Skírnir - 01.04.2009, Side 165

SKÍRNIR
JÓNAS HALLGRÍMSSON ...
163
Finnur hafði beðið Jónas að líta eftir fornleifum á íslandi á ferðum
sínum og fer ekki hjá því að Jónas hefur fylgst með afrekum Finns
í fræðunum. Það má marka af skýrslum Jónasar um íslenskar forn-
minjar sem hann sendi Norræna fornfræðafélaginu að tilhlutan
Finns.12 Ein fornminjarannsókn Jónasar sýnir þetta glöggt.13 I
júní 1841 teiknar Jónas upp rúnir sem hann taldi vera á steini á
Hvaleyrarhöfða við Hafnarfjörð. Hann kveðst hafa látið Stein-
grím Jónsson biskup hafa teikninguna og beðið hann að senda
hana Finni Magnússyni. Um þennan stein, sem Jónas kallar Flóka-
stein, segir hann (í þýðingu):
Víst er að þessi rúnaklettur er afar athyglisverður. Eg veit ekki betur en
að þar séu nöfnin á skipshöfn þeirri sem Flóki víkingur hafði með sér
þegar hann leitaði Islands. Kannski hefur Herjólfur skemmt sér við að
rista þessar rúnir á steininn meðan hann beið skipsins þegar hann hafði
rekið á bátnum inn að Hvaleyri. En að gamni slepptu læt ég það algjör-
lega í hendur etatsráðsins [þ.e. Finns Magnússonar] að ráða fram úr þess-
um teiknum. Hinum mörgu nýrri nöfnum, sem aðeins mundu óprýða og
rugla myndina, hefur verið sleppt af ásettu ráðu. Um hitt þori ég næstum
að fullyrða, að þar er verkið sæmilega nákvæmt.14
Hér vitnar Jónas í Landnámu. Svona er Skarðsárbókartexti Land-
námu um Flóka víking sem varðar þetta:
Þá gekk Flóki norður á fjöll og sá fjörð einn fullan af hafísum. Því kölluðu
þeir landið Island. Þeir fóru brott um sumarið og urðu síðbúnir. Þar sér
enn skálatóft þeirra inn frá Brjánslæk og svo hrófið og svo seyði þeirra.
Þeim beit eigi fyrir Reykjanes og þar sleit frá þeim bátinn og á Herjólf,
hann kom í Herjólfshöfn. Flóki kom í Hafnarfjörð. Þeir fundu hval á eyri
einni út frá firðinum og kölluðu þar Hvaleyri. Þar fundust þeir Herjólfur.
Um sumarið sigldu þeir til Noregs.15
Jónas fetar hér greinilega í fótspor Finns um túlkun á ristum sem
hann telur sig geta lesið. Aðferðin er að sumu leyti hin sama, hjá
12 Jónas Hallgrímsson 1933: 161-194. íslensk þýðing í Jónas Hallgrímsson 1989b:
426-461.
13 Sveinbjörn Rafnsson 1973. Þar er fjallað nánar um rannsókn Jónasar og birt
mynd hans af „Flókasteini“ sem hann sendi til Kaupmannahafnar.
14 Jónas Hallgrímsson 1933: 168.
15 Skarðsárbók 1958: 6. Textinn er hér færður til nútímastafsetningar.