem litlar breytingar hafa átt sér
stað.
* Sölu- og markaðsmál hafa ekki
breyst mikið. Að vísu er nú
frjáls útflutningur í allar áttir
en stóru söluaðilunum hefur
tekist vel að halda stöðu sinni.
* Það hafa orðið litlar breytingar
á launakerfum í sjávarútvegi.
Hlutaskiptakerfið er nær
óbreytt og nokkrar útfærslur af
bónuskerfum hafa verið
reyndar í fiskvinnslunni. Að
öðru leyti er þar ekki um mikla
þróun að ræða.
* Kjarasamningaferillinn, sem
markar mikilvæga umgjörð í
sjávarútvegi, hefur lítið breyst
undanfarna áratugi.
* Skipulag
greininni
hagsmunasamtaka í
hefur nær ekkert
breyst, hvorki hjá atvinnurek-
endum né verkalýðshreyfingu.
* Uppbygging opinberra aðila
hefur ekkert breyst. Fiskmatið
lagðist af en annars konar eftir-
litskerfi var byggt upp í staðinn.
* Skipulag hafrannsókna, ráðu-
neytis, lánasjóða og staðan inn-
an stjórnsýslunnar hefur verið
óbreytt mjög lengi.
* Þjónustuaðilum í sjávarútvegi
hefur vaxið nokkuð fiskur um
hrygg en þrátt fyrir það eru að-
föng sjávarútvegs enn að veru-
„Talsmenn
sjávarútvegs á
íslandi mega ekki
falla í þá gryfju að
vilja sértækar
lausnir fyrir sig og
sma
(í
legu leyti erlend, þótt einstaka
iðnfyrirtækjum hafi tekist að
marka sér góða stöðu hérlendis
og erlendis, en þau eru ekki
mörg.
* Ekki hefur tekist að auka þátt
sjávarútvegs í hagkerfinu. Þann-
ig er hlutur sjávarútvegs í verð-
mætasköpun í landinu um 16%
og hefur óbreyttur í tvo áratugi.
* Gjaldeyristekjur sjávarútvegs
eru um 50% af gjaldeyristekjum
þjóðarinnar og hefur það hlut-
fall verið óbreytt í tvo áratugi.
* Útflutningur hérlendis er um
35% landsframleiðslunnar og
hefur staðið í stað í tvo áratugi.
Það er alvarlegt vegna þess að
útflutningur hefur verið upp-
spretta aukinnar verðmæta-
sköpunar hjá fjölmörgum
nágrannaríkjum okkar, enda
höfum við dregist verulega aft-
ur úr þeim á síðustu 15 árum.
* Menntun hefur nokkuð aukist
í sjávarútvegi, m.a. vegna
starfsfræðslu í fiskvinnslu, en
áhugi á skipstjórnarmenntun
hefur minnkað, og enn er til-
tölulega fátt háskólamenntað
fólk að störfum í sjávarútvegi.
Nú má ekki alhæfa og segja að
það sé slæmt að ekki verði miklar
breytingar á ýmsum sviðum.
Hlutirnir geta verið í góðu lagi og
ekki þarf alltaf að breyta þeim í
grundvallaratriðum til að ná
betri árangri. Þetta á hins vegar
alls ekki við öll þau svið sem talin
eru upp hér að ofan og reyndar
fæst þeirra.
Gott má bæta
Það er ljóst í mínum huga að
mikið framfaraskeið hefur verið
síðustu 25 ár, einkum í sjávar-
útvegi.
Það má ekki gleyma því að
mesta bylting íslandssögunnar
varð í upphafi þessarar aldar með
vélbátunum þegar Island breytt-
ist á örfáum áratugum úr frum-
stæðum sjálfsþurftarbúskap
landbúnaðarsamfélagsins í iðn-
vætt þéttbýlissamfélag með sjáv-
arútveg sem aflvél hagkerfisins.
Þetta byggðist m.a. á frjálsri
verslun, samkeppni auðlinda og
manna, framtaki og framsýni
manna í sjávarútvegi.
Þótt þessi saga sé glæsileg þá
má ekki gleymast að kröfur til
sjávarútvegs eru enn mjög miklar
og verður svo áfram.
Sjávarútvegurinn verður að
laga sig betur að því að verð-
mætasköpun í heiminum er að
færast úr hefðbundinni fram-
leiðslu í ýmis konar þjónustu.
Sérhyggja og einangrun ein-
stakra atvinnugreina ber dauð-
ann í för með sér.
Undirritaður er sannfærður
um það að hefði ekki verið slegið
það varnar- og verndarkerfi um
landbúnað hér fyrr á árum, sem
enn er að verulegu leyti í fullum
gangi, þá væri landbúnaður á Is-
landi mun blómlegri en nú er,
afkoma þar betri og landbúnaður
stærri þáttur í hagkerfinu.
Sjávarútvegur á Islandi og
talsmenn hans mega ekki falla í
þá gryfju að vilja sértækar lausnir
fyrir sig og sína. Sá tími er liðinn
ekki hvað síst með því að undan-
farin ár hefur okkur tekist að
haga efnahagsstjórn okkar líkt og
gerist í nágrannalöndunum. Það
er ef til vill stærsta breytingin síð-
ustu 25 ár.
