Fiskifréttir - 20.12.1996, Blaðsíða 5

FISKIFRÉTTIR föstudagur 20. desember 1996
Guðmundur Guð-
mundsson, skipstjóri
á Hafsúlunni HF-77,
spyr í síðasta tölubl-
aði Fiskifrétta fyrir
hverja forysta SSÍ sé
að berjast vegna af-
ctöAnnnor 111 FiiAtn
Eru þetta virkitega
hagsmunir sjómanna?
— eftir Hóimgeir Jónsson
brasksins svokallaða.
Ég get svarað því um-
búðalaust hvað mig -----------
varðar að ég er að vinna að hags-
munamálum þeirra sjómanna
sem mynda Sjómannasambands
íslands. Sjómenn á netabátum á
suðvesturhorninu eru þar ekki
undanskildir. Ég get jafnframt
fullvissað Guðmund um það, að
þann dag sem mér verður sýnt
fram á að ég sé ekki að vinna að
hagsmunum framangreindra sjó-
manna með starfi mínu hér, mun
ég með það sama fá mér aðra
vinnu.
Er þetta
atvinnuskapandi?
Guðmundur nefnir dæmi um
tekjumöguleika miðað við að
skipið veiði aðeins eigin afla-
heimildir annars vegar eða sjó-
menn taki þátt í kvótakaupum
útgerðarinnar hins vegar. Dæmi
Guðmundar er rétt svo langt sem
það nær, en því miður ekki reiknað
til enda. Dæminu má snúa upp á
fiskverkafólk til að það verði betur
skiljanlegt. Segjum sem svo að
fiskverkakonu sé boðin vinna hjá
fiskverkun. Henni sé sagt að hún
geti fengið vinnu í u.þ.b. 3 mánuði
vilji hún fá 600 kr/klst í kaup. Ef
hún hins vegar samþykki að tíma-
kaupið verði lækkað niður í 350
kr/klst geti hún fengið vinnu í
u.þ.b. 12 mánuði, því annar fisk-
verkandi sé tilbúinn að útvega
vinnslunni viðbótarhráefni. Fyrir
viðbótarhráefnið þurfi vinnslan
hins vegar að greiða þeirri fisk-
verkun sem hefur nóg hráefni sem
svarar 250 kr/klst af tímakaupi
hennar. Ég hlýt auðvitað að spyrja
hvort slík ráðstöfun sé atvinnu-
skapandi fyrirfiskverkafólk. Hvað
ætlar fiskverkunin sem fær til sín of
mikið hráefni að gera við það ef
fiskverkakonan neitar að taka þátt
í slíkum skrípaleik?
„Meðþvíað
samþykkja þessa
ráðstöfun eru þeir
sömu útgerðar-
menn og sjómenn
jafnframt að færa
sterk rök fyrir því
að íeggja eigi
auðlindaskatt á
sjávarútveginn“
Eru að greiða
auðlindaskatt
Þó að dæminu hér að framan sé
snúið upp á fiskverkafólk er þetta
nákvæmlega það sem er að gerast
þegar sjómenn taka þátt í kvóta-
kaupum útgerðarinnar. Með því
eru sjómenn tilbúnir að greiða öðr-
um útgerðum, sem hafa of mikinn
kvóta til þess að geta veitt hann,
auðlindaskatt fyrir að fá að veiða
kvótann. Með því að samþykkja
framangreinda ráðstöfun eru þeir
sömu útgerðarmenn og sjómenn
jafnframt að færa mjög sterk rök
fyrir því að leggja eigi auðlinda-
skatt á sjávarútveginn. Að sjálf-
sögðu þykir eiganda kvótans, þ.e.
þjóðinni, réttlátara að auðlinda-
skatturinn sé greiddur til hins
raunverulega eiganda, en ekki til
þeirra sem upphaflega fengu um-
boð til að nýta veiðiréttinn. Ríkis-
valdið hlýtur því í framhaldinu að
segja við útgerð og sjómenn á
Hafsúlunni HF-77 að þeir geti
fengið að veiða um 1.300 tonn af
þorski á næsta fiskveiðiári ef þeir
greiði kr. 50 á kg í auðlindaskatt.
Þannig fengi útgerð Hafsúlunnar
HF að jafnaði 120 kr/kg fyrir afla
sinn en þyrfti að skila ríkinu 50
kr/kg af þeirri upphæð í auðl-
indaskatt, sem þýðir 70 kr/kg í
skilaverð til útgerðarinnar. Er
það þetta sem sjómenn á Hafsúl-
unni HF vilja?
Að missa atvinnuna
Verði framsal veiðiheimilda
bannað, þ.e. leigukvótaviðskipt-
in, er það einnig rétt hjá Guð-
mundi, að skilaboð mín til hans
og áhafnar hans eru þau, að
þegar kvóti skipsins er búinn sé
ekki um annað að ræða en að
leggja skipinu, þ.e. sjómennirnir
„missa atvinnuna. Hins vegar
breytist kvótaúthlutunin ekki og
þar með ættu j af nmargir sjómenn
að hafa atvinnu af því að veiða
aflann. Jafnljóst er einnig að hinn
raunverulegi eigandi veiðiheim-
ildanna, þjóðin öll, mun gera þá
kröfu að allur sá kvóti sem leyfi-
legt er að veiða á viðkomandi
fiskveiðiári verði veiddur. Því er
ekki útilokað að Hafsúlan HF
fengi með tilstuðlan hins opin-
bera úthlutaða viðbótarkvóta
síðar á fiskveiðiárinu frá þeim út-
gerðum sem ekki hafa veiðigetu
til að nýta sér sjálfar þann kvóta
sem þeim var úthlutað og ætlað
að veiða.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sjómannasambands íslands.
í Fiskifréttum þann 6. desember
s.l. birtist grein eftir Hólmgeir
Jónsson framkv.stj. Sjómanna-
sambands Islands, sem hann
kallar „Dæmi um þátttöku sjó-
manna í kvótakaupurn." Tilefni
skrifa Hólmgeirs er frásögn af
báti, Hafsúlunni HF-77, þar sem
veitt er svokallað „tonn á móti
tonni“, þó þannig í þessu tilviki
að á móti hverju einu tonni af
kvóta bátsins leggur fiskkaupa-
ndinn til þrjú tonn. Mætti ætla að
þessi aðferð væri skipverjum
mjög hagstæð, þ.e. að fá að veiða
fjögur tonn í stað eins tonns, en
annað verður upp á teningnum
þegar Hólmgeir hefur beitt sín-
um útreikningsaðferðum. Lítum
fyrst á dæmið, eins og það horfir
við mér, en síðan til samanburð-
ar, hvernig Hólmgeiri tekst að
útfæra dæmið varðandi svokallað
„tonn á móti tonni.“
Þátttaka í
kvótakaupum?
Þátttaka sjómanna í sameigin-
legum kvótakaupum var bönnuð
skv. ákvæði í kjarasamningum
sjómanna og útvegsmanna er tók
gildi þann 4. júní 1992 og var
staðfest með lögum. Með Hæsta-
réttardómi frá 15. febrúar 1996
var dæmt að sameiginleg kvóta-
kaup hefðu einnig verið óheimil
fyrir þann tíma.
Þótt ekki sé vitað um nein
dæmi sameiginlegra kvótakaupa
á síðustu árum, þá hafa útvegs-
menn legið undir ásökunum um
að pína sjómenn til að taka þátt í
kvótakaupum eða fjármögnun
kvótakaupa, sem er alrangt.
Eins og alkunna er, þá er fisk-
„Kvótabrask“
— eftir Jónas Haraidsson
verð frjálst, þar sem menn semja
sín í milli um fiskverð. Náist ekki
samkomulag milli útgerðar og
áhafnar má skjóta ágreiningnum
til Úrskurðarnefndarinnar. Nú er
það svo að skipin hafa takmark-
aðan kvóta og reyna því margir að
drýgja kvótann með svokölluðu
tonni á móti tonni. Gefum okkur
dæmi til þess að átta okkur á að-
ferðinni: Útgerð á eftir 100 tonna
rækjukvóta. Markaðsverð á land-
aðri rækju er kr. 145,- pr. kíló,
þegar veitt er af eigin kvóta skips-
ins. Rækjukaupandinn býður út-
gerðinni að leggja til 100 tonna við-
bótaraflaheimild, sem hann á,
tonn á móti tonni, gegn því að
verðið verði kr. 115,- pr. kíló. Þess-
ar viðbótarveiðiheimildir eru
verðmæti sem rækjukaupandinn á
og leggur til og vill meta til pen-
ingaverðmætis að sjálfsögðu. Þess
vegna vill hann ekki borga meira
fyrir tonn á móti tonni en kr. 115,-
pr. kfló í stað 145 kr. eins og þeir fá
sem leggja til sinn kvóta sjálfir.
Spurningin sem menn standa
frammi fyrir í þessu dæmi er þessi:
Hvort er hagkvæmara að fá 100
tonn x 145,- kr. pr. kg eða 200 tonn
x 115 kr. pr. kg? Er nú ekki betra
að fá töluna 230 en 145 fyrir aflann.
Auðvitað væri hagstæðara fyrir
sjómanninn að útgerðarmaðurinn
keypti og greiddi úr eigin vasa 100
tonna viðbótarveiðiheimildina
þannig að sjómenn fengju 200x145
eða töluna 290 fyrir aflann. Þetta
er krafa sjómannaforustunnar,
sem þeir hafa þó ekki rétt á skv.
kjarasamningum, þ.e.a.s. að út-
gerðin útvegi algjörlega á sinn
kostnað nægan kvóta allt árið.
Getur útgerðarmaðurinn ekki
bara tekið lán eða selt ofan af sér
húsið sem býr í til að fjármagna
kvótakaupin? Sjómenn eru ekki
að berjast fyrir því að útgerðar-
maðurinn leggi skipinu, þegar
kvóti skipsins er uppveiddur svo
þeir komist á atvinnuleysisbætur,
heldur að þeim sé útvegaður við-
bótarkvóti, án þess að þurfa sjálfir
nokkru að fórna. Það skulu aðrir
gera. Þetta er sjónarmið forystu-
manna sjómanna.
Reikningskúnstir S.S.Í.
í áðurnefndu dæmi er hlutfallið
eitt tonn á móti einu tonni sem er
algengast. í tilgreindu tilviki hjá
Hólmgeiri með Hafsúluna HF-77
var hlutfallið eitt tonn á móti
þremur tonnum fiskkaupandans.
Segjum svo að verið sé að veiða
rækju líka í því tilviki. í stað 1x145
kr. pr. kfló þegar veitt er úr eigin
kvóta, þá væri dæmið hér 4x115,-
kr. pr. kfló eða 460 kr. samtals.
Væri það ekki hagstæðara að fá að
veiða fjögur tonn og fá 460 kr. fyrir
hver fjögur kflóin, heldur en 145
kr. pr. kg og fá aðeins að veiða eitt
tonn? Nei, segir Hólmgeir því
dæmið myndi snúa á eftirfarandi
hátt að honum í þessu tilviki, sé
greitt fyrir rækjuna kr. 115, - pr. kg
og verð á rækjukvóta er á almenn-
um markaði kr. 80.- pr. kfló svo
maður gefi sér tilbúnar forsendur
til að skýra málið, þannig að menn
átti sig á útreikningsaðferðinni:
Fiskkaupandinn greiðir útgerð-
inni kr. 115.- pr. kfló fyrir aflann,
sem kemur til skiptanna segði
Hólmgeir, en stingur í eigin vasa
og undan skiptum 3x80.- kr. pr.
kíló eða samtals 240.- kr. sem eru
söluverðmæti þeirra veiðiheimilda
sem fiskkaupandinn átti og lagði
til. Útgerðin fær því greitt kr. 460.-
samtals en aðeins 220.- kr. koma
til skipta af hverjum fjórum kfló-
um. Þessi kenning Hólmgeirs
byggist á því að veiðiheimildir fisk-
kaupandans séu hluti greiðslu fisk-
verðsins til útgerðarinnar, ekki
bara fiskverðið sjálft. Breytir engu
hjá Hólmgeiri þótt sú staðreynd
liggi fyrir að skipverjar fái að fullu
greitt upp eftir skiptareglum úr því
saman aflamagni og útgerðin fær,
líka úr veiðiheimildum fiskkaupa-
ndans, sem skipið veiðir. Út-
gerðarmaðurinn er ekki að selja
þær og stinga í eigin vasa, eins og
haldið er fram. Veiðiheimildir
sem fiskkaupandinn á og leggur
til eru ekki greiðsla fyrir afla til
viðbótar því fiskverði sem fisk-
kaupandinn greiðir. Ennþá fár-
ánlegri er sú hugdetta sjómanna-
forystunnar, að fyrst sé hægt að
veiða veiðiheimildir fiskkaupa-
ndans og fá greitt fyrir aflann, en
síðan eigi að meta veiðiheimildir
fiskkaupandans til verðs og bæta
því ofan á fiskverðið og gera síð-
an upp við áhöfnina, þegar búið
er að leggja þetta saman. Málið
er ósköp einfalt. Menn geta ekki
bæði veitt fiskinn og selt síðan
kvóta af þeim fiski, sem búið er
að veiða. Það verður ekki bæði
haldið og sleppt.
Áróður
sj ómannasam t akann a
Áróður sjómannasamtakanna
í þessu máli hefur verið óþolandi.
Öllum tiltækum ráðum er beitt,
bæði heiðarlegum sem óheiðar-
legum vinnubrögðum, einkum
þegar farið er að reikna út dæmi
til skýringar. Menn mega ekki
láta ofstækið í þessum efnum
byrgja sér sýn, þótt hinir sömu
telji sig vera að berjast fyrir rétt-
lætinu.
Þeirri staðhæfingu að sjómenn
séu látnir taka þátt í kvótakaup-
um eða látnir fjármagna kvóta-
kaup, hafna ég algerlega sem
fullyrðingu sem sett er fram gegn
betri vitund.
Höfundur er lögfræðingur LÍÚ.