Fiskifréttir - 30.08.1996, Side 6

7
Sauðárkrókur/rækjuvinnsla
FISKIFRÉTTIR föstudagur 30. ágúst 1996
— Þetta er það skynsamlegasta í
stöðunni. Innfj arðarrækjuveiðarn-
ar hefjast í byrjun október og við
getum einfaldlega ekki hafið
vinnslu miðað við núverandi
birgðastöðu. Mér skilst að staðan
sé svipuð hjá mörgum öðrum
rækjuvinnslum og ég veit til þess
að verið er að undirbúa svipaðar
aðgerir hjá fleiri verksmiðjum hér í
nágrenninu, segir Ágúst en hann
segir að með framleiðslustöðvun-
inni sé fyrst og fremst verið að leita
leiða til að grynnka á birgðum og
minnka áhættu fyrirtækisins.
Lækkandi afurðaverð og
birgðasöfnun hjá rækjuverksmiðj-
unum hefur orðið til þess að for-
ráðamenn í rækjuiðnaði hafa lýst
því yfir að hráefnisverð hljóti óhjá-
kvæmilega að lækka á næstunni.
Ágúst tekur í sama streng og hann
segist búast við því að samningar
um rækjuverð verði gerðir til
skamms tíma.
—• Ég á von á því að samið verði
um verð á innfjarðarrækjunni fyrir
lok septembermánaðar og senni-
lega mun sá samningur aðeins
gilda til áramóta. Við höfum gert
sérsamninga hér á Sauðárkróki við
áhafnir okkar viðskiptabáta á inn-
fjarðarrækjuveiðunum og eins við
áhöfnina á Haferni SK á úthafs-
rækjuveiðunum. Peim veiðum var
hætt nú í síðustu viku vegna
birgðasöfnunarinnar, segir Ágúst.
Rækjan úr
norðurkantinum best
til vinnslu
Að sögn Ágústs er það súrt í
broti að þurfa að grípa inn í rækju-
veiðarnar með þeim hætti sem nú
hefur verið gert.
— Pað er alls staðar góð veiði og
hjá þessu fyrirtæki er ekki hægt að
kvarta undan því að erfitt hafi
verið að fá hráefni til vinnslu. Út-
hafsrækjuveiðar Hafarnar Sk hafa
gengið mjög vel og báturinn er
ákaflega vel mannaður. Um inn-
fjarðarveiðarnar þarf ekki að fjöl-
yrða. Rækjustofninn í Skagafirði
hefur verið á mikilli uppleið og
bátarnir hafa verið fljótir að ná
kvótum sínum. Pað hefur reyndar
valdið okkur vonbrigðum undan-
farin tvö ár að innfjarðarrækjan
hefur farið smækkandi en við erum
að vona að þar geti orðið breyting
á. Jökull SK hefur fengið stærri og
betri rækju á grunnslóð hér í
Skagafjarðardjúpi en vart hefur
orðið við undanfarin ár og það gæti
bent til batamerkja, segir Ágúst en
í máli hans kemur fram að besta
rækjan, sem berst til vinnslu hjá
Dögun ehf., komi úr kantinum
fyrir norðan land.
— Það eru að jafnaði um 200
stykki í hverju kílói í aflanum sem
berst úr norðurkantinum. Inn-
fjarðarrækjan hefur hins vegar
verið heldur smá eða um 300
stykki eða meira í hverju kílói.
Rækjan af Flæmingjagrunni er
stærri en innfjarðarrækjan en það
er ekki óalgengt að um 230-240
stykki séu í hverju rækjukílói sem
hingað berst frá Flæmingjagrunni,
segir Ágúst Guðmundsson.
Ágúst Guðmundsson fram-
kvæmdastjóri Dögunar ehf.
hlut í útgerð togaranna Eriks BA
og Kan BA sem stunda rækjuveið-
ar á Flæmingjagrunni.
— Hráefnisöflun okkar byggir
Ekki þarf marga starfsmenn til eftirflokkunar eftir að rækjan hefur farið
undir leysigeislann. Nafnið „kerlingarbani“ er einmitt dregið af því að
flokkarinn hefur komið í stað fjölda starfsmanna, aðallega kvenna, sem
unnið hafa við að flokka frá útlitsgallaða rækju
hugsanlega auka nýtinguna. Þótt
staðan sé erfið í augnablikinu þá er
rétt að hafa hugfast að öll él birtir
upp um síðir og eins hefur komið í
ljós að það er of lítið fyrir okkur að
pilla með aðeins tveimur pillunar-
vélum á mestu álagstímunum, seg-
ir Ágúst en hann segir sveiflur tíð-
ar á rækjuveiðunum og framleið-
endur verði að laga sig að þeim.