Höfundur er alþingismaður.
5
Fréttir
Aiþjóðahafrannsóknaráðið:
Makrílnum stafar
hætta af ofveiði
Tromsö — Magnús Þór Hafsteinsson
Fiskifræðingar Alþjóðahaf-
rannsóknaráðsins telja að makrfll-
inn í Norður-Atlantshafi sé nú
verulega ofveiddur. Yeiðiálagið
hefur aukist um helming síðastlið-
in þrjú ár og stofninn minnkað. Nú
er talið að makríllinn sé í sögulegu
lágmarki. Þetta kemur fram í
ástandsskýrslu norsku hafrann-
sóknastofnunarinnar.
Fiskifræðingar ráðlögðu að ekki
yrði veitt meira en 300.000 tonn af
makríl í ár, en heildarkvóti var
ákveðinn tæplega 420.000 tonn.
Af honum veiða Norðmenn
127.000 tonn. Raunverulegar
veiðar eru þó langtum meiri. Tals-
verðu af smærri makríl er kastað í
sjóinn af veiðiskipum þar sem sjó-
menn sækjast eftir stórum og verð-
miklum makríl til að ná sem mestu
út úr kvótum sínum, og austur-
evrópsk skip stunda kvótalausar
veiðar á alþjóðlega hafsvæði sunn-
arlega í Síldarsmugunni.
Heimsaflinn af makríl var
2.250.000 tonn árið 1993. Af þessu
voru 800.000 tonn makríll úr Atl-
antshafi, en ein og hálf milljón
tonna veiddist af Kyrrahafsmakríl.
(Benda má á að fjallað var um
makrílinn í Norðaustur-Atlants-
hafi í grein hér í Fiskifréttum í 15.
tbl. á síðastliðnu ári).
Norðmenn telja
markaðshorfur fyrir sfld
og makrfl góðar
Norðmenn telja að markað-
shorfur fyrir makríl og síld séu
góðarþessastundina. Markaðirnir
hafa verið í örum vexti undanfarin
ár og reiknað er með að þessi vöxt-
ur haldi áfram. Norðmenn hafa
tvöfaldað útflutningsverðmæti á
síld og makríl á undanförnum
tveimur árum. I fyrra var útflutn-
ingsverðmætið um 24 milljarðar ís-
lenskra króna og reiknað er með
að það verði hærra í ár. Aukið
framboð og birgðasöfnun á jap-
önskum makríl mun hugsanlega
valda þrýstingi á Japansmarkaði,
en á hinn bóginn virðast markaðir í
Austur-Evrópu vera nánast ómett-
anlegir. Eftirspurnin í Austur-
Evrópu hefur leitt til stöðugra
verðhækkana á sfld og makrfl und-
anfarin ár. Japansmarkaður er
mjög mikilvægur fyrir norskan
makríl. Norðmenn seldu Japönum
alls 140.000 tonn af makríl á síð-
asta ári sem var 94% af innfluttum
makríl þangað. Þetta kom fram á
ráðstefnu sem norski bankinn
Kreditkassen stóð fyrir í Alasundi í
síðustu viku. Norðmenn binda
vonir við að markaðir í Suðaustur-
Asíu og Kanada opnist von bráðar
fyrir sfld og makrfl, og þar með
muni álagið á aðra markaði þeirra í
dag minnka og takast muni að
halda uppi hagstæðu verði. Norð-
menn eru bjartsýnir á að þetta tak-
ist. Árið 1988 fluttu þeir út makríl
til 33ja landa. í fyrra var makríllinn
seldur til 50 landa.
Fiskmarkaðir
Allir markaðir
Vikan 18.-24. ágúst 1996
Tegund Hám. verð (kr/kg) Lágm. verð (kr/kg) Meðal- verð (kr/kg) Magn (kg)
Annar
afli 597,00 5,00 72,38 178.740
Grálúða 150,00 137,00 149,51 17.254
Karfi 90,00 5,00 66,53 98.373
Keila 80,00 15,00 67,78 59.057
Langa 110,00 16,00 80,09 11.150
Lúða 570,00 100,00 268,31 11.904
Skarkoli 270,00 30,00 101,82 75.285
Steinb. 127,00 10,00 95,63 42.446
Ufsi 63,00 10,00 48,03 210.168
Ýsa 140,00 20,00 72,74 229.297
Þorskur 165,00 88,60 905.559
80,95 1839.233
Olía á hafi úti
Olíuskip á vegum High Sea Services verða reglulega á
eftirfarandi svæðum með:
• Svartolíu - IFO 30
• Gasolíu
• Vatn
• Smurolíu
• Reykjaneshryggur
• Barentshaf
• Flæmski hatturinn
• Hjaltlandseyjar
• Önnur svæði eftir samkomulagi
Gára ehf. - skipamiðlun
Skútuvogi 1-B, 104 Reykjavík
Sími: 581-1688. Fax: 581-1685
Heimasímar: Kári Valvesson - 555-2479
Sigvaldi Hrafn Jósafatsson - 567-0384