Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Qupperneq 30

Múlaþing
jjlti'frt-* fýirv Jnpní]nr
jlriSif j tfnýfjtt'i (gpl u
fbrr^l-rn^e (fnfryvivja. p
llllíl Pjniv (jalpfiinil Súlu,- ‘
I^Sa (jmrí 'ífy
Endurteikning Jóns lœrða af frœgri litmynd í Uppsala-Eddu, handriti
frá 14. öld, sem hann skrifaði upp. Myndin sýnir Ganglera í Valhöll, sem
lýst er í Gylfaginningu Snorra-Eddu. Handrit Jóns er í Bodleian-bóka-
safninu í Oxford. (Fengin afkápu bókarinnar Eddurit Jóns lœrðal, eftir
Einar G. Pétursson).
Þama mun Jón hafa stundað lækningar og
afritað lækninga- og galdrabækur fyrir menn,
sem síðar var notað gegn honum. Komst þá á
loft sá orðrómur að hann héldi „nokkursháttar
skóla, og komu til hans margir ungir menn
er þangað fóm til róðra, og sagði hann þeim
til í hjátrú og töfrum“, ritar Jón
Espólín. (Árb. ó.deild, s. 49).
Þetta barst til eyma prófasti
Snæfellinga, sem þá var Guð-
mundur Einarsson prestur á
Staðastað. Guðmundur samdi,
árið 1627, rit með titlinum:
Lítil hugrás yfir svik og vélrœði
djöfulsins, oftast nefnt Hugrás.
Fyrri hluti ritsins Ijallar um tvö
galdrakver, og um eðli og ein-
kenni galdra, en seinni hlutanum
er stefnt gegn skoðunum Jóns
lærða í kvæðinu Fjandafœlu,
sem Guðmundur hafði þá nýlega
komist yfir, og vandar honum
ekki kveðjurnar. Flvetur hann
sýslumenn til að sýna galdra-
mönnum enga vægð. Eigi for-
takslaust að brenna þá sem verða
uppvísir að slíku, eins og farið sé
að tíðkast erlendis. Ari í Ögri sá
sig til tilneyddan að rita Gensvar
við þessa ádrepu prófastsins, og
vill fara hóflegar í sakirnar.
Ofsóknir Bessastaðavaldsins
Ádeila séra Guðmundar mun
hafa orðið til þess, að Jón yfirgaf
Snæfellsnes 1627 og flutti með
konu og þremur bömum suður
á Akranes, og var um tíma hjá
Árna Gíslasyni lögréttumanni
á Ytra-Hólmi, bróður Steinþórs
sýslumanns á Amarstapa, en lenti
síðan á hrakningi og dvaldi á
ýmsum stöðum, líklega m.a. á
Hvalsnesi á Suðurnesjum, þar
sem Guðmundur sonur hans varð prestur
1628.
Þar lenda þeir feðgar í illdeilum við Ólaf
Pétursson (Pedersen) umboðsmann höfuðs-
mannsins, Holger Rosenkrantz á Bessa-
stöðum, en Ólafur þessi virðist hafa verið
28