— Síðasta ár var mjög hagstætt
rækjuverksmiðjunum en því miður
var uppsveiflan sem hófst í fyrra-
vor of skammvinn. Afurðaverðið
hækkaði mjög hratt og sumir vilja
halda því fram að verðið hafi verið
of hátt á vissu tímabili og það hafi
hreinlega skaðað markaðinn. Um
er litið og það er því e.t.v. ekki
skrýtið að afurðaverðið lækki, seg-
ir Ágúst en hann upplýsir að verð-
lækkunin taki til svo til allra flokka
af frystri iðnaðarrækju sem seldir
eru á markað í Evrópu. Smæsta
rækjan hefur lækkað mest eða um
25-30% frá því á sama tíma í fyrra
og stærstu flokkarnir af iðnaðar-
rækju hafa lækkað um 10%.
Grynnka á birgðum og
minnka áhættu
Ágúst segir að sú ákvörðun hafi
verið tekin í stjórn Dögunar ehf.
að gera hlé á rækjuvinnslunni um
sl. helgi á meðan staðan á mörkuð-
unum sé að skýrast.
Haförn SK 17. Dögun ehf. gerir skipið út til úthafsrækjuveiða árið um
kring
Flokkaðri rækju pakkað í poka
Mikill uppgangur hefur verið í rækjuveiðum íslenskra skipa á
undanförnum árum. Rækjustofninn innan landhelginnar hefur
vaxið og dafnað sem aldrei fyrr og að auki hafa íslensk skip sótt
góða búbót á rækjumiðin á Flæmingjagrunni undan ströndum
Nýfundnalands. Síðasta árs verður sennilega minnst sem eins
mesta uppgangsárs í íslenskum rækjuiðnaði en þá hækkaði af-
urðaverðið verulega á skömmum tíma eftir samfellda verðhjöðn-
un um langt skeið þar á undan. Nú standa rækjuframleiðendur
frammi fyrir lækkandi afurðaverði eftir skammvinna uppsveiflu.
Birgðir hafa safnast fyrir í frystigeymslum og nokkur fyrirtæki
hafa því brugðið á það ráð að hætta framleiðslu í bili. Meðal
þessara fyrirtækja er Dögun ehf. á Sauðárkróki. Fiskifréttir voru
á Sauðárkróki á dögunum og þá var rætt við Ágúst Guðmundsson
framkvæmdastjóra um starfsemina og stöðu rækjuiðnaðarins nú
um stundir.
Rækjuverksmiðjan Dögun ehf.
á Sauðárkróki var stofnuð árið
1984. Að stofnun verksmiðjunnar
stóðu fjölmargir heimamenn og
fyrir þeim vakti að taka þátt í
vinnslu á stöðugt vaxandi úthafs-
rækjuafla fyrir norðan landið.
Vinnslan hófst á vormánuðum
1984 en segja má að sama haust
hafi Sauðkrækingar dottið í lukku-
pottinn en þá hófust innfjarðar-
rækjuveiðar í Skagafirði. Heima-
menn höfðu þrýst á það um nokk-
urt skeið að Skagafjörðurinn yrði
kannaður með tilliti til rækjuveiða
en fæstir áttu von á miklum ár-
angri, hvað þá að hann yrði jafn
góður og reynsla síðustu ára ber
gleggst vitni um. Dögun ehf. er nú
í viðskiptum við útgerðir þriggja af
fjórum bátum, sem leyfi hafa til
innfjarðarveiðanna, og eru það
Jökull SK, Sandvík SK og Þórir SK
sem landa innfjarðarrækjunni til
vinnslu á Sauðárkróki. Fjórði bát-
urinn, sem er frá Hofsósi, landar á
Siglufirði.
Unnið úr 2300 tonnum af
rækju á sl. ári
Að sögn Ágústs Guðmundsson-
ar, framkvæmdastjóra Dögunar
ehf., hafa orðið nokkrar breyting-
ar á eignaraðild í fyrirtækinu á
undanförnum árum. Stærsti ein-
staki hluthafinn er Ottar Ingvason
en fyrirtæki hans, íslenska útflutn-
ingsmiðstöðin hf., kemur þar næst
á eftir. Meðal annarra eigenda eru
rækjuverksmiðjan Særún hf. á
Blönduósi og fjölmargir einstakl-
ingar á Sauðárkróki og víðar. Dög-
un ehf. gerir út eitt skip, Haförn
SK 17, á úthafsrækjuveiðar árið
um kring en auk þess á fyrirtækið
það vil ég ekki dæma en hitt er ljóst
að það er að mörgu leyti eðlilegt að
þrýst sé á um að verðið lækki. Þótt
íslendingar séu langt því frá einir á
markaði fyrir kaldsjávarrækju þá
erum við orðnir mjög stórir á þessu
sviði. Mjög góð rækjuveiði hér á
heimamiðum, sem var meiri á fyrri
hluta ársins en á sama tíma í fyrra,
auk vaxandi afla á Flæmingja-
grunni hefur orðið til þess að fram-
boðið hefur aukist þegar á heildina
Getum ekki hafið vinnslu mið-
að við núverandi birgðastöðu
— rætt víð Ágúst Guðmundsson framkvæmdastjóra Dögunar ehf.
Rækjuverksmiðja Dögunar ehf. á Sauðárkróki Myndir ESE
smiðju Dögunar ehf. að undan-
förnu. Byggt var við verksmiðjuna
í fyrrahaust og nam viðbótin 456
fermetrum. Að sögn Ágústs fólst
viðbótin m.a. í því að tekinn var í
notkun nýr 160 fermetra frystiklefi
og að auki var bætt við ísklefa, hrá-
efnismóttöku, ketil- og vélahúfi og
geymslu fyrir lyftara. Nýja hús-
næðið var komið í gagnið í mars sl.
en formleg vígsla fór fram 1. júní í
sumar.
— Okkur sárvantaði frystiklefa
og það er óhætt að segja að við
höfum verið á hrakhólum í þeim
efnum á undanförnum árum. Við
björguðum okkur með því að
leigja frystigeymslur af Kaupfélagi
Skagfirðinga og eins geymdum við
rækjuna í frystigámum hér fyrir ut-
an, segir Ágúst.
Dögun ehf. ræður yfir tveimur
rækjupillunarvélum en Ágúst segir
stefnt að því að bæta þriðju pillun-
arvélinni við í desember nk. en
einnig verður settur upp eftirfryst-
ir fyrir rækju og vinnslulínu verður
breytt. Pillunarvélarnar eru nú á
efri hæð gamla verksmiðjuhússins
en fyrirhugað er að færa þær niður
á neðri hæðina þannig að fram-
leiðslan verði öll á einni hæð.
Nauðsynlegt að fá
þriðju pillunarvélina
Eins og fram hefur komið í frétt-
um frá Félagi rækju- og hörpudisk-
framleiðenda standa íslenskar
rækjuverksmiðjur nú frammi fyrir
sölutregðu á helstu mörkuðum
fyrir iðnaðarrækju í Evrópulönd-
um og lækkandi markaðsverði.
Fyrir vikið hefur birgðasöfnun hjá
verksmiðjunum aukist og ákveðið
hefur verið að stöðva framleiðslu-
na um tíma hjá þó nokkrum
verksmiðjum sem aðild eiga að fé-
laginu. í þessum hópi er Dögun
ehf. á Sauðárkróki.
— En skýtur ekki skökku við að
bæta við þriðju pillunarvélinni í
ljósi markaðsaðstæðna?
— Hugmyndin með því að bæta
þriðju pillunarvélinni við er ekki
endilega sú að auka framleiðslu-
getuna. Þriðja vélin gefur okkur
svigrúm til þess að pilla rækjuna
hægar og jafnar og með því er hægt
að bæta gæði framleiðslunnar og
að meginhluta á úthafsrækjuveið-
um Hafarnar SK en að öðru leyti á
kaupum á frystri iðnaðarrækju og
á innfjarðaraflanum. Við höfum
einnig verið með viðskiptabáta á
úthafsrækjuveiðum ef aðstæður
hafa boðið upp á slíkt og þannig
fengum við t.d. úthafsrækjuafla af
Jökli SK í sumar, segir Ágúst en
hann upplýsir að á sl. ári hafi alls
verið unnið úr um 2300 tonnum af
rækju og þar af hafi hlutur inn-
fjarðarveiðanna numið 660 tonn-
um. Stefnt er að því að unnið verði
úr svipuðu heildarmagni á þessu
ári og ef allt gengur að óskum gæti
hlutur innfjarðaraflans aukist
vegna aukingar rækjukvótans í
Skagafirði.
Ágúst segir að rækjuverksmiðj-
Nýr frystiklefí bætti úr
brýnni þörf
Miklar breytingar og endurbæt-
ur hafa verið gerðar á rækjuverk-
Tómas Ástvaldsson verksmiðjustjóri er hér við „kerlingarbanann“ en svo
er hinn geysiöflugi flokkari í rækjuvinnslunni nefndur. Leysigeisli er
notaður til þess að greina illa pillaða eða útlitsgallaða rækju á færi-
bandinu og eru afköst flokkarans undraverð
urnar á Norðurlandi vestra,
þ.e.a.s. á Hvammstanga, Blöndu-
ósi, Skagaströnd og Sauðárkróki,
hafi haft með sér mjög góða sam-
vinnu á þessu ári. Hægt hafi verið
að miðla hráefni á milli verk-
smiðjanna og stjórnendur þeirra
hafi getað skipst á hugmyndum og
upplýsingum.
Myndir og texti: ESE
Unni Skúiadóttur svarað:
Enn um raekiu-
veiðar á
Flæmingjagrunni
Ágæt kunningjakona rnín til
margra ára, Unnur Skúladóttir
fiskifræðingur, birtir grein í
Fiskifréttum 16. ágúst með yfir-
fyrirsðgninni „Snorra Snorrasvni
svaraö", en ég átta mig ekki á því
hverju hún er að svara. í sama
blaði 23. ágúst cr cinnig viötal við
Unni, sem ég vil gera nokkrar
athugasemdir við.
Unnur segir: „I byrjun ársins
hélt Snorri Snorrason því fram að
eftirlitsmenn hefðu ekkert að
gera um borð í íslensk skip á
Flæmingjagrunni. Enginn með-
afli væri.“ Sfðan rekur hún mæl-
tngar á meðafla á svæöinu frá ár-
inu 1993 og fram í maf 1996. í
þeirri frásögn virðist eitthvað
hafa skolast til. Hið rétta er að
árið 1993 var ákveðið að
28 inm grindur skyldu
notaöar í rækjutrolli frá 1.
janúar 1994. Þeir íslend-
ingar sem þarna voru á
vciðum byrjuðu hins veg-
ai fljótlega aö nota grind-
ur með þrengra rimlabili
eða 22 mm og hafa verið
með þær síðan. Þar af
leiðandi hafa þeir ekki
séð þennan meðafla sem
Unnur nefnir. Ég get
heldur ekki með nokkru
móti séð að neitt hafi
breyst j þvíefni þótt cftir-
Iitsmenn hafi komið um
borö í skipin. Þá er það
ntisskilningur að ákvæði
um 22 mm rimlabil hafi
tekið gildi árið 1995. Það
var skilyrt frá og með 1.
janúar 1996. Allt tal um
áhrif af veru eftirlits-
manna um borð í skipun-
um cr því ckki á rökurn reist.
Unnur tók þessari ábendingu frek-
ar fálcga og hafði ég cnga ástæðu
til aö ætla aö eliii lieimi yröi l'ariö
og þessu yröi breytt. Hefði cg
gjarnan viljað fá að vita um brevt•
inguna fyrr.
Ég bar Jón Kristjánsson ekki
fyrir nokkrum sköpuðum hlut í
samtali okkar Unnar enda hef ég
vitað það t 25 ár að þegar mikill
munur er á afla á degi og nóttu er
aukningin á daginn oftast smærri
rækja. Þó er það ekki algilt. Unnur
segir: „Þar scm afli hcfur ávallt
verið mun minni á nóttunni alls
staðar þar sem vciðar eru stundað-
ar á rækjunni stóra kampa-
lampa..." Ég segi að þetta sé
rangt. Fyrir kemur að jafnmikið
veiðist á nóttu sem degi og líka
Rækja mæld á Flæmingjagrunni.
Meðafli
Unnur scgir að á árinu 1995
hafi meðafli verið 1-4.7%. Á ár-
inu 1996 hafi meðafli verið innan
við 2% fram í maí en þá hafi hann
farið nokkrum sinnum yfir 5%
(það þætti ekki umtalsverður
meðaflí áíslandsmiðum), og loks
sé til einstakt dæmi urn allt að
18% meðafla hjá einu íslensku
Eg veit auðvitaö ekkert hvaö
Unnur telur sig vera að sanna
meö þessu, en ekki þætti mér ól-
íklegt að í þessu 18% tilviki hafi
það óhapp hent að grindin hafi
verið óklár. Sést af þessu hversu
vel grindurnar virka og hve sjald-
gæf slík óhöpp eru.
Sýnatökur
Þá eru þaö sýnatökurnar. Ég
benti Unni á að ég teldi ;ið það að
taka aðeins citt sýni á hverjum
sóíarhring gæfi ekki rétta mynd.
kcmur það fyrir að bctur vciðist á
nóttu. en þetta fcr m.a. cftir árs-
tíma. Því er ekki hægt aö fullyrða
að afli sé ávallt minni að næturlagi,
eins og Unnur gerir.
„Veiðieftirlitið“
Hvað viö kemur „veiðieftirlit-
inu" þá vil ég ítreka að ég hef
margtckið fram aö ég amist ekki
viö eítiriiti hcldur kostnaöarsamri
vitleysu fyrir ríkiö. Unnur er fvrsta
manncskjan hér á landi sem lætur í
ljós þá skoðun að nauðsynlcgt sc
að hafa mann í hvcrju skipi til eftir-
lits við rækjuvciðar (og þá einungis
á Flæmingjagrunni). í samþvkkt
NAFO frá 1995 var kveðið á urn að
skip skyldu hafa sjónarvott um
borð. Hlutverk hans er að fylgjast
með veiðum og skrifa skýrslur og
konra upplýsingum til yfirmanna
sinna. íslenska ríkiö er svo vel efn-
um búiö að gengiö var miklu
lengra og settir eftirlitsmenn meö
lögregluvaldi um borð (samkvæmt
yfirlýsingu lögmanns Fiskistofu,
Hílmars Baldurssonar) og þeir
skyldaðir til ákveöinna starfa.
Þctta er auövitaö hið besta mál
en á ekkert skylt við milliríkja-
samninga sem getið er um í nýl-
egum lögum um eftirlit með veiö-
um utan lögsögu Islands.
Kvótasetning
í Fiskifréttum 23. ágúst er hin
fróðlegasta umfjöllun um veiðar
á Flæmingjagrunni. Þarmá sjá að
eina ferðina enn á áð taka upp
umræöur um kvótasetningu.
Stundum læðist að manni sá
grunur að mönnum sé ekki alveg
sjálfrátt. Ennþáerekki komin sú
reynsla á þessar veiðar að ástæða
sé til að að færa íslensku
aðferðina yfir á þetta
svæði eða taka upp sókn-
arstýringu. Ég bendi á að
hægt er að grípa til ann-
arra aöferöa við stjórnun
veiða; til dæmis að skylda
leggpoka (það er gert á
vissum svæðum við Is-
W land); að skylda stærri
M möskva í belg og poka; að
■gjj ioka ákveðnum svæðum
þar sem vitað er að mest
er af smárækjunni.
Á sfðasta fundi N AFO
lagði vísindanefndin tit
alfriðun á svæðinu. Þeirri
tillögu var ýtt út af borð-
inu sem rakalausri vit-
leysu. Fulltrúi íslands í
nefndinni var ekki á fund-
inum en segist ekki
myndu hafa lagt til slíka
friðun (þ.e. algjört veiði-
Ég man þó ekki
betur en að álit Hafrannsókna-
stofnunar á skýrslu vísindanefnd-
ar NAFO hafi verið á þá lund að
taka undir það scm þar kom
l'ram. I-lvaða vísindi fclastí því að
heppilegra sé að leyfa takmark-
aðar veiðar með kvótasetningu
svo einhverjar upplýsingar fáist
um stofninn? Svona yfirlýsingar
flokkast undir pólitík.
Hvernig í ósköpunum getur
þaö verið að verulegur misbrest-
ur sé á því að NAFO ríkin til-
kynni um al'la skipa sinna mcð
reglubundnum hætti? Getur
verið að þjóðirnar framfylgi ekki
samkomulaginu um sjónarvott-
ana? Margir muna svardaga sjáv-
arútvegsráðuneytisíns og ráð-
herra um ófrávíkjanlega skyldu
þar um.
Getur verið að lítið sé á tölum
annarra þjóða að byggja? Er það
kannski mögulegt að verið sé aö
hafa okkur að fíflum?
Höfundur er skipstjóri og
útgerðarmaður, og formaður
Félags úthafsútgerða